Τέσσερις θρυλικές ιστορίες διπλών κατασκόπων

Πράκτορες που παίζουν σε διπλό ταμπλό και επικίνδυνες αποστολές δεν ανήκουν ούτε στο παρελθόν ούτε μόνο στα κατασκοπευτικά θρίλερ, όπως αποδεικνύει η πρόσφατη επικαιρότητα, ωστόσο τα κίνητρά τους είναι αυτά που προκαλούν έντονο προβληματισμό.

Ιδού οι τέσσερις που έγραψαν ιστορία:

Μάτα Χάρι
Διπλή πράκτωρ και στριπτιζέζ

Το όνομά της είναι ταυτισμένο με την κατασκοπεία και τα παιχνίδια σε διπλό ταμπλό και ταυτόχρονα με την ομορφιά ενός μοιραίου και επικίνδυνου θηλυκού.

Η Ολλανδή Μάτα Χάρι, το πραγματικό όνομα της οποίας ήταν Μαργκαρέτα Γκερτρουίντα Τσέλε, έδρασε μέσα στη δίνη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου παρέχοντας πληροφορίες τόσο στις γαλλικές όσο και στις γερμανικές μυστικές υπηρεσίες. Εχοντας ολλανδικό διαβατήριο, λόγω της ουδετερότητας της χώρας, μπορούσε σε όλη τη διάρκεια του πολέμου να μετακινείται ελεύθερα από τη μία χώρα στην άλλη και άρα ήταν ο κατάλληλος άνθρωπος για να δράσει ως πράκτορας.

Το 1917 συνελήφθη και δικάστηκε για προδοσία, ενώ εννέα μήνες αργότερα εκτελέστηκε από γαλλικό απόσπασμα. Μέχρι τότε, ωστόσο, είχε προλάβει να αποκτήσει μεγάλη φήμη, να παίξει τον δικό της ρόλο στην ταραγμένη ιστορία της Ευρώπης, ενώ είχε εργαστεί ακόμη και ως στριπτιζέζ και συνοδός υψηλόβαθμων στρατιωτικών, από τους οποίους μπορούσε εύκολα να αποσπάσει πληροφορίες.

Το κίνητρό της ήταν τα χρήματα. Πριν από την έναρξη του πολέμου, ο εξωτικός χορός της της απέφερε τα χρήματα που απαιτούσε ο πολυτελής και πολυδάπανος τρόπος ζωής της. Δεν σκόπευε, λοιπόν, να επιτρέψει στον πόλεμο να της στερήσει τις υλικές απολαύσεις. Ο πρώτος μισθός που είχε πάρει για τις κατασκοπευτικές της υπηρεσίες ήταν ύψους 20.000 φράγκων από έναν Γερμανό γενικό πρόξενο.

Γκίντερ Γκιγιόμ
«Ξεγέλασε» τον Βίλι Μπραντ

Ο διασημότερος Γερμανός κατάσκοπος της μεταπολεμικής περιόδου με τον πιο καταλυτικό ρόλο στην ιστορία της κατασκοπείας ήταν σαφέστατα ο Γκίντερ Γκιγιόμ. Ως απεσταλμένος του υπουργείου Ασφαλείας από το ανατολικό Βερολίνο στο δυτικό, κατάφερε να κάνει καριέρα ως μέλος του Σοσιαλιστικού Κόμματος και να φτάσει μέχρι τον στενό κύκλο συνεργατών του Βίλι Μπραντ. Ο τότε καγκελάριος της Γερμανίας συνεργαζόταν, εν αγνοία του, με έναν κατάσκοπο του αντίπαλου δέους επί τέσσερα χρόνια. Μάλιστα, ο Μπραντ τού είχε αναθέσει τον ρόλο του «συνδέσμου» με τα συνδικάτα. Το 1970 υπήρξαν υπόνοιες ότι μπορεί να έπαιζε διπλό παιχνίδι, ωστόσο ο πληροφοριοδότης βρέθηκε νεκρός και ο Γκιγιόμ συνέχισε ανενόχλητος την καριέρα του. Οταν το 1973 αποκαλύφθηκε η ταυτότητα του Γκιγιόμ, το σκάνδαλο πήρε τεράστιες διαστάσεις και ο Μπραντ αναγκάστηκε να παραιτηθεί από το αξίωμά του. Ο πράκτορας της Στάζι επέστρεψε στην Ανατολική Γερμανία το 1981, στο πλαίσιο ανταλλαγής με δυτικούς πράκτορες.

Ο Γκιγιόμ θεωρούσε τον εαυτό του πατριώτη, κάτι που έγραψε και στα απομνημονεύματά του. Θεωρούσε αυτονόητο ότι ως πολίτης της DDR ήταν υποχρεωμένος να πράξει ό,τι ήταν απαραίτητο για το καλό της πατρίδας του. Από την άλλη, εκτιμούσε ιδιαίτερα τον Βίλι Μπραντ και την «Οστπολιτίκ» του, οπότε ο κατάσκοπος δήλωνε πολύ λυπημένος για την παραίτηση του καγκελαρίου εξαιτίας του.

Ολντριτζ Εϊμς
Κάρφωνε τη CIA στην KGB

Η δράση του Ολντριτζ Εϊμς είχε μοιραίες συνέπειες για τις ΗΠΑ και κυρίως για αρκετούς πράκτορες που δρούσαν για λογαριασμό των Αμερικανών. Ο Εϊμς παρέδιδε τη δεκαετία του 1980 σωρεία πληροφοριών στην KGB και η δράση του αποκαλύφθηκε στις αρχές του 1994.

Ο Εϊμς ήταν προϊστάμενος του Τμήματος Εσωτερικής Ασφαλείας, δηλαδή είχε τον έλεγχο των διπλών πρακτόρων της CIA, και είχε πολυετή «επιτυχημένη» θητεία στην Τουρκία, στην Ουάσιγκτον και στη Νέα Υόρκη. Το 1981 εστάλη στη Νέα Υόρκη όπου στρατολόγησε αλλά και ερωτεύθηκε παράφορα την πολιτιστική ακόλουθο της κολομβιανής πρεσβείας στην Πόλη του Μεξικού. Οταν επέστρεψε, του δόθηκε η άδεια να στρατολογήσει Ρώσους αξιωματούχους, όμως εκείνος έκανε ακριβώς το αντίθετο και αποκάλυψε περισσότερες από 20 επιχειρήσεις της CIA στην KGB. Για τη δράση του θεωρήθηκε υπεύθυνος για την εκτέλεση δέκα Αμερικανών πρακτόρων. Αποκαλύφθηκε όταν είχε αρχίσει να γίνεται πραγματικά απρόσεκτος και να φορτώνει τις πιστωτικές του κάρτες με τεράστια ποσά, τα οποία ήταν προφανώς αμοιβές από τους Ρώσους για τις υπηρεσίες του. Κατάφερε να περάσει με επιτυχία από δύο τεστ ανίχνευσης ψεύδους, ωστόσο λίγο αργότερα συνελήφθη και καταδικάστηκε σε ισόβια. Το μοναδικό κίνητρο του Εϊμς για την προδοσία του φαίνεται ότι ήταν τα χρήματα, καθώς επιδείκνυε με πολύ μεγάλη ευκολία την οικονομική του άνεση και του άρεσε να ζει μέσα στην πολυτέλεια.

Ρόμπερτ Χάνσεν
Ο «καταστροφικός κατάσκοπος»

Ο Ρόμπερτ Χάνσεν κέρδισε τον τίτλο του πιο «καταστροφικού κατασκόπου» και ονομάστηκε από τους ειδήμονες «πετράδι του στέμματος των κατασκόπων». Διόλου τυχαία, αφού ο Χάνσεν για τους Ρώσους ήταν πραγματικός θησαυρός.

Υπήρξε προϊστάμενος του τμήματος αντικατασκοπίας του FBI, ειδικά εξουσιοδοτημένος να παρακολουθεί τις υποθέσεις «επισήμανσης πιθανών Ρώσων κατασκόπων», με δικαίωμα να διαβάζει ακόμη και έγγραφα που είχαν μόλις δέκα αποδέκτες, ενώ από το 1997 ήταν ο σύνδεσμος του FBI με το Στέιτ Ντιπάρτμεντ.

Ως πράκτορας του FBI επί 22 χρόνια λοιπόν, ο Χάνσεν αντλούσε χρήσιμες πληροφορίες τις οποίες έδινε πρώτα στη Σοβιετική Ενωση και αργότερα στη Ρωσία, μεταξύ των οποίων και η ταυτότητα πληροφοριοδοτών των ΗΠΑ. Δύο από αυτούς εκτελέστηκαν.

Επιπλέον, κατάφερε να διοχετεύσει με επιτυχία παραπλανητικές πληροφορίες στις αμερικανικές υπηρεσίες σε τουλάχιστον τρεις περιπτώσεις. Ο Χάνσεν είχε αυτοπροταθεί στους Σοβιετικούς ως «βαθύ λαρύγγι» το 1985.

Τους είχε προτείνει, τότε, με ανώνυμη επιστολή, να τους παραδώσει έγγραφα έναντι 100.000 δολαρίων. Αρχικά δίστασαν, ωστόσο σύντομα η συνεργασία τους έγινε πολύτιμη για τους Ρώσους. Ολα αυτά τα χρόνια ο Χάνσεν εισέπραξε τουλάχιστον 1,4 εκατομμύρια δολάρια σε μετρητά, διαμάντια και καταθέσεις σε ρωσικές τράπεζες του εξωτερικού. Οπότε, το κίνητρό του ήταν απολύτως ξεκάθαρο: τα χρήματα. Συνελήφθη το 2001 και καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη.

Ψυχρό μέτωπο Γερμανίας - ΗΠΑ λόγω κατασκοπείας
Οι διπλοί κατάσκοποι που παρακολουθούσαν τους Γερμανούς για λογαριασμό των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών έχουν βάλει στον «πάγο» τις σχέσεις του Βερολίνου με την Ουάσιγκτον. Οι Γερμανοί είναι έξω φρενών με τους «άσπονδους» φίλους τους στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού και κλιμακώνουν τις αντιδράσεις τους. Μετά την αποπομπή του «σταθμάρχη» της CIA από τη γερμανική πρωτεύουσα, δημοσιεύματα του Τύπου θέλουν την κυβέρνηση να έχει περιορίσει τις επαφές της με τις ΗΠΑ στις απολύτως απαραίτητες.

Ο Λευκός Οίκος από την πλευρά του τηρεί σιγήν ιχθύος και η εκπρόσωπος παρέπεμψε σε πιθανή συνάντηση των δύο υπουργών Εξωτερικών στο άμεσο μέλλον. Οντως, εντός του Σαββατοκύριακου οι Φρανκ Βάλτερ Στάινμαγιερ και Τζον Κέρι θα βρεθούν στη σύνοδο για το Ιράν, στο περιθώριο της οποίας θα έχουν συζητήσεις. Η επίσημη επίσκεψη του Στάινμαγιερ, πάντως, στις ΗΠΑ, που ήταν προγραμματισμένη για την επόμενη εβδομάδα, αναβλήθηκε.

Με καθυστέρηση αρκετών ημερών, το αμερικανικό Κογκρέσο άρχισε να αντιδρά. Βουλευτές και γερουσιαστές και των δύο παρατάξεων καλούν τον πρόεδρο Ομπάμα να λύσει άμεσα την «παρεξήγηση» με την Ανγκελα Μέρκελ, για να δοθεί ένα τέλος στο ψυχροπολεμικό κλίμα μεταξύ των στενών συμμάχων. Μάλιστα προειδοποιούν ότι η κατάσταση κινδυνεύει να τεθεί εκτός ελέγχου και ότι η Γερμανία είναι υπερβολικά πολύτιμη σύμμαχος, για να έχουν οι ΗΠΑ την πολυτέλεια να στραφεί εναντίον τους.

Πρακτική με ιστορία...
Η πρακτική της χρήσης διπλών πρακτόρων που έχει αναστατώσει τις δύο χώρες, σαφώς είναι από τις παλαιότερες στην ιστορία της διεθνούς κατασκοπείας. Υπάρχουν δύο ειδών κατάσκοποι: οι πράκτορες που έχουν ως αποστολή να αποσπάσουν όσο το δυνατόν περισσότερες απόρρητες πληροφορίες και οι πληροφοριοδότες που παρέχουν το απαιτούμενο υλικό και την απόρρητη γνώση. Οταν οι ίδιοι οι πράκτορες γίνονται πληροφοριοδότες για λογαριασμό μιας ξένης μυστικής υπηρεσίας, τότε μιλούμε για διπλούς πράκτορες, όπως ήταν και η περίπτωση των Γερμανών που συνεργάστηκαν με τη CIA. Μάλιστα ο ένας, ο οποίος εργαζόταν στο υπουργείο Αμυνας, είχε κινήσει υποψίες από το 2010, αλλά η κάλυψή του ήταν πολύ καλή. Πώς στρατολογούνται αυτοί οι διπλοί πράκτορες; Οποιος έχει μελετήσει την ιστορία των κατασκόπων θα γνωρίζει ότι τα βασικά κίνητρα που μπορούν να ωθήσουν έναν πράκτορα να περάσει στην άλλη όχθη είναι τέσσερα και για τους ειδικούς συνοψίζονται στο ακρωνύμιο MICE: χρήματα (Money), Ιδεολογία, Εξαναγκασμός (Coercion) και Εγωισμός.

Ανάλογα με την προσωπικότητά του κάποιος είναι λιγότερο ή περισσότερο επιρρεπής σε κάποιο από αυτά τα τέσσερα στοιχεία. Οι περιπτώσεις γνωστών διπλών πρακτόρων, η δράση των οποίων τελικώς αποκαλύφθηκε, μαρτυρά το πόσο ισχυρά μπορεί να είναι τα κίνητρα αυτά. Τόσο ώστε να πιστεύουν ότι αξίζει να παίξουν διπλό παιχνίδι, ανακατεύοντας επικίνδυνα την «τράπουλα».

(Έθνος: Μαρία Αδαμίδου)

http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22769&subid=2&pubid=64035965