Ο νέος οριενταλισμός

φωτ. Οδοφρ. 

«Αν ο ΣΥΡΙΖΑ έχει έστω και μία ελάχιστη ευκαιρία να πετύχει, θα χρειαστεί μια πανευρωπαϊκή επίδειξη αλληλεγγύης. Οχι μόνο μια αξιοπρεπή αντιμετώπιση από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα, αλλά και περισσότερες δημιουργικές ιδέες, όπως η προώθηση του τουρισμού αλληλεγγύης αυτό το καλοκαίρι».
Αυτά γράφει στο τελευταίο τεύχος του London Review of Books o Σλοβένος φιλόσοφος Σλαβόι Ζίζεκ, γκουρού της ευρωπαϊκής Αριστεράς, ο οποίος έχει συχνά την τάση να διολισθαίνει στον λαϊκισμό και την παραδοξολογία για να κάνει γοητευτικά τα γραπτά του. Γιατί η έκκληση για «τουρισμό αλληλεγγύης αυτό το καλοκαίρι» μόνο ως συμπαθητική αφέλεια μπορεί να εκληφθεί. Oταν η χώρα καταρρέει, το μόνο που της έλειπε είναι μερικές χιλιάδες κουλτουριάρηδες οπαδοί του Ζίζεκ που θα διατρανώνουν τη συμπαράστασή τους στη χώρα μας καταναλώνοντας χωριάτικες σαλάτες, διαμένοντας σε παρακμιακά rooms to let της άγονης γραμμής κι απαγγέλλοντας εναλλάξ Λακάν και Μαρξ σε απάτητες παραλίες. Ξεσηκώθηκαν οι Ελληνες χρήστες του Φέισμπουκ και προπηλάκισαν διαδικτυακά την επικεφαλής του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, για την αποστροφή της ότι λυπάται περισσότερο τα παιδάκια στον Νίγηρα, τη χώρα με τη μεγαλύτερη βρεφική θνησιμότητα, από ό,τι τα παιδιά στην Ελλάδα. Ατυχής και σχηματική η αντιδιαστολή, εκτός της δεδομένης κοινωνικής αναλγησίας. Ενόχλησε πολλούς για τη σύγκριση μιας χώρας της Ευρωζώνης και ενός κράτους της υποσαχάριου Αφρικής. Είναι περίπου σαν τις μαμάδες που προσπαθούν να πείσουν τα πιτσιρίκια να φάνε απεχθή υγιεινά φαγητά (π.χ. φακές) με το εκνευριστικό επιχείρημα «μην είσαι αχάριστο πλάσμα. Στην Αφρική τα παιδάκια πεινάνε».

Ωστόσο, αυτή η τάση απαξίωσης και εξιδανίκευσης της Ελλάδας, όπως καταγράφεται τις τελευταίες μέρες στις δηλώσεις της Λαγκάρντ από τη μια και το άρθρο του Ζίζεκ (αλλά και το ποίημα του Γκίντερ Γκρας που δημοσίευσε το περασμένο Σάββατο η «Κ») από την άλλη, συνιστούν ουσιαστικά δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, ενός νέου οριενταλισμού της Δύσης απέναντι στη χώρα μας. Αμφότερες οι πλευρές καταφεύγουν στην αναπαραγωγή γενικεύσεων και στερεοτύπων, που είτε χαϊδεύουν τα αυτιά μας είτε τα μαστιγώνουν. Με ένα νεοαποικιοκρατικό βλέμμα η Ευρώπη αρχίζει πάλι να μας αντιμετωπίζει ως μια χώρα εξωτική, ακατανόητη, έναν ιδανικό (στρατευμένο μάλιστα!) τουριστικό προορισμό ή μια τριτοκοσμική κι ατίθαση παραγκούπολη. Η προσέγγιση αυτή μας κατατάσσει αυτόματα απέναντί της, στην άλλη όχθη. Δεν μας βοηθάει να αλλάξουμε γιατί ουσιαστικά καθησυχάζει τις υπαρξιακές μας ανησυχίες και αναπαράγει τη μυθολογία του ανάδελφου έθνους και του περιούσιου λαού. Από τη μια ο Ζίζεκ κι ο Γκρας μας συγκινούν κι από την άλλη η Λαγκάρντ μας εξοργίζει. Ουδείς εκ των δύο μας προβληματίζει. Κι έτσι η ρεαλιστική αποτίμηση της κατάστασης και η αυτοκριτική αναβάλλονται επ’ αόριστον.


Tης Ξενιας Κουναλακη
kathimerini.gr