 |
φωτ. Οδοφρ. |
Συνέντευξη στη Βασιλική Σιούτη*
Ο Στάθης Κουβελάκης μένει στο Λονδίνο και διδάσκει Πολιτική Φιλοσοφία στο King’s College. Έχει ζήσει, ωστόσο, τα περισσότερα χρόνια στο Παρίσι, μοιράζοντας πλέον τον χρόνο του σε αυτό και στην Αθήνα, όταν καταφέρνει να δραπετεύει από τη Γηραιά Αλβιώνα. Τα βιβλία του αριστερού διανοούμενου, που έχει συνεργαστεί μεταξύ άλλων με τον Σλαβόι Ζίζεκ και τον Τόνι Νέγκρι, κυκλοφορούν σε οκτώ γλώσσες, αλλά όχι στα ελληνικά. Στην Ελλάδα έχει γίνει γνωστός τα τελευταία χρόνια μετά την οικονομική κρίση.
Η αντιμετώπιση της κρίσης είναι από τα θέματα που τον απασχολούν ιδιαιτέρως και όποτε μιλάει στην Αθήνα σε αμφιθέατρα, δεν πέφτει καρφίτσα.
- Εκτιμάτε ότι θα αλλάξει κάτι στην Ελλάδα με αυτές τις εκλογές;
«Το επίδικο αυτών των εκλογών είναι το κατά πόσο μπορεί να εκφραστεί πολιτικά και με ποιους τρόπους, η αντίδραση της ελληνικής κοινωνίας απέναντι στις πολιτικές που εφαρμόζονται. Καθοριστικό ρόλο θα παίξουν οι συσχετισμοί ανάμεσα στις μνημονιακές και τις αντιμνημονιακές δυνάμεις, αλλά εξίσου σημαντικό στοιχείο θα είναι οι συσχετισμοί εντός των δυνάμεων που –με τον έναν ή τον άλλον τρόπο- έχουν διαχωριστεί από την πολιτική του μνημονίου, γιατί και το αντιμνημονιακό στρατόπεδο είναι πολύ ετερογενές και η ίδια του η «αντιμνημονιακότητα» είναι συζητήσιμη –σε ό,τι αφορά ορισμένες εκδοχές του. Για να το πω κι αλλιώς, το βασικό επίδικο, κι εκεί εστιάζεται και το διεθνές ενδιαφέρον, είναι τα ποσοστά της Αριστεράς».
-Όταν λέτε Αριστερά, ποιους συμπεριλαμβάνετε;
«ΚΚΕ, ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Αυτές είναι οι δυνάμεις της Αριστεράς στην Ελλάδα. Η ΔΗΜΑΡ είναι μία καλυμμένη μνημονιακή δύναμη, έχει δηλώσει άλλωστε ότι τη δεσμεύει το μνημονιακό πλαίσιο, παρότι δεν το ψήφισε. Αν και είναι αλήθεια, ότι ένα μέρος των ψηφοφόρων της ΔΗΜΑΡ, οι οποίοι προέρχονται στην συντριπτική τους πλειοψηφία από το ΠΑΣΟΚ, θα την ψηφίσουν ως μία ήπια αντιμνημονιακή δύναμη. Αλλά οπωσδήποτε η ΔΗΜΑΡ θα παίξει στα ταμπλό μιας πολιτικής ανασύνθεσης ενός αναπροσαρμοσμένου στις καινούργιες συνθήκες μπλοκ δυνάμεων που θα διαχειριστούν τις πολιτικές του μνημονίου».
-Ποια είναι τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά αυτής της περιόδου;
«Η τεράστια αναντιστοιχία που υπάρχει ανάμεσα σε αυτό που βιώνει η ελληνική κοινωνία και στην πολιτική της εκπροσώπηση. Το μεγάλο ερώτημα είναι σε ποιο βαθμό θα καταφέρουν οι αριστερές δυνάμεις που είναι οι μοναδικές που έχουν παίξει έναν ρόλο στις ίδιες τις κοινωνικές διεργασίες, να γεφυρώσουν το χάσμα και να δώσουν μια πολιτική προοπτική».
- Το ΚΚΕ δεν θέλει να κυβερνήσει όμως και ο ΣΥΡΙΖΑ, που θέλει, δεν έχει με ποιον να συνεργαστεί.
«Αυτή είναι η μεγάλη δυσκολία. Η ελληνική Αριστερά είναι διασπασμένη κι αυτό έχει καταλυτικές επιδράσεις. Η διάσπασή της σε δύο περίπου ισοδύναμα κομμάτια εμποδίζει την ανάδειξή της σε πραγματικό πόλο συσπείρωσης που θα μπορούσε να δώσει μία εναλλακτική προοπτική. Αυτό οφείλεται κυρίως στη σεχταριστική πολιτική του ΚΚΕ. Αρνείται ακόμα και την ενότητα δράσης, πολύ περισσότερο την πολιτική συνεννόηση. Θεωρεί μάλιστα ότι ο κατεξοχήν αντίπαλός του είναι οι άλλες αριστερές δυνάμεις. Για το ΚΚΕ δεν μπορεί να υπάρξει προοπτική, εκτός από κάτι εξαιρετικά ασαφές και θολό που παραπέμπει σε ένα απώτερο μέλλον».
- Γιατί κρατάει αυτή τη στάση; Δώστε μας μία λογική εξήγηση.
«Υπάρχει μία ιδιομορφία που εξηγεί αυτή τη διεθνή πρωτοτυπία, που είναι αυτός ο ακραίος απομονωτισμός του ΚΚΕ. Η ιδιομορφία της ελληνικής Αριστεράς είναι ότι σχεδόν το σύνολο των εκδοχών της προέρχεται από διαδοχικές διασπάσεις του ΚΚΕ. Αυτό έχει διαμορφώσει μία κουλτούρα διάσπασης στην ελληνική Αριστερά. Αντίστοιχό της δεν υπάρχει στην Ευρώπη. Από την ίδια μήτρα, κατά κάποιον τρόπο το ΚΚΕ εκπροσωπεί ένα τμήμα που είναι πιο πληβειακό, κοινωνικά παραδοσιακό και στραμμένο σε μεγάλο βαθμό στο παρελθόν, ως πολιτική κουλτούρα και με την ψύχωση της διάσπασης και του εχθρού που βρίσκεται μέσα στο ίδιο το αριστερό στρατόπεδο. Αυτό, νομίζω, ότι το ΚΚΕ το έχει θεωρητικοποιήσει μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, θεωρώντας ότι με την εξαφάνιση της ΕΣΣΔ δεν υπάρχουν πια περιθώρια νικηφόρων προοπτικών για το αριστερό κίνημα διεθνώς και ότι το μοναδικό πράγμα που μπορεί να γίνει, είναι να χτίσουν το κόμμα σαν οχυρό. Περιμένοντας ότι κάποια στιγμή θα αλλάξουν τα πράγματα με έναν εξαιρετικά ακαθόριστο τρόπο».- Ο κόσμος της Αριστεράς όμως μοιάζει να είναι πιο θετικός στην προοπτική μιας συνεργασίας.
«Ασφαλώς, γι’ αυτό νομίζω ότι ο μοναδικός τρόπος να ξεμπλοκάρει αυτή η κατάσταση είναι η πίεση των κινημάτων και η βάση της Αριστεράς. Ένας άλλος λόγος που επέτρεψε στο ΚΚΕ να έχει αυτή την γραμμή περιχαράκωσης έχει να κάνει ότι είχε απέναντί του έναν πολύ δεξιόστροφο Συνασπισμό, αυτόν της Δαμανάκη και του Κωνσταντόπουλου. Ένας Συνασπισμός που ψήφισε τη Συνθήκη του Μάαστριχτ κατά πλειοψηφία. Αυτό διευκόλυνε το ΚΚΕ να ανασυγκροτηθεί και να καθιερώσει μία ηγεμονία μέσα στην Αριστερά και ταυτόχρονα το νομιμοποιούσε σε αυτή την πολιτική της απομόνωσης και του διαχωρισμού: «5 κόμματα, 2 πολιτικές». Το ΚΚΕ άρχισε να δέχεται μία πίεση όταν ο Συνασπισμός και κατόπιν ο ΣΥΡΙΖΑ, άρχισε να μετακινείται αριστερότερα. Αυτό σημαίνει ότι για να ξεπεραστεί η υπάρχουσα κατάσταση, πρέπει να συμβεί ένα ξεκαθάρισμα βασικών ζητημάτων».
- Τα κινήματα δεν φαίνεται να αναπτύσσονται ιδιαίτερα στην Ελλάδα παρά την κατάσταση που βιώνουμε τελευταία.
«Δεν θα το έλεγα. Η ελληνική κοινωνία έχει ζήσει τελευταία πολύ μεγάλες στιγμές συλλογικής δράσης και κινητοποίησης».
- Ανοργάνωτα όμως.
«Ναι, χωρίς να υπάρχει κάποιο ενοποιητικό οργανωτικό στοιχείο γι’ αυτό υπάρχει και μία ασυνέχεια σε αυτές τις κινητοποιήσεις. Έχουμε στιγμές μεγάλης κορύφωσης και μετά κάνει κοιλιά. Αυτά είναι χαρακτηριστικά κινημάτων που δεν έχουν βρει ακόμα μία πολιτική έκφραση και προοπτική. Άρα η πίεση των κινημάτων υπάρχει, το έλλειμμα είναι από την πλευρά της πολιτικής»
- Ο ΣΥΡΙΖΑ υποστηρίζει ότι έχει πρόταση εξουσίας.
«Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα με αυτή την πρόταση. Αποφεύγει να απαντήσει στο βασικό επίδικο της συγκυρίας. Δηλαδή λέει όχι στο μνημόνιο –πολύ ωραία- αλλά δεν μας λέει εφόσον βγούμε από το μηχανισμό του μνημονίου πώς θα αντιμετωπιστεί το ζήτημα για το οποίο το ίδιο το μνημόνιο έχει επιβληθεί, δηλαδή το δημόσιο χρέος και η εξυπηρέτησή του. Αποφεύγει να μιλήσει για στάση πληρωμών. Μιλάει για μια μερική αναστολή πληρωμών. Είναι εξαιρετικά ασαφές τι εννοεί με αυτό».
- Ο ελληνικός λαός έχει τη δύναμη να ανατρέψει αυτή τη λογική;
«Ασφαλώς την έχει. Για να συμβεί όμως πρέπει να το πιστέψει. Η ελληνική κοινωνία σε μεγάλο βαθμό έχει εσωτερικεύσει μία ανημπόρια που οι κυρίαρχες δυνάμεις προβάλουν πάνω της και σε μεγάλο βαθμό την έχει αποδεχθεί. Ότι ως χώρα δεν αξίζουμε τίποτε, δεν παράγουμε τίποτε, δεν είμαστε ικανοί να κάνουμε το παραμικρό και ότι με μία έννοια ακόμα και αυτά που υφιστάμεθα, χάρη μας κάνουνε».
- Ακούω πολλούς να ρωτάνε πού είναι η Αριστερά, γιατί δεν βγαίνει κάτι καινούργιο, σαν να περιμένουν κάποιον «Μεσσία».
«Αυτή η αντίληψη της μεσσιανικής αναμονής είναι απλά η άλλη πλευρά της συλλογικής ανημπόριας. Το ότι μια τέτοια παράταξη με αυτή την ιστορία δεν έχει καταφέρει να βγάλει σε αυτή τη συγκυρία πολιτικές μορφές –ακόμα και στο χώρο του πολιτισμού ή της διανόησης- οι οποίες θα μπορούσαν να σταθούν με ένα ευρύτερο κύρος, ε, αυτό κάτι λέει».
- Κρίνοντας τη διετή διακυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου, πιστεύετε ότι υπήρχε σχέδιο ή λόγω ανικανότητας διαχειρίστηκε με αυτόν τον τρόπο την κρίση;
«Πιστεύω ότι ο Γ.Παπανδρέου δεν είχε κανένα σχέδιο αλλά και καμία πρόθεση να αντισταθεί. Πιστεύω ότι είχε υποτιμήσει και το ίδιο το μέγεθος της κρίσης. Το πιο κρίσιμο όμως είναι ότι η πολιτική ελίτ, τα κόμματα εξουσίας στην Ελλάδα, έχουν αποδεχθεί την περιφερειακή θέση της χώρας. Μία λογική υποτελούς ελίτ».
- Δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει αυτό στην Ελλάδα.
«Όντως, δεν είναι η πρώτη φορά. Έχουμε να κάνουμε με μια ελληνική ιδιαιτερότητα. Η πολιτική ελίτ της Πορτογαλίας, για παράδειγμα, κρατάει έστω κάποια προσχήματα. Αυτό το καθεστώς υποτέλειας που έχει υποβληθεί στην Ελλάδα από την τρόικα, παραπέμπει στην αδυναμία της άρχουσας τάξης στην Ελλάδα, μετά τον εμφύλιο, να εμφανισθεί ως μία εθνική αστική τάξη. Κι αυτό δεν είναι τυχαίο. Στο κάτω κάτω η αστική τάξη οφείλει την επικράτησή της στην Ελλάδα μετά τον πόλεμο σε αποφασιστικό βαθμό στα διεθνή στηρίγματα και στο ρόλο που έπαιξε ο αγγλοαμερικανικος παράγοντας. Αυτό καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την μεταπολεμική ελληνική ιστορία. Υπήρχε η ψευδαίσθηση ότι με τη διακυβέρνηση από το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου είχαν διαμορφωθεί οι προϋποθέσεις για μια διαφορετική πορεία, αλλά φάνηκε ότι ήταν μια ψευδαίσθηση».
- Θυμίζει τη Χαμένη Άνοιξη του Τσίρκα η σημερινή συγκυρία, όπως γράφατε σε ένα άρθρο σας πριν από καιρό;
«Στο άρθρο αυτό ο τίτλος ήταν «Πρώτος γύρος ή χαμένη άνοιξη». Αυτό το ερώτημα δεν έχει απαντηθεί, ίσως ευτυχώς. Πιστεύω ότι οι πιο κρίσιμες αναμετρήσεις είναι μπροστά μας και ότι η ελληνική κοινωνία δεν έχει βιώσει ακόμα το πιο σκληρό και ακραίο σημείο αυτής της κρίσης. Είχαμε χαρακτηριστικά μιας αυθόρμητης λαϊκής αντίδρασης, όπως με τα Ιουλιανά, με πολιτικό έλλειμμα, με κρίση αντιπροσώπευσης και τις κυρίαρχες δυνάμεις να καταφέρνουν να υλοποιούν τα σχέδιά τους».
- Η Βουλή έφτασε να νομοθετεί τους νόμους του μνημονίου υψώνοντας σιδερένιους φράχτες έξω από το Κοινοβούλιο και τα ΜΑΤ παραταγμένα απ’ έξω για να φυλαχτεί από τη λαϊκή οργή. Αυτό δεν είχε ξαναγίνει.
«Ναι, μα και η ίδια η κυβέρνηση Παπαδήμου έχει στοιχεία εκτροπής από την ίδια την αστική συνταγματική τάξη».
- Υπάρχουν φόβοι, σε περίπτωση συγκυβέρνησης ΠΑΣΟΚ-Ν.Δ, να προκύψει μια πιο σκληρή κυβέρνηση.
«Το μνημονιακό μπλοκ που κυβερνά δυσκολεύεται πάρα πολύ να σταθεροποιήσει την κατάσταση, αν και η Αριστερά είναι αδύναμη να προτείνει και να επιβάλει τη δική της εναλλακτική λύση. Παρόλα αυτά είναι αρκετά ισχυρή για να μπορεί να λειτουργεί αποσταθεροποιητικά στα σχέδια του αντιπάλου. Πιστεύω δηλαδή ότι οι εκλογές θα δείξουν ότι η Ελλάδα έχει μπει σε μία περίοδο πολιτικής αστάθειας που θα διαρκέσει».
- Υπάρχει κίνδυνος νοθείας;
«Επειδή δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνική συναίνεση στις πολιτικές που εφαρμόζουν οι κυρίαρχες δυνάμεις χρησιμοποιούν τον εκφοβισμό. Προσπαθούν να τρομοκρατήσουν τον κόσμο. Αυτό είναι το όπλο τους. Η Αριστερά πρέπει να απαντήσει δίνοντας προοπτική και ελπίδα, αλλά εδώ υπάρχει το πολιτικό έλλειμμα».
- Η Αριστερά μπορεί να κυβερνήσει στην Ελλάδα;
«Όπως είναι αυτή τη στιγμή όχι, αλλά δεν μπορεί να υπάρξει ελπίδα από οπουδήποτε αλλού».
- Άρα;
«Άρα πρέπει να αλλάξει η ίδια η Αριστερά και να αναλάβει τις ευθύνες της. Αυτό που φοβάται η Αριστερά είναι τον ίδιο της τον εαυτό».
*συνέντευξη στο ΜΟΝΟ (πρίν την ανακοίνωση της υποψηφιότητας του με τον ΣΥΡΙΖΑ).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου