Ένα άρθρο της Κοινότητας "Ουτοπία"
Η ίδρυση και η λειτουργία μιας αχρήματης κοινωνίας σε έναν κόσμο που όλα λειτουργούν και περιστρέφονται γύρω από το χρήμα, είναι από μόνη της μια ιδιαιτέρως προκλητική για την εποχή μας ιδέα.
Ιδιαίτερα για μια κοινότητα που δεν επιθυμεί να απαρνηθεί την ευημερία και την τεχνολογική πρόοδο, δημιουργούνται μια σειρά από ενδιαφέροντα ζητήματα σχετικά με τον ρεαλισμό και την βιωσιμότητα ενός τέτοιου εγχειρήματος. Ποια η φιλοσοφία μιας αχρήματης οικονομίας; Είναι πραγματικά εφικτή η δημιουργία μιας τέτοιας οικονομίας; Μπορεί να αμφισβητηθεί η αναγκαιότητα της υπόστασης του χρήματος; Μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά μια κοινωνία χωρίς χρήμα; Μπορεί να είναι πραγματικά πρακτικό και βιώσιμο ένα αχρήματο οικονομικό μοντέλο; Όμως πριν απ’ όλα πρέπει να απαντήσουμε στο ερώτημα: Τι είναι το χρήμα;
Το χρήμα είναι η αφηρημένη απόπειρα αποτύπωσης φυσικών μεγεθών, με κερδοσκοπικά κριτήρια. Το χρήμα λειτουργεί στην κοινωνία απλώς και μόνο επειδή εμείς το αποδεχόμαστε ως κάτι που έχει αξία. Όμως αυτό καθαυτό το χρήμα έχει μηδαμινή εγγενή ή πραγματική αξία. Ως απλό αντικείμενο, δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένα τυπωμένο κομμάτι χαρτί χωρίς αντικειμενική χρησιμότητα. Δεν τρώγεται, δεν πίνετε, δεν γιατρεύει, δεν χρησιμοποιείτε ως καύσιμο, δεν χρησιμοποιείτε ως δομικό ή κατασκευαστικό στοιχείο, δεν χρησιμοποιείτε ως κατσαβίδι, δεν χρησιμοποιείτε ως αντηλιακό κλπ. Το χρήμα στην σύγχρονη του μορφή είναι εξ ορισμού πλαστό και αποτελεί άλλη μια φούσκα του καπιταλισμού που είναι έτοιμη να σκάσει. Ως μέσον συναλλαγής, ορθολογικά θα έπρεπε να αντιπροσωπεύει τον υπαρκτό υλικό πλούτο, πράγμα που όμως δεν συμβαίνει στην πραγματικότητα. Η σύγχρονη υπόσταση του χρήματος βασίζεται αποκλειστικά στο χρέος και είναι τελείως πλασματική καθώς δεν λαμβάνει καν υπόψιν τους διαθέσιμους φυσικούς πόρους, με αποτέλεσμα την δημιουργία πληθωριστικών και ανυπόστατων αξιών.
Το χρήμα λειτουργεί ως μεσάζοντας ανάμεσα σε ‘μας και τις ανάγκες μας. Αυτό που κάνει είναι να μας παρέχει το δικαίωμα πρόσβασης στον υλικό (και όχι μόνο...) πλούτο, για τον οποίο δικαιωματικά θα έπρεπε να υπάρχει ελεύθερη πρόσβαση για όλους τους ανθρώπους. Η κατοχή του χρήματος σε μεγάλες ποσότητες αποτελεί μέσο εξουσίας. Η σύγχρονη υπόσταση του χρήματος το καθιστά περισσότερο από ποτέ, ως ένα μέσον επιβολής της πιο απάνθρωπης μορφής εξουσίας. Οι άνθρωποι καθίστανται αντικείμενα παράλογης εκμετάλλευσης από τους αφέντες του χρήματος και χωρίς να το συνειδητοποιούν παράγουν υπαρκτό πλούτο που τον καρπώνονται αυτοί που απλώς εκτυπώνουν το χρήμα, δηλαδή τις ανύπαρκτες αξίες. Έχοντας τεθεί ως βασική προτεραιότητα του καπιταλισμού η ακόρεστη μεγιστοποίηση των χρηματικών κερδών, η αξία της ανθρώπινης ζωής έχει φτάσει στο ναδίρ και ο άνθρωπος λογίζεται από το σύστημα ως ένα ακόμη ευτελές αναλώσιμο προϊόν. Η φυσική αφθονία των αγαθών του πλανήτη καθώς και η τεχνολογική πρόοδος, ελέγχονται από αμείλικτα τραπεζικά και επιχειρηματικά καρτέλ, τα οποία δεν αναγνωρίζουν καμία άλλη αξία εκτός από ανυπόστατες λογιστικές εγγραφές σε τραπεζικούς λογαριασμούς. Ενώ η διαθέσιμη τεχνολογική γνώση, είναι ικανή να δώσει λύσεις σχεδόν σε όλα τα ανθρώπινα προβλήματα και τις ελλείψεις, εντούτοις ελέγχεται από κατεστημένα οικονομικά συμφέροντα που τεχνητά δημιουργούν και συντηρούν τα προβλήματα και τις ελλείψεις προς χάρη των χρηματικών τους κερδών. Ουσιαστικά το νομισματικό σύστημα με τον τρόπο που λειτουργεί, αποτελεί πλέον τροχοπέδη για την ανάπτυξη της επιστήμης, της τεχνολογίας, του ανθρώπινου πολιτισμού και της συλλογικής ευημερίας της ανθρωπότητας.
Στην εποχή μας υφίσταται ο απόλυτος εκφυλισμός του νομισματικού συστήματος, με απολύτως φυσικό επακόλουθο τον εκφυλισμό των ανθρώπινων κοινωνιών. Εξαιτίας της παρανοϊκής φιλοσοφίας του καπιταλισμού οι ανθρώπινες κοινωνίες βιώνουν σε συλλογικό επίπεδο την μεγαλύτερη ηθική και πνευματική παρακμή στην ιστορία της ανθρωπότητας, παρακμή η οποία οδηγεί την ανθρωπότητα σε αφανισμό. Σήμερα τα αδιέξοδα του καπιταλισμού είναι πλέον εμφανή ακόμη και στους πιο ένθερμους υποστηριχτές του. Ο υπαρκτός καπιταλισμός αδυνατεί πλέον να προσφέρει ορθολογικές και βιώσιμες λύσεις για την επιβίωση και την ουσιαστική πρόοδο της ανθρωπότητας. Έτσι λοιπόν εγείρονται πλέον όχι μόνο ηθικά αλλά και ορθολογικά ζητήματα, για το κατά πόσο είναι αναγκαία η υπόσταση αυτού του αυτοκαταστροφικού οικονομικοκοινωνικού συστήματος. Οι όποιες εναλλακτικές προτάσεις δεν καλούνται πλέον να συντηρήσουν, αλλά αντιθέτως να αντικαταστήσουν ριζικά ένα σύστημα που δείχνει εμφανώς ότι αποδομείται και συμπαρασύρει τα πάντα στην κατάρρευση του.
Όμως ο καπιταλισμός δεν αποτελεί φυσική νομοτέλεια. Ασφαλώς τίποτα εκτός από τους φυσικούς νόμους δεν είναι αδιαμφισβήτητο. Η υπόσταση οποιασδήποτε ανθρώπινης κοινωνικής δομής έγκειται στην αποδοχή μας και στην συμμετοχή μας σε αυτήν. Μπορούμε λοιπόν να ισχυριστούμε ότι είναι εφικτή η δημιουργία και η λειτουργία ενός άλλου οικονομικοκοινωνικού συστήματος, αφού μπορούμε κατ’ αρχήν να το αντιληφθούμε ως ιδέα και αφού συμφωνήσουμε σ’ αυτό. Ένα τέτοιο οικονομικοκοινωνικό σύστημα είναι η Αλληλέγγυα Αχρήματη Οικονομία που βασίζεται στους φυσικούς πόρους. Αυτού του είδους η οικονομία είναι ίσως η μοναδική οικονομία που μπορεί να υπάρξει με πραγματικό αντίκρισμα. Απώτερος σκοπός αυτής της οικονομίας είναι η πλήρης κατάργηση του χρήματος ως μέσου συναλλαγής, πλουτισμού και συσσώρευσης εξουσίας. Σε αυτού του είδους το οικονομικοκοινωνικό μοντέλο, αυτό που έχει πραγματική αξία είναι οι διαθέσιμοι φυσικοί πόροι και όχι τα χρήματα. Εξάλλου η ουσιαστική λειτουργία των χρημάτων είναι να μας παρέχουν το δικαίωμα πρόσβασης στους φυσικούς πόρους. Η Αλληλέγγυα Αχρήματη Οικονομία βασισμένη στους φυσικούς πόρους, επαγγέλλεται την ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων και την απολύτως ισότιμη πρόσβαση όλων των ανθρώπων στους διαθέσιμους πόρους και τα αγαθά του πλανήτη, ως κοινή κληρονομία ολόκληρης της ανθρωπότητας.
Η εφαρμογή ενός τέτοιου οικονομικοκοινωνικού μοντέλου είναι απολύτως εφικτή αν η υπάρχουσα τεχνολογία σταματήσει να υπηρετεί το χρηματικό κέρδος και τεθεί στην άδολη υπηρεσία της ανθρωπότητας. Αυτό είναι εφικτό (τουλάχιστον σε θεωρητικό επίπεδο) γιατί με την υπάρχουσα τεχνολογία οι άνθρωποι δεν χρειάζεται να επιδίδονται σε εξαντλητικό μόχθο και να ανταγωνίζονται για την ικανοποίηση των βιοτικών τους αναγκών. Η επιστήμη μπορεί να προσφέρει λύσεις στην ανθρωπότητα για όλες τις πιθανές ελλείψεις, είτε ενεργειακές, είτε διατροφικές, είτε φυσικών πόρων. Οι υλικοί πόροι του πλανήτη είναι αρκετοί για να καλύψουν τις βιοτικές ανάγκες όλων των ανθρώπων (αλλά φυσικά δεν είναι αρκετοί για να καλύψουν την απληστία κανενός...)
Η εφαρμογή μιας αχρήματης οικονομίας τόσο σε τοπικό όσο και σε ευρύτερο επίπεδο, προϋποθέτει κατ’ αρχήν από τους ανθρώπους που θα συμμετάσχουν σ’ αυτήν, την αναθεώρηση αντίληψης για την ατομική εργασία. Στο νομισματικό σύστημα οι άνθρωποι δραστηριοποιούνται με μοναδικό κίνητρο την χρηματική αμοιβή η οποία θα τους εξασφαλίσει τα απαραίτητα μέσα επιβίωσης. Συνήθως οι άνθρωποι αρνούνται να εργαστούν χωρίς κάποια άμεση χρηματική ανταμοιβή γιατί δεν έχουνε κίνητρο να το κάνουν. Το χρήμα ως το μοναδικό μέσον για την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών, λειτουργεί επίσης και ως το μοναδικό κίνητρο για εργασία.
Όταν όμως από το τρίπτυχο Άνθρωποι – Χρήμα – Ανάγκες, αφαιρέσουμε το χρήμα, τότε απομένουν μόνο οι Άνθρωποι και οι Ανάγκες τους. Σ’ αυτήν την περίπτωση οι άνθρωποι απλώς συνεργάζονται για να ικανοποιήσουν τις κοινές τους ανάγκες. Οι άνθρωποι που κάποια στιγμή στην ζωή τους έχουν εργαστεί εθελοντικά για κάποιον κοινωφελή μη κερδοσκοπικό σκοπό, έχουν αντιληφθεί ότι αυτού του είδους εργασία αποτελεί πραγματικά αναζωογονητική απασχόληση. Αυτοί οι άνθρωποι έχουν αντιληφθεί την αυθεντική ικανοποίηση της δημιουργικής απασχόλησης και της συνεργασίας με άλλους ανιδιοτελείς ανθρώπους. Έχουν αντιληφτεί ότι το χρήμα και ο ανταγωνισμός δεν είναι τα απαραίτητα συστατικά για την δημιουργική πρόοδο. Σε ένα Αχρήματο οικονομικό σύστημα λοιπόν, απαλείφεται η καθιερωμένη έννοια της χρηματικής συν-αλλαγής και αντικαθιστάται από την έννοια της αχρήματης συν-εργασίας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο απαλείφεται από τις ανθρώπινες σχέσεις και η έννοια του ανταγωνισμού, που θεωρείτε ως βασικό συστατικό του καπιταλισμού.
Σε αυτού του είδους την κοινωνία η γενική αρχή που εφαρμόζεται είναι: Απ’ τον καθένα σύμφωνα με τις ικανότητες του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του. Ο καθένας προσφέρει αυτόβουλα την ενεργητικότητα και τις ικανότητες του στο κοινωνικό σύνολο, ως μέρος της εθελοντικής συνεργασίας του με το κοινωνικό σύνολο. Κανένας δεν υποχρεώνεται από κανέναν να κάνει κάτι που δεν θέλει. Κανένας δεν λογίζεται ως υπηρέτης ή υπάλληλος κανενός. Κανένας δεν απολαμβάνει ειδικά οφέλη και προνόμια εξουσίας λόγο της δραστηριότητας του. Η εξαναγκαστική δουλειά που θα έκαμνε ένας άνθρωπος για να επιβιώσει, μετατρέπετε αυτόματα σε εθελοντική συνεργασία με το κοινωνικό σύνολο, που την κάνει συνειδητά και αυτόβουλα για το γενικό όφελος του κοινωνικού συνόλου, του οποίου και ο ίδιος αποτελεί μέλος.
Σε μία τέτοια κοινωνία κάθε εργασία που παράγει οφέλη για το κοινωνικό σύνολο θεωρείτε σημαντική, γιατί συντελεί και συμβάλει στην ισορροπία του κοινωνικού οικοσυστήματος. Η επιτυχημένη και αποτελεσματική λειτουργία μιας κοινότητας περιλαμβάνει μια μεγάλη γκάμα δραστηριοτήτων και δεξιοτήτων. Για να λειτουργήσει αποτελεσματικά ένα τέτοιο οικονομικοκοινωνικό μοντέλο σε μια μικρή τοπική κοινότητα, είναι αναγκαίο απ’ όσους συμμετέχουν σ’ αυτήν να καλλιεργήσουν μια ευρεία γκάμα δεξιοτήτων. Ο Αμερικανός συγγραφέας Robert Heinlein, έθεσε πολύ γλαφυρά και εύστοχα το θέμα ως εξής: “Ένα ανθρώπινο ον, πρέπει να μπορεί να αλλάζει πάνες, να οργανώνει μια εισβολή, να σφάζει ένα γουρούνι, να ναυπηγεί ένα πλοίο, να σχεδιάζει ένα κτίριο, να συνθέτει μια σονάτα, να κάνει ισολογισμούς, να χτίζει έναν τοίχο, να γιατρεύει ένα σπασμένο κόκαλο, να παρηγορεί τους ετοιμοθάνατους, να παίρνει εντολές, να δίνει εντολές, να συνεργάζεται, να δρα ολομόναχος, να λύνει εξισώσεις, να αναλύει, να μαγειρεύει ένα καλό φαγητό, να προγραμματίζει έναν υπολογιστή, να πολεμά αποτελεσματικά, να ονειρεύεται, να γράφει ποιήματα, να είναι αληθινά ευγενής, να ανάβει μια φωτιά, να φυτεύει ένα παρτέρι λουλούδια, να πλένει ρούχα, να ζωγραφίζει, να ξαναπροσπαθεί, να πεθαίνει γενναία. Η εξειδίκευση είναι για τα έντομα…” Η επιτυχία ενός τέτοιου οικονομικοκοινωνικού μοντέλου βασίζεται στην υπευθυνότητα, και στην προθυμία των μελών του. Η υπευθυνότητα και η προθυμία των μελών μιας μικρής τοπικής κοινότητας να συνδράμουν σε κάθε είδους λειτουργικές δραστηριότητες της ανάλογα με τις δυνατότητες και τις ικανότητες τους, καθορίζει τον βαθμό της επιτυχημένης λειτουργίας της.
Η εφαρμογή και η διεύρυνση ενός τέτοιου Αχρήματου οικονομικοκοινωνικού μοντέλου μπορεί να γίνει αποτελεσματικά, με την προοδευτική αποκέντρωση των πολυπληθών αστικών πληθυσμών και την δημιουργία σχετικά μικρών περιφερειακών κοινοτήτων, που θα λειτουργούν κατ’ αυτόν τον τρόπο έχοντας ως στόχο να γίνονται όσο το δυνατόν πιο αυτάρκεις. Κατόπιν αυτού του είδους οι τοπικές κοινότητες μπορούν να αναπτύσσουν μεταξύ τους δίκτυα αλληλέγγυων σχέσεων, ανταλλάσοντας τα πλεονάζοντα προϊόντα τους και διευρύνοντας την συνεργασία και την οργάνωση τους σε περιφερειακό επίπεδο, για θέματα που αφορούν την ευρύτερη περιφέρεια τους. Αυτό το μοντέλο αλληλέγγυας δικτύωσης αυτόνομων κοινοτήτων μπορεί να αναπτύσσεται προοδευτικά σε συνεχώς διευρυνόμενους κύκλους συνεργασιών.
Ένα τέτοιο οικονομικοκοινωνικό σύστημα καθώς θα τίθεται σταδιακά σε λειτουργία μπορεί να μεταμορφώσει τους ανθρώπους και το σύνολο της κοινωνίας. Ένα τέτοιο οικονομικοκοινωνικό σύστημα δεν προορίζει για το κοινωνικό περιθώριο κανέναν άνθρωπο και δεν αντιμετωπίζει κανέναν ως αποτυχημένο. Τουναντίον προσφέρει στον κάθε άνθρωπο τα κίνητρα, τον χρόνο και τα εφόδια, για να καλλιεργεί και να αναπτύσσει σε συνεργασία με τους υπόλοιπους ανθρώπους, τις έμφυτες ικανότητες και τα ταλέντα του, προς όφελος ολόκληρου του κοινωνικού συνόλου του οποίου και ο ίδιος αποτελεί μέλος. Η εφαρμογή αυτού του κοινωνικοοικονομικού μοντέλου μπορεί να αξιοποιήσει προς όφελος ολόκληρης της κοινωνίας το πλήρες φυσικό και πνευματικό δυναμικό όλων των ανθρώπων και ν’ ανοίξει νέους ορίζοντες στην επιστημονική πρόοδο και στην εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού. Ένα τέτοιο σύστημα θα αφαιρέσει από τον ψυχισμό των ανθρώπων τον φόβο, την καχυποψία, τον ανταγωνισμό και το ψυχοφθόρο άγχος. Οι ανθρώπινες σχέσεις μπορούν έτσι να γίνονται αφάνταστα καλύτερες, με αντίστοιχα αποτελέσματα στον ευρύτερο κοινωνικό ιστό και στο σύνολο της κοινωνίας. Η “Κοινότητα Ουτοπία” στοχεύει στην εφαρμογή αυτού του κοινωνικού εγχειρήματος.
Η βασικότερη προϋπόθεση για να μπορέσει να συντελεστεί μια τέτοια συστημική αλλαγή, είναι η συνειδητή αλλαγή της εγωιστικής και ιδιοτελούς ανθρώπινης νοοτροπίας που καλλιεργούν στους ανθρώπους τα παρανοϊκά κέντρα εξουσίας, τα οποία δεν ενδιαφέρονται για τίποτε άλλο εκτός από την διατήρηση της εξουσίας τους με κάθε κόστος. Αυτή η αλλαγή δεν μπορεί συντελεστεί από κανέναν άλλον παρά από την ίδια την βάση της κοινωνίας. Ο καθένας μας έχει την προσωπική του ευθύνη σ’ αυτό. Τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει στον κόσμο όσο εξακολουθούμε μηχανικά, να σκεφτόμαστε και συμπεριφερόμαστε με τις ίδιες παράλογες και αυτοκαταστροφικές λογικές.
Όταν οι άνθρωποι αρχίσουν να αναθεωρούν τις αξίες οι οποίες κατευθύνουν τις ζωές τους και αρχίσουν να υιοθετούν ανώτερες πνευματικές και ηθικές αρχές, τότε θα μπορέσει να συντελεστεί η αλλαγή, η οποία είναι μονόδρομος για την επιβίωση και την πρόοδο του ανθρώπινου είδους. Όταν οι άνθρωποι αρχίσουν να καταλαβαίνουν την αξία της ανιδιοτελούς συνεργασίας και της αλληλεγγύης τότε οι κοινωνίες τους θα μεταμορφωθούν. Όσοι αντιλαμβάνονται την αξία, τα οφέλη και την αναγκαιότητα για μια τέτοια συστημική αλλαγή, ξεκινούν να δρουν χωρίς να περιμένουν μια μαζική μεταστροφή των ανθρώπων. Γίνονται οι ίδιοι πρωτοπόροι αυτής της αλλαγής. Γίνονται οι ίδιοι η αλλαγή που εύχονται να δουν στον κόσμο.
Η ίδρυση και η λειτουργία μιας αχρήματης κοινωνίας σε έναν κόσμο που όλα λειτουργούν και περιστρέφονται γύρω από το χρήμα, είναι από μόνη της μια ιδιαιτέρως προκλητική για την εποχή μας ιδέα.
Ιδιαίτερα για μια κοινότητα που δεν επιθυμεί να απαρνηθεί την ευημερία και την τεχνολογική πρόοδο, δημιουργούνται μια σειρά από ενδιαφέροντα ζητήματα σχετικά με τον ρεαλισμό και την βιωσιμότητα ενός τέτοιου εγχειρήματος. Ποια η φιλοσοφία μιας αχρήματης οικονομίας; Είναι πραγματικά εφικτή η δημιουργία μιας τέτοιας οικονομίας; Μπορεί να αμφισβητηθεί η αναγκαιότητα της υπόστασης του χρήματος; Μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά μια κοινωνία χωρίς χρήμα; Μπορεί να είναι πραγματικά πρακτικό και βιώσιμο ένα αχρήματο οικονομικό μοντέλο; Όμως πριν απ’ όλα πρέπει να απαντήσουμε στο ερώτημα: Τι είναι το χρήμα;
Το χρήμα είναι η αφηρημένη απόπειρα αποτύπωσης φυσικών μεγεθών, με κερδοσκοπικά κριτήρια. Το χρήμα λειτουργεί στην κοινωνία απλώς και μόνο επειδή εμείς το αποδεχόμαστε ως κάτι που έχει αξία. Όμως αυτό καθαυτό το χρήμα έχει μηδαμινή εγγενή ή πραγματική αξία. Ως απλό αντικείμενο, δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένα τυπωμένο κομμάτι χαρτί χωρίς αντικειμενική χρησιμότητα. Δεν τρώγεται, δεν πίνετε, δεν γιατρεύει, δεν χρησιμοποιείτε ως καύσιμο, δεν χρησιμοποιείτε ως δομικό ή κατασκευαστικό στοιχείο, δεν χρησιμοποιείτε ως κατσαβίδι, δεν χρησιμοποιείτε ως αντηλιακό κλπ. Το χρήμα στην σύγχρονη του μορφή είναι εξ ορισμού πλαστό και αποτελεί άλλη μια φούσκα του καπιταλισμού που είναι έτοιμη να σκάσει. Ως μέσον συναλλαγής, ορθολογικά θα έπρεπε να αντιπροσωπεύει τον υπαρκτό υλικό πλούτο, πράγμα που όμως δεν συμβαίνει στην πραγματικότητα. Η σύγχρονη υπόσταση του χρήματος βασίζεται αποκλειστικά στο χρέος και είναι τελείως πλασματική καθώς δεν λαμβάνει καν υπόψιν τους διαθέσιμους φυσικούς πόρους, με αποτέλεσμα την δημιουργία πληθωριστικών και ανυπόστατων αξιών.
Το χρήμα λειτουργεί ως μεσάζοντας ανάμεσα σε ‘μας και τις ανάγκες μας. Αυτό που κάνει είναι να μας παρέχει το δικαίωμα πρόσβασης στον υλικό (και όχι μόνο...) πλούτο, για τον οποίο δικαιωματικά θα έπρεπε να υπάρχει ελεύθερη πρόσβαση για όλους τους ανθρώπους. Η κατοχή του χρήματος σε μεγάλες ποσότητες αποτελεί μέσο εξουσίας. Η σύγχρονη υπόσταση του χρήματος το καθιστά περισσότερο από ποτέ, ως ένα μέσον επιβολής της πιο απάνθρωπης μορφής εξουσίας. Οι άνθρωποι καθίστανται αντικείμενα παράλογης εκμετάλλευσης από τους αφέντες του χρήματος και χωρίς να το συνειδητοποιούν παράγουν υπαρκτό πλούτο που τον καρπώνονται αυτοί που απλώς εκτυπώνουν το χρήμα, δηλαδή τις ανύπαρκτες αξίες. Έχοντας τεθεί ως βασική προτεραιότητα του καπιταλισμού η ακόρεστη μεγιστοποίηση των χρηματικών κερδών, η αξία της ανθρώπινης ζωής έχει φτάσει στο ναδίρ και ο άνθρωπος λογίζεται από το σύστημα ως ένα ακόμη ευτελές αναλώσιμο προϊόν. Η φυσική αφθονία των αγαθών του πλανήτη καθώς και η τεχνολογική πρόοδος, ελέγχονται από αμείλικτα τραπεζικά και επιχειρηματικά καρτέλ, τα οποία δεν αναγνωρίζουν καμία άλλη αξία εκτός από ανυπόστατες λογιστικές εγγραφές σε τραπεζικούς λογαριασμούς. Ενώ η διαθέσιμη τεχνολογική γνώση, είναι ικανή να δώσει λύσεις σχεδόν σε όλα τα ανθρώπινα προβλήματα και τις ελλείψεις, εντούτοις ελέγχεται από κατεστημένα οικονομικά συμφέροντα που τεχνητά δημιουργούν και συντηρούν τα προβλήματα και τις ελλείψεις προς χάρη των χρηματικών τους κερδών. Ουσιαστικά το νομισματικό σύστημα με τον τρόπο που λειτουργεί, αποτελεί πλέον τροχοπέδη για την ανάπτυξη της επιστήμης, της τεχνολογίας, του ανθρώπινου πολιτισμού και της συλλογικής ευημερίας της ανθρωπότητας.
Στην εποχή μας υφίσταται ο απόλυτος εκφυλισμός του νομισματικού συστήματος, με απολύτως φυσικό επακόλουθο τον εκφυλισμό των ανθρώπινων κοινωνιών. Εξαιτίας της παρανοϊκής φιλοσοφίας του καπιταλισμού οι ανθρώπινες κοινωνίες βιώνουν σε συλλογικό επίπεδο την μεγαλύτερη ηθική και πνευματική παρακμή στην ιστορία της ανθρωπότητας, παρακμή η οποία οδηγεί την ανθρωπότητα σε αφανισμό. Σήμερα τα αδιέξοδα του καπιταλισμού είναι πλέον εμφανή ακόμη και στους πιο ένθερμους υποστηριχτές του. Ο υπαρκτός καπιταλισμός αδυνατεί πλέον να προσφέρει ορθολογικές και βιώσιμες λύσεις για την επιβίωση και την ουσιαστική πρόοδο της ανθρωπότητας. Έτσι λοιπόν εγείρονται πλέον όχι μόνο ηθικά αλλά και ορθολογικά ζητήματα, για το κατά πόσο είναι αναγκαία η υπόσταση αυτού του αυτοκαταστροφικού οικονομικοκοινωνικού συστήματος. Οι όποιες εναλλακτικές προτάσεις δεν καλούνται πλέον να συντηρήσουν, αλλά αντιθέτως να αντικαταστήσουν ριζικά ένα σύστημα που δείχνει εμφανώς ότι αποδομείται και συμπαρασύρει τα πάντα στην κατάρρευση του.
Όμως ο καπιταλισμός δεν αποτελεί φυσική νομοτέλεια. Ασφαλώς τίποτα εκτός από τους φυσικούς νόμους δεν είναι αδιαμφισβήτητο. Η υπόσταση οποιασδήποτε ανθρώπινης κοινωνικής δομής έγκειται στην αποδοχή μας και στην συμμετοχή μας σε αυτήν. Μπορούμε λοιπόν να ισχυριστούμε ότι είναι εφικτή η δημιουργία και η λειτουργία ενός άλλου οικονομικοκοινωνικού συστήματος, αφού μπορούμε κατ’ αρχήν να το αντιληφθούμε ως ιδέα και αφού συμφωνήσουμε σ’ αυτό. Ένα τέτοιο οικονομικοκοινωνικό σύστημα είναι η Αλληλέγγυα Αχρήματη Οικονομία που βασίζεται στους φυσικούς πόρους. Αυτού του είδους η οικονομία είναι ίσως η μοναδική οικονομία που μπορεί να υπάρξει με πραγματικό αντίκρισμα. Απώτερος σκοπός αυτής της οικονομίας είναι η πλήρης κατάργηση του χρήματος ως μέσου συναλλαγής, πλουτισμού και συσσώρευσης εξουσίας. Σε αυτού του είδους το οικονομικοκοινωνικό μοντέλο, αυτό που έχει πραγματική αξία είναι οι διαθέσιμοι φυσικοί πόροι και όχι τα χρήματα. Εξάλλου η ουσιαστική λειτουργία των χρημάτων είναι να μας παρέχουν το δικαίωμα πρόσβασης στους φυσικούς πόρους. Η Αλληλέγγυα Αχρήματη Οικονομία βασισμένη στους φυσικούς πόρους, επαγγέλλεται την ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων και την απολύτως ισότιμη πρόσβαση όλων των ανθρώπων στους διαθέσιμους πόρους και τα αγαθά του πλανήτη, ως κοινή κληρονομία ολόκληρης της ανθρωπότητας.
Η εφαρμογή ενός τέτοιου οικονομικοκοινωνικού μοντέλου είναι απολύτως εφικτή αν η υπάρχουσα τεχνολογία σταματήσει να υπηρετεί το χρηματικό κέρδος και τεθεί στην άδολη υπηρεσία της ανθρωπότητας. Αυτό είναι εφικτό (τουλάχιστον σε θεωρητικό επίπεδο) γιατί με την υπάρχουσα τεχνολογία οι άνθρωποι δεν χρειάζεται να επιδίδονται σε εξαντλητικό μόχθο και να ανταγωνίζονται για την ικανοποίηση των βιοτικών τους αναγκών. Η επιστήμη μπορεί να προσφέρει λύσεις στην ανθρωπότητα για όλες τις πιθανές ελλείψεις, είτε ενεργειακές, είτε διατροφικές, είτε φυσικών πόρων. Οι υλικοί πόροι του πλανήτη είναι αρκετοί για να καλύψουν τις βιοτικές ανάγκες όλων των ανθρώπων (αλλά φυσικά δεν είναι αρκετοί για να καλύψουν την απληστία κανενός...)
Η εφαρμογή μιας αχρήματης οικονομίας τόσο σε τοπικό όσο και σε ευρύτερο επίπεδο, προϋποθέτει κατ’ αρχήν από τους ανθρώπους που θα συμμετάσχουν σ’ αυτήν, την αναθεώρηση αντίληψης για την ατομική εργασία. Στο νομισματικό σύστημα οι άνθρωποι δραστηριοποιούνται με μοναδικό κίνητρο την χρηματική αμοιβή η οποία θα τους εξασφαλίσει τα απαραίτητα μέσα επιβίωσης. Συνήθως οι άνθρωποι αρνούνται να εργαστούν χωρίς κάποια άμεση χρηματική ανταμοιβή γιατί δεν έχουνε κίνητρο να το κάνουν. Το χρήμα ως το μοναδικό μέσον για την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών, λειτουργεί επίσης και ως το μοναδικό κίνητρο για εργασία.
Όταν όμως από το τρίπτυχο Άνθρωποι – Χρήμα – Ανάγκες, αφαιρέσουμε το χρήμα, τότε απομένουν μόνο οι Άνθρωποι και οι Ανάγκες τους. Σ’ αυτήν την περίπτωση οι άνθρωποι απλώς συνεργάζονται για να ικανοποιήσουν τις κοινές τους ανάγκες. Οι άνθρωποι που κάποια στιγμή στην ζωή τους έχουν εργαστεί εθελοντικά για κάποιον κοινωφελή μη κερδοσκοπικό σκοπό, έχουν αντιληφθεί ότι αυτού του είδους εργασία αποτελεί πραγματικά αναζωογονητική απασχόληση. Αυτοί οι άνθρωποι έχουν αντιληφθεί την αυθεντική ικανοποίηση της δημιουργικής απασχόλησης και της συνεργασίας με άλλους ανιδιοτελείς ανθρώπους. Έχουν αντιληφτεί ότι το χρήμα και ο ανταγωνισμός δεν είναι τα απαραίτητα συστατικά για την δημιουργική πρόοδο. Σε ένα Αχρήματο οικονομικό σύστημα λοιπόν, απαλείφεται η καθιερωμένη έννοια της χρηματικής συν-αλλαγής και αντικαθιστάται από την έννοια της αχρήματης συν-εργασίας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο απαλείφεται από τις ανθρώπινες σχέσεις και η έννοια του ανταγωνισμού, που θεωρείτε ως βασικό συστατικό του καπιταλισμού.
Σε αυτού του είδους την κοινωνία η γενική αρχή που εφαρμόζεται είναι: Απ’ τον καθένα σύμφωνα με τις ικανότητες του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του. Ο καθένας προσφέρει αυτόβουλα την ενεργητικότητα και τις ικανότητες του στο κοινωνικό σύνολο, ως μέρος της εθελοντικής συνεργασίας του με το κοινωνικό σύνολο. Κανένας δεν υποχρεώνεται από κανέναν να κάνει κάτι που δεν θέλει. Κανένας δεν λογίζεται ως υπηρέτης ή υπάλληλος κανενός. Κανένας δεν απολαμβάνει ειδικά οφέλη και προνόμια εξουσίας λόγο της δραστηριότητας του. Η εξαναγκαστική δουλειά που θα έκαμνε ένας άνθρωπος για να επιβιώσει, μετατρέπετε αυτόματα σε εθελοντική συνεργασία με το κοινωνικό σύνολο, που την κάνει συνειδητά και αυτόβουλα για το γενικό όφελος του κοινωνικού συνόλου, του οποίου και ο ίδιος αποτελεί μέλος.
Σε μία τέτοια κοινωνία κάθε εργασία που παράγει οφέλη για το κοινωνικό σύνολο θεωρείτε σημαντική, γιατί συντελεί και συμβάλει στην ισορροπία του κοινωνικού οικοσυστήματος. Η επιτυχημένη και αποτελεσματική λειτουργία μιας κοινότητας περιλαμβάνει μια μεγάλη γκάμα δραστηριοτήτων και δεξιοτήτων. Για να λειτουργήσει αποτελεσματικά ένα τέτοιο οικονομικοκοινωνικό μοντέλο σε μια μικρή τοπική κοινότητα, είναι αναγκαίο απ’ όσους συμμετέχουν σ’ αυτήν να καλλιεργήσουν μια ευρεία γκάμα δεξιοτήτων. Ο Αμερικανός συγγραφέας Robert Heinlein, έθεσε πολύ γλαφυρά και εύστοχα το θέμα ως εξής: “Ένα ανθρώπινο ον, πρέπει να μπορεί να αλλάζει πάνες, να οργανώνει μια εισβολή, να σφάζει ένα γουρούνι, να ναυπηγεί ένα πλοίο, να σχεδιάζει ένα κτίριο, να συνθέτει μια σονάτα, να κάνει ισολογισμούς, να χτίζει έναν τοίχο, να γιατρεύει ένα σπασμένο κόκαλο, να παρηγορεί τους ετοιμοθάνατους, να παίρνει εντολές, να δίνει εντολές, να συνεργάζεται, να δρα ολομόναχος, να λύνει εξισώσεις, να αναλύει, να μαγειρεύει ένα καλό φαγητό, να προγραμματίζει έναν υπολογιστή, να πολεμά αποτελεσματικά, να ονειρεύεται, να γράφει ποιήματα, να είναι αληθινά ευγενής, να ανάβει μια φωτιά, να φυτεύει ένα παρτέρι λουλούδια, να πλένει ρούχα, να ζωγραφίζει, να ξαναπροσπαθεί, να πεθαίνει γενναία. Η εξειδίκευση είναι για τα έντομα…” Η επιτυχία ενός τέτοιου οικονομικοκοινωνικού μοντέλου βασίζεται στην υπευθυνότητα, και στην προθυμία των μελών του. Η υπευθυνότητα και η προθυμία των μελών μιας μικρής τοπικής κοινότητας να συνδράμουν σε κάθε είδους λειτουργικές δραστηριότητες της ανάλογα με τις δυνατότητες και τις ικανότητες τους, καθορίζει τον βαθμό της επιτυχημένης λειτουργίας της.
Η εφαρμογή και η διεύρυνση ενός τέτοιου Αχρήματου οικονομικοκοινωνικού μοντέλου μπορεί να γίνει αποτελεσματικά, με την προοδευτική αποκέντρωση των πολυπληθών αστικών πληθυσμών και την δημιουργία σχετικά μικρών περιφερειακών κοινοτήτων, που θα λειτουργούν κατ’ αυτόν τον τρόπο έχοντας ως στόχο να γίνονται όσο το δυνατόν πιο αυτάρκεις. Κατόπιν αυτού του είδους οι τοπικές κοινότητες μπορούν να αναπτύσσουν μεταξύ τους δίκτυα αλληλέγγυων σχέσεων, ανταλλάσοντας τα πλεονάζοντα προϊόντα τους και διευρύνοντας την συνεργασία και την οργάνωση τους σε περιφερειακό επίπεδο, για θέματα που αφορούν την ευρύτερη περιφέρεια τους. Αυτό το μοντέλο αλληλέγγυας δικτύωσης αυτόνομων κοινοτήτων μπορεί να αναπτύσσεται προοδευτικά σε συνεχώς διευρυνόμενους κύκλους συνεργασιών.
Ένα τέτοιο οικονομικοκοινωνικό σύστημα καθώς θα τίθεται σταδιακά σε λειτουργία μπορεί να μεταμορφώσει τους ανθρώπους και το σύνολο της κοινωνίας. Ένα τέτοιο οικονομικοκοινωνικό σύστημα δεν προορίζει για το κοινωνικό περιθώριο κανέναν άνθρωπο και δεν αντιμετωπίζει κανέναν ως αποτυχημένο. Τουναντίον προσφέρει στον κάθε άνθρωπο τα κίνητρα, τον χρόνο και τα εφόδια, για να καλλιεργεί και να αναπτύσσει σε συνεργασία με τους υπόλοιπους ανθρώπους, τις έμφυτες ικανότητες και τα ταλέντα του, προς όφελος ολόκληρου του κοινωνικού συνόλου του οποίου και ο ίδιος αποτελεί μέλος. Η εφαρμογή αυτού του κοινωνικοοικονομικού μοντέλου μπορεί να αξιοποιήσει προς όφελος ολόκληρης της κοινωνίας το πλήρες φυσικό και πνευματικό δυναμικό όλων των ανθρώπων και ν’ ανοίξει νέους ορίζοντες στην επιστημονική πρόοδο και στην εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού. Ένα τέτοιο σύστημα θα αφαιρέσει από τον ψυχισμό των ανθρώπων τον φόβο, την καχυποψία, τον ανταγωνισμό και το ψυχοφθόρο άγχος. Οι ανθρώπινες σχέσεις μπορούν έτσι να γίνονται αφάνταστα καλύτερες, με αντίστοιχα αποτελέσματα στον ευρύτερο κοινωνικό ιστό και στο σύνολο της κοινωνίας. Η “Κοινότητα Ουτοπία” στοχεύει στην εφαρμογή αυτού του κοινωνικού εγχειρήματος.
Η βασικότερη προϋπόθεση για να μπορέσει να συντελεστεί μια τέτοια συστημική αλλαγή, είναι η συνειδητή αλλαγή της εγωιστικής και ιδιοτελούς ανθρώπινης νοοτροπίας που καλλιεργούν στους ανθρώπους τα παρανοϊκά κέντρα εξουσίας, τα οποία δεν ενδιαφέρονται για τίποτε άλλο εκτός από την διατήρηση της εξουσίας τους με κάθε κόστος. Αυτή η αλλαγή δεν μπορεί συντελεστεί από κανέναν άλλον παρά από την ίδια την βάση της κοινωνίας. Ο καθένας μας έχει την προσωπική του ευθύνη σ’ αυτό. Τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει στον κόσμο όσο εξακολουθούμε μηχανικά, να σκεφτόμαστε και συμπεριφερόμαστε με τις ίδιες παράλογες και αυτοκαταστροφικές λογικές.
Όταν οι άνθρωποι αρχίσουν να αναθεωρούν τις αξίες οι οποίες κατευθύνουν τις ζωές τους και αρχίσουν να υιοθετούν ανώτερες πνευματικές και ηθικές αρχές, τότε θα μπορέσει να συντελεστεί η αλλαγή, η οποία είναι μονόδρομος για την επιβίωση και την πρόοδο του ανθρώπινου είδους. Όταν οι άνθρωποι αρχίσουν να καταλαβαίνουν την αξία της ανιδιοτελούς συνεργασίας και της αλληλεγγύης τότε οι κοινωνίες τους θα μεταμορφωθούν. Όσοι αντιλαμβάνονται την αξία, τα οφέλη και την αναγκαιότητα για μια τέτοια συστημική αλλαγή, ξεκινούν να δρουν χωρίς να περιμένουν μια μαζική μεταστροφή των ανθρώπων. Γίνονται οι ίδιοι πρωτοπόροι αυτής της αλλαγής. Γίνονται οι ίδιοι η αλλαγή που εύχονται να δουν στον κόσμο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου