Άλντο Καροτενούτο: Η αυτοχειρία ως διεκδίκηση ελευθερίας

Ο κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα να κρίνει μόνος του την πράξη της ανήκουστης βίας εναντίον του εαυτού του, αρκεί να του είναι ξεκάθαρο ότι κι ο απεχθέστερος θάνατος είναι προτιμότερος από τη σκλαβιά» Seneca, Lettere a Lucilio

[…] η εκτίμηση πως η αυτοχειρία είναι πράξη «ηρωισμού» και διεκδίκηση της ελευθερίας του ανθρώπου, απλώνεται σε όλο το τόξο της κλασικής αρχαιότητας και μεταξύ των διασημότερων αυτόχειρων συγκαταλέγονται ο Λυκούργος, ο Σωκράτης (παρότι στο μεγαλύτερο μέρος του Φαίδωνα καταδικάζει την αυτοχειρία), ο Διογένης, ο Δημοσθένης, ο Κάτων και ο Σενέκας. […]

Αν και, στο έργο του Ηθικά Νικομάχεια, ο Αριστοτέλης καταδικάζει την αυτοκτονία ως πράξη δειλίας και παράπτωμα σε βάρος της πολιτείας, στην ισχύουσα ελληνική και ρωμαϊκή νομοθεσία δεν θεωρήθηκε ποτέ έγκλημα ηθικό ή θρησκευτικό. […]

Αν ο Χριστός επέλεξε να πεθάνει, αν ο Χριστός ηθελημένα οδηγήθηκε στο θάνατο – είναι το επιχείρημα που χρησιμοποιεί ο Donne-, τότε δεν μπορεί να υποστηριχθεί η απόλυτη ισχύς της εξίσωσης αυτοκτονία = αμάρτημα. […]

Πρώτα πρέπει να απαντήσουμε στην ερώτηση για το νόημα της ζωής και, παραδόξως, η επιλογή του θανάτου μπορεί να αποτελεί μιαν απάντηση.
Η εθελοντική κατάταξη στο στρατό εν καιρώ πολέμου, ή η απεργία πείνας έως θανάτου χάριν ενός ιδανικού θα μπορούσαν να θεωρηθούν μορφές αυτοκτονίας. Ο Camus είναι διαφωτιστικός όταν μας λέει:

Αυτό που καλείται λόγος ύπαρξης, μπορεί συγχρόνως να είναι και έξοχος λόγος θανάτου (ό.α., σελ. 28)

Αντιστρέφοντας τη φράση, μπορούμε να πούμε ότι, κάποιες φορές μια αιτία θανάτου δεν κάνει άλλο από το να υπογραμμίζει τις αιτίες ύπαρξης. […]

Ο Σοπενχάουερ υποστήριζε ότι ο άνθρωπος που αυτοκτονεί στην πραγματικότητα λαχταράει τη ζωή και πραγματικά είναι εντυπωσιακή η τραγικά υπέρμετρη δίψα για ζωή ορισμένων επιφανών αυτόχειρων. […]

Πραγματικά, μόνον μπροστά στο ενδεχόμενο της αυτοκτονίας συνειδητοποιούμε την ψυχική μας ζωή, το γεγονός ότι έχουμε ψυχή, ακριβώς όπως ανακαλύπτουμε την ατομικότητά μας βιώνοντας την πιθανότητα μιας αυτοκτονίας. Η ατομικότητα απαιτεί το θάρρος να ορθώνουμε μόνοι το ανάστημά μας ενάντια σ’ έναν κόσμο που προδίδει και εκχυδαΐζει. […]

Η ζωή είναι ένα πείραμα που πρέπει να ολοκληρωθεί. Δεν παύει όμως να υπάρχει και η επιλογή του θανάτου, που αντιπροσωπεύει την ακραία απάντηση στην προδοσία της ζωής. Γιουνγκ, 1975

Τι είναι λοιπόν αυτή η ιδέα της αυτοκτονίας που τρυπώνει στο μυαλό μας τόσο πιεστικά και μας καταδιώκει; Θέλουμε να πούμε όχι στη ζωή, όταν μας εξαπατά και γκρεμίζει τα όνειρά μας. […]

Όσο είμαστε στραμμένοι προς το μέλλον και τίποτε δεν εμποδίζει το μεγάλωμά μας, όσο αυτή η δέσμη φωτός φωτίζει το δρόμο μπροστά μας και νιώθουμε σε συνεχή εξέλιξη, η ιδέα της αυτοκτονίας δεν πρόκειται να περάσει απ’ το μυαλό μας. Η ιδέα αυτή γεννιέται τη στιγμή που ο άνθρωπος διαπιστώνει ότι δεν υπάρχει πλέον καμιά δυνατότητα εξέλιξης.

Ο σχεδιασμός για το μέλλον αντιπροσωπεύει τον υποκειμενικό ορίζοντα νοήματος, μέσα στον οποίο περικλείουμε τα γεγονότα του παρόντος και από τον οποίο εξαρτάται πάνω απ’ όλα, η ένταση της διάστασης της επιθυμίας μας. […]

Στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί, τα οποία συχνά γίνονται αντικείμενο ψυχολογικών μελετών γιατί αντιπροσωπεύουν πραγματικά ακραίες καταστάσεις, οριακές, στα όρια της δυνατότητας για επιβίωση, η αυτοκτονία ήταν μια πράξη ρητώς και κατηγορηματικώς απαγορευμένη, «strengstens verboten” (αυστηρώς απαγορευμένη). Οι Ναζί ήξεραν πολύ καλά ότι αυτή η απαγόρευση αντιπροσώπευε την οριστική απαλλοτρίωση της ταυτότητας των κρατουμένων.
Είναι αλησμόνητες οι φωτογραφίες αυτών που έπεφταν πάνω στα ηλεκτροφόρα καλώδια για να δώσουν τέλος στο βασανισμό ψυχής και σώματος, αλλά και γιατί αυτή η πράξη αντιπροσώπευε τη μόνη δυνατότητα να υποστηρίξουν το εγώ τους.

Ο πειρασμός της αυτοκτονίας γίνεται ακαταμάχητος όταν αντιληφθούμε ότι ο πόνος μας πάει χαμένος, ότι δεν έχει κανέναν νόημα, κανένα αντίκρισμα.
Μπορούμε να αντέξουμε σε βασανιστήρια, όταν για παράδειγμα, εξαργυρώνουμε τη σιωπή μας με τη σωτηρία του φίλου, της γυναίκας που αγαπάμε κλπ. […]

Ο πόνος που οδηγεί στην αυτοκτονία, μπορεί λοιπόν, να γεννηθεί από την αφύπνιση της ψυχής που ζητάει μεγαλόφωνα ένα νόημα. […] η ιδέα ή η πράξη της αυτοκτονίας δεν είναι ποτέ κάτι που έρχεται ξαφνικά και αναπάντεχα, αλλά είναι το αποκορύφωμα μιας εσωτερικής, συχνά μυστικής διεργασίας.
Οι σκέψεις για αυτοκτονία κρύβουν την επιθυμία για πληρέστερη πραγματικότητα, πιο γεμάτη ζωή […]

Πρέπει να καταλάβουμε ποια είναι η σχέση με την πραγματικότητα του ανθρώπου που σκέφτεται την αυτοκτονία και ποια η ζωή που θα ήθελε μα δεν μπορεί να έχει. […] η ζωή μάς προδίδει όταν μας αφαιρεί κάθε προοπτική.

Χωρίς προοπτικές είναι σαν να έχουμε ήδη αυτοκτονήσει. Ας σκεφτούμε πόσο απελπιστικό είναι όχι μόνο να μην μπορούμε να βρούμε στο παρόν αισθήματα, ενδιαφέροντα στα σημαντικά και ασήμαντα γεγονότα της καθημερινότητας, αλλά ούτε και στην αισιόδοξη αναμονή για κάτι που θα μπορούσαμε να κατακτήσουμε. […]

Ο θάνατος αποτελεί ένα είδος καθημερινής πρόκλησης. Με τον ίδιο τρόπο τα κύτταρα ανανεώνονται διαρκώς, πεθαίνοντας.
Θα μπορούσαμε ακόμη να πούμε ότι αυτοί απ’ το μυαλό των οποίων δεν πέρασε ποτέ η ιδέα της αυτοκτονίας δεν αντιμετώπισαν ποτέ θαρραλέα τη ζωή αποδεχόμενοι την ιδέα της μεταμόρφωσης.

Η απάντηση στην επιθυμία για αυτοκτονία βρίσκεται στο να ακούσουμε τη φωνή της ψυχής: αυτή μιλάει όταν οι χαρές της ζωής εξαφανίζονται και η φύση φανερώνει το βλοσυρό της πρόσωπο της κακής και άστοργης μητέρας.

Η σκληρότητά της μας «παραδίδει» στο θάνατο, και η αυτοκτονία σφραγίζει την προδοσία της.

Σ’ αυτό το σημείο όμως υπάρχει ο κίνδυνος κι εμείς να μην «αποκαλύψουμε» το νόημα της πράξης μας, αρνούμενοι να δώσουμε φωνή στην τάση για εσωτερική μεταμόρφωση που δεν πρέπει να πνίξουμε, αυτοκτονώντας, αλλά να ενθαρρύνουμε.

(Απόσπασμα από το βιβλίο του Aldo Carotenuto, Αγάπη και προδοσία, Εκδ. Ίταμος. Μετάφραση: Κούλα Καφετζή)

Επιμέλεια: Κρυσταλία Πατούλη

Πηγή: afigisizois.wordpress.com

http://tvxs.gr/news/blogarontas/alnto-karotenoyto-i-aytoxeiria-os-diekdikisi-eleytherias