Το παραμύθι του Πορτογαλικού success story

Η Ελλάδα απέτυχε διότι δεν εφάρμοσε τις μεταρρυθμίσεις, η Πορτογαλία πέτυχε γιατί τις τήρησε ευλαβικά και τώρα αποπληρώνει πρόωρα τα χρέη της στο ΔΝΤ και βγαίνει υπερηφάνως από τα Μνημόνια: Κάπως έτσι ξετυλίγεται το αγαπημένο παραμύθι Βερολίνου, Βρυξελλών και λοιπών εμπνευστών της ευρωπαϊκής λιτότητας – ένα παραμύθι όμως που έρχεται να αποδομήσει πλήρως η ανάλυση της οικονομικής ιστoσελίδας zerohedge.

Μια ματιά στους αριθμούς και τα γεγονότα αρκεί, λέει η zerohedge, για να αποδείξει ότι η Πορτογαλία δεν είναι λιγότερο χρεοκοπημένη από την Ελλάδα. Το δημόσιο χρέος της Πορτογαλίας, στο 124% του ΑΕΠ, μπορεί να είναι χαμηλότερο από εκείνο της Ελλάδας. Ομως, το δημόσιο χρέος δεν είναι παρά μόνον ένα – σημαντικό έστω – τμήμα της συνολικής εικόνας του χρέους.
Σε μέσο επίπεδο, το συνολικό χρέος της Πορτογαλίας φθάνει στο 381% του ΑΕΠ εάν συμπεριληφθεί και το ιδιωτικό χρέος των νοικοκυριών και των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων – είναι δηλαδή κατά πολύ υψηλότερο από εκείνο της Ελλάδας που φθάνει στο 286% του ΑΕΠ.

Ως εκ τούτου, ενώ τα προβλήματα της Ελλάδας εστιάζονται κυρίως στο κρατικό χρέος, η Πορτογαλία αντιμετωπίζει υπερβολικά υψηλό χρέος και στους τρεις τομείς της οικονομίας.

Ενα χρέος που αυξάνεται

Την ίδια στιγμή, το χρέος συνεχίζει να αυξάνεται με ρυθμούς ταχύτερους από εκείνους της ανάπτυξης της πορτογαλικής οικονομίας. Ανάμεσα στο 2008 και το 2013, το μέσο χρέος της χώρας αυξήθηκε κατά 69%. Προκειμένου να αντισταθμιστεί αυτός ο ρυθμός αύξησης του χρέους, ο δημόσιος τομέας μόνον θα έπρεπε να εμφανίζει ετήσια πλεονάσματα της τάξης του 3,6%.

Με δεδομένη τη συνολική κατάσταση της πορτογαλικής οικονομίας και τα προβλήματα υπερχρεώσης του ιδιωτικού τομέα, αυτός ο στόχος είναι απολύτως ανέφικτος. Και μόνον η προσπάθεια, δε, για να επιτευχθεί θα οδηγούσε την οικονομία σε οξεία ύφεση.

Υπό αυτά τα δεδομένα είναι κάτι περισσότερ από εντυπωσιακό το γεγονός ότι η γερμανική Βουλή ψήφισε ομόφωνα υπέρ της πρότασης της Πορτογαλίας να αποπληρώσει πρόωρα τα δάνειά της στο ΔΝΤ.

Τα μέλη της γερμανικής Βουλής ωστόσο υπερψήφισαν με μεγάλη ευχαρίστηση. Γιατί; Εν μέσω των σκληρών διαπραγματεύσεων με τη νέα ελληνική κυβέρνηση για την επέκταση του ελληνικού προγράμματος, ήταν μια καλοδεχούμενη ευκαιρία για να υποστηρίζουν ότι, όντως, η ευρωπαϊκή συνταγή της λιτότητας κόντρα στην κρίση αποδίδει, λειτουργεί και φέρνει αποτελέσματα.

Για την Πορτογαλία ήταν μια καλή συμφωνία, επειδή θα αντικαταστήσει το σχετικά ακριβό χρήμα που δανείζεται από το ΔΝΤ με επιτόκιο κοντά στο 4%, με φθηνότερο δανεισμό από τις αγορές. Ομως, η δυνατότητα της Πορτογαλίας να αναχρηματοδοτηθεί από τις αγορές δεν μπορεί να ερμηνευθεί ως πραγματική ένδειξη επιτυχίας του πολιτικού μίγματος που ακολουθεί η Ευρώπη.

Με δεδομένο το γεγονός ότι οι πιστωτές της χώρας είναι κυρίως ξένοι, η Πορτογαλία δεν μπορεί να ξεφορτωθεί πραγματικά τα χρέη της. Και δεν μπορεί επίσης να πετύχει πραγματική ανάπτυξη αποσυνδέοντάς την από το πρόβλημα του χρέους. Υποθέτοντας ότι θα επιτυγχάνει πλεονάσματα τρεχουσών συναλλαγών της τάξης του 0,9% (όπως έγινε το 2013) θα χρειαστεί 128 χρόνια για να αποπληρώσει όλα τα χρέη της προς τους ξένους πιστωτές.

Οι πικρές αλήθειες για την Πορτογαλία

Ακόμη κι αν μπει στην άκρη το χρέος, η Πορτογαλία αντιμετωπίζει κι άλλες τεράστιες προκλήσεις: Εχει το χαμηλότερο ποσοστό γεννήσεων στην ευρωζώνη, καλείται να αντιμετωπίσει την μαζική φυγή των νέων της προς άλλες χώρες, το εργατικό της δυναμικό διαθέτει το χαμηλότερο ποσοστό προσόντων και εξειδίκευσης στην Ευρώπη, ενώ εμφανίζει και τα χαμηλότερα ποσοστά παραγωγικότητας.

Με μόλις 9 πατέντες καινοτομίας ανά ένα εκατομμύριο κατοίκους, η Πορτογαλία είναι σε καλύτερη σειρά κατάταξης από την Ελλάδα (με 4 πατέντες ανά ένα εκατομμύριο). Ωστόσο, βρίσκεται μακράν πίσω από χώρες όπως η Ιταλία με 70 και η Γερμανία με 277. Οπότε, θα κυνηγήσει την ανταγωνιστικότητα μόνο μέσα από τις χαμηλές τιμές; Είναι ένας στόχος μάλλον δύσκολος για μια ευρωπαϊκή χώρα με τόσο υψηλά επίπεδα χρέους.

Οπότε, προκύπτουν δύο συμπεράσματα. Πρώτον, η Πορτογαλία δεν θα καταφέρει ποτέ να εξυπηρετήσει πραγματικά το χρέος της. Δεύτερον, το γεγονός ότι έχει πρόσβαση στις αγορές είναι αποτέλεσμα αποκλειστικά και μόνον των πολιτικών της ΕΚΤ και όχι αποτέλεσμα επιτυχημένων μακροοικονομικών και μικροοικονομικών πολιτικών εντός της Πορτογαλίας. Πού όμως μπορεί να οδηγήσει αυτό;

Μια λύση τύπου Ελλάδας;

Μέχρι στιγμής, ο Ελληνας υπουργός Οικονομικών Γιανης Βαρουφάκης είναι μια από τις ελάχιστες φωνές που ζητούν ανοιχτά απ’ ευθείας χρηματοδότηση από την ΕΚΤ. Η πρότασή του να αγοράζει η ΕΚΤ κρατικά ομόλογα και να τα ανταλάσσει με  μηδενικού επιτοκίου perpetual bonds (ομόλογα στο διηνεκές) φαίνεται να είναι πολύ δημιουργική για να γίνει ευρέως αποδεκτή.
Οσο υψηλότερα ανεβαίνει το επίπεδο χρέους των ευρωπαϊκών κρατών που πλήττονται από την κρίση – κι αυτό είναι απλά μαθηματικά – τόσο πιο προφανές γίνεται ότι αυτό το χρέος βρίσκεται εκτός ελέγχου. Ως εκ τούτου η πίεση προς την ΕΚΤ να «τακτοποιήσει» το πρόβλημα θα γίνεται σαρρωτική.

Μιλώντας για την Ελλάδα, η κυρίαρχη άποψη στα media είναι πως, χάρις στην επέκταση του ευρωπαϊκού προγράμματος, «η χρεοκοπία της χώρας αποφεύχθηκε». Αυτό φυσικά είναι ανόητο.
Εκείνο που μετατέθηκε δεν είναι η χρεοκοπία αυτή καθαυτή, αλλά μόνον η επίσημη κήρυξη της ελληνικής χρεοκοπίας. Οταν η Ελλάδα θα ξεμείνει από χρήματα, δεν θα πρόκειται απλώς για ενα προσωρινό πρόβλημα ρευστότητας (όπως το εμφανίζουν τα media ) αλλά για την ανοιχτή κήρυξη ενός ήδη γνωστού και δεδομένου γεγονότος.

Είναι πολύ σημαντικό να αντιληφθούν όλοι πως ακριβώς το ίδιο ισχύει και για την Πορτογαλία.

http://tvxs.gr/news/ellada/paramythi-toy-portogalikoy-success-story