Για το επικείμενο κλείσιμο των τριών ψυχιατρικών ιδρυμάτων σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, τις συνέπειες που θα προκαλέσει στους ασθενείς αλλά και στο υπερφορτωμένο δημόσιο σύστημα υγείας μιλά στο tvxs.gr, ο Χρήστος Μαντάς (*), βουλευτής Ιωαννίνων και Λέκτορας Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.Της Μαρίας Αγγελοπούλου
Λουκέτο αναμένεται να μπει εντός του 2015 στα τρία μεγαλύτερα ψυχιατρικά ιδρύματα της χώρας. Χιλιάδες ασθενείς που αυτή τη στιγμή βρίσκονται στις κλινικές, προορίζονται να μεταβούν στα Γενικά Νοσοκομεία. Πως θα επηρεάσει αυτό τους ψυχικά ασθενείς;
Μια σχετικά πρόσφατη συμφωνία της Ελληνικής Κυβέρνησης με την ευρωπαϊκή επιτροπή (το λεγόμενο σύμφωνο Andor-Λυκουρέντζου) πράγματι προβλέπει, ανάμεσα στα άλλα, και το «κλείσιμο» των τριών μεγάλων ειδικών ψυχιατρικών Νοσοκομείων (ΨΝΑ - Δαφνί, Δρομοκαΐτειο, Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θες/νίκης). Ωστόσο η διαδικασία της αποϊδρυματοποίησης, για την οποία υπάρχει και Ελληνική και διεθνής εμπειρία, οφείλει να είναι μια πολύ προσεκτική παρέμβαση, που να εξασφαλίζει τη συνέχεια στη φροντίδα των ασθενών και βεβαίως να είναι εξατομικευμένη με βάση τις ανάγκες τους. Δεν μπορεί να είναι μια απλή μετακόμιση-μεταφορά και μάλιστα χωρίς επαρκή προετοιμασία, κάποιων ασθενών σε ψυχιατρικά τμήματα γενικών Νοσοκομείων.
Επιπλέον ένα «κλείσιμο» των ειδικών ψυχιατρικών νοσοκομείων, οφείλει να έχει συγκεκριμένο σχεδιασμό: α) για το πως θα αντιμετωπισθούν ανάγκες που καλύπτουν αυτές οι δομές από ολόκληρη ουσιαστικά τη χώρα. β) για το πως θα λειτουργήσει η ψυχιατρική εφημερία ιδιαίτερα στην Αττική. γ) για το πως θα λειτουργήσει ένα δίκτυο δομών, κυρίως δομών στη κοινότητα. Χρειάζεται να τονισθεί ιδιαίτερα ότι το δίκτυο πρέπει να έχει την ευθύνη για ένα συγκεκριμένο πληθυσμό, δηλ. να είναι όπως λέμε τομεοποιημένο. Για όλα τα παραπάνω μέχρι τώρα δεν έχει δημοσιοποιηθεί κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο. Αντίθετα η τομεοποίηση είναι στα χαρτιά, οι κοινοτικές δομές που έπρεπε να γίνουν π.χ. ΚΨΥ (κέντρα Ψυχικής Υγείας) έχουν καθυστερήσει δραματικά, τα τμήματα στα γενικά Νοσοκομεία έχουν συνεχώς ράντζα και το ίδιο καταγράφεται και στα ειδικά ψυχιατρικά Νοσοκομεία ιδίως της Αττικής.
Επιπλέον η δραματική υποστελέχωση έχει φτάσει πια σε επίπεδα που αν δεν γίνει κάτι, πράγματι απειλείται η λειτουργία του Δημόσιου συστήματος ψυχικής υγείας. Σε αυτές τις συνθήκες όλοι είναι αναστατωμένοι και κυρίως οι ασθενείς, για τους οποίους επαναλαμβάνω ότι χρειάζεται να υπάρξει ειδική προετοιμασία με την ευθύνη της θεραπευτικής ομάδας.
Μπορούν τα γενικά νοσοκομεία να καλύψουν τις ανάγκες των ασθενών αυτών σε αριθμητικό και επιστημονικό επίπεδο;
Είναι δύσκολο να απαντηθεί αυτό το ερώτημα μονοσήμαντα. Οι ανάγκες π.χ. σε νοσηλεία είναι ένας παράγοντας που μπορεί να μεταβάλλεται, σε σχέση με το τι δίκτυο κοινοτικών δομών ψυχικής υγείας διαθέτεις και πως λειτουργεί. Σήμερα έχουμε συγκεκριμένα προβλήματα που πρέπει να συνυπολογίσουμε. Χιλιάδες νοσηλευόμενους σε ιδιωτικές κλινικές (πάνω από 4 χιλ.), πολύ υψηλό ποσοστό ασθενών που νοσηλεύονται μετά από εισαγγελική παραγγελία (ίσως και 50% ενώ σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχουμε ποσοστά της τάξης του 8-10%). Συνεπώς είναι προφανές ότι ο δημόσιος τομέας ψυχικής υγείας δεν καλύπτει σήμερα τις ανάγκες νοσηλείας των ενηλίκων- στα παιδιά και τους εφήβους τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα-και επιπλέον όπως είπα και πριν είναι υποστελεχωμένος. Αν αυτή η κατάσταση συνεχισθεί, αν οι ανεπάρκειες του δημόσιου τομέα μεγεθυνθούν, ο δρόμος για περαιτέρω εμπορευματοποίηση-ιδιωτικοποίηση και των υπηρεσιών ψυχικής υγείας ανοίγει διάπλατα και ταυτόχρονα μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού που δεν θα έχουν την οικονομική δυνατότητα θα γνωρίσουν το σκληρό πρόσωπο του αποκλεισμού.
Επανερχόμενος στο ερώτημά σας και για να απαντήσω και στα δύο σκέλη του, θα έλεγα ότι θα έπρεπε να γνωρίζαμε πόσες π.χ. κλίνες προβλέπεται να αναπτυχθούν στα τμήματα γενικών νοσοκομείων μέχρι τον Ιούνη του 2015. Επιπλέον ποια θα είναι η σύνθεση του προσωπικού καθώς και ποιες κοινοτικές δομές θα αναπτυχθούν κλπ. Με βάση τα σημερινά δεδομένα εκτιμώ ότι θα έχουμε πρόβλημα και σε αριθμητικό επίπεδο και βεβαίως και σε επιστημονικό με την έννοια όχι της επάρκειας του επιστημονικού προσωπικού ξεχωριστά-ατομικά, αλλά της επάρκειας σε σύνθεση και στελέχωση της θεραπευτικής ομάδας.
Θέλω όμως και κάτι να προσθέσω που το θεωρώ σημαντικό. Η εγκατάσταση και η λειτουργία ενός ψυχιατρικού τμήματος σε Γενικό Νοσοκομείο (έχω προσωπική εμπειρία σε αυτό) απαιτεί σημαντική δουλειά από την πλευρά της ομάδας ψυχικής υγείας και στη φάση της προετοιμασίας δηλ. πριν την ανάπτυξη του τμήματος αλλά και στη συνέχεια, ώστε πράγματι η λειτουργία του να ενσωματωθεί ουσιαστικά στη λειτουργία ολόκληρου του Νοσοκομείου.
Σε άλλα κράτη που εφαρμόστηκε αντίστοιχη πολιτική, ψυχικά ασθενείς βρέθηκαν στο δρόμο να κοιμούνται σε παγκάκια και πάρκα. Τι πρέπει να γίνει ώστε να μη δούμε το ίδιο φαινόμενο και στην Ελλάδα;
Υπάρχει πράγματι αυτή η εμπειρία, ιδιαίτερα από τις ΗΠΑ, και όχι μόνο, όταν χωρίς να υπάρχουν εναλλακτικές δομές, χωρίς προετοιμασία προχώρησε το «κλείσιμο» ειδικών ψυχιατρικών νοσοκομείων και οι ασθενείς πέθαιναν κάτω από τις γέφυρες. Στην Ελλάδα που διέρχεται εκτός των άλλων μια πολυεπίπεδη και πολύχρονη κρίση, χρειάζεται αυξημένη προσπάθεια ώστε να μην προστεθούν στους χιλιάδες αστέγους - που πολλοί από αυτούς έχουμε ενδείξεις ότι πάσχουν από σοβαρά ψυχικά νοσήματα - και άλλοι άστεγοι ψυχικά ασθενείς. Για να γίνει αυτό όμως χρειάζεται μια εντελώς διαφορετική πολιτική και για να το πω με δυο λόγια χρειάζεται επαρκές δίκτυο δομών ψυχικής υγείας, με συγκεκριμένη περιοχή ευθύνης δηλ. τομεοποίηση και βεβαίως επαρκής στελέχωση. Φοβάμαι ότι είμαστε ακόμη μακριά από αυτές τις αναγκαίες προϋποθέσεις.
Ένα άλλο ζήτημα που τίθεται είναι τι θα συμβεί με το προσωπικό των ιδρυμάτων που θα κλείσουν. Υπάρχει πρόβλεψη να απορροφηθούν σε άλλες θέσεις εργασίας;
Μέχρι τώρα φαίνεται να έχει εξασφαλισθεί, κυρίως εξ αιτίας της αγωνιστικής στάσης των εργαζομένων στα ψυχιατρικά νοσοκομεία, η δέσμευση της κυβέρνησης ότι δεν θα υπάρξουν διαθεσιμότητες και απολύσεις στο χώρο της Ψ.Υ. Μάλιστα η αρμόδια υφυπουργός η κ. Παπακώστα φαίνεται να ζητά πάνω από χίλιες θέσεις για τον τομέα της ψυχικής υγείας, χωρίς βεβαίως να γνωρίζουμε, πότε και αν θα γίνουν προσλήψεις, με τι σχέση εργασίας κλπ. Μέχρι τώρα ακούμε ότι το προσωπικό θα απορροφηθεί στις νέες δομές, όμως ήδη έχουμε την «εξαφάνιση» των οδηγών από το ΨΝΑ, με λειτουργικές συνέπειες καθημερινές. Νομίζω ότι είναι λογικό να ανησυχούμε και όλοι ανησυχούν , με αυτά που βλέπουμε να γίνονται στον δημόσιο τομέα και με την διαδικασία της λεγόμενης αξιολόγησης που είναι σε εξέλιξη και αφορά βεβαίως ολόκληρο τον δημόσιο τομέα.
Οι εργαζόμενοι των ψυχιατρικών ιδρυμάτων καταγγέλλουν ότι πίσω από το λουκέτο κρύβεται η απόφαση να παραχωρηθούν οι εγκαταστάσεις στο ΤΑΙΠΕΔ. Γνωρίζετε να υπάρχει τέτοιος σχεδιασμός; Κι αν ναι πως το σχολιάζετε;
Αυτό που γνωρίζω είναι ότι «φιλέτα» του πρώην ψυχιατρικού νοσοκομείου Κέρκυρας, έχουν περάσει στο ΤΑΙΠΕΔ. Ανησυχούμε λοιπόν όπως και οι εργαζόμενοι, παρά τις διαβεβαιώσεις της κ. Παπακώστα, που δηλώνει ότι αυτός ο χώρος θα γίνει... «πάρκο υγείας». Όταν υπάρχουν 400 στρέμματα, σε έναν τέτοιο χώρο ποιος μας διαβεβαιώνει ότι τα «κοράκια» του ΤΑΙΠΕΔ σε μια επόμενη φάση δεν θα επιπέσουν; Ελπίζουμε και παλεύουμε μέχρι τότε να έχει ανατραπεί αυτή η πολιτική. Επιπλέον και οι Δήμοι της περιοχής, Χαϊδάρι και Αιγάλεω, που συμπαρατάσσονται στον αγώνα των εργαζομένων και οι κάτοικοι ολόκληρης της ευρύτερης περιοχής, νομίζω ότι έχουν την δύναμη να αποτρέψουν τέτοιες εξελίξεις.
Ποιο θα έπρεπε να είναι κατά τη δική σας άποψη το επόμενο βήμα για την Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα;
Χρειάζεται μια σύνθετη στρατηγική στοχευμένων ενεργειών ώστε να ανταποκριθούμε στις αυξημένες ανάγκες για δημόσιες δωρεάν ποιοτικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας, σε μια φάση μακροχρόνιας κρίσης, με χαρακτηριστικά και ανθρωπιστικής κρίσης. Χρειάζεται ένα σύστημα κοινοτικά προσανατολισμένο και με περιοχές ευθύνης, με τομείς δηλ. και ταυτόχρονα μια ολιστική προσέγγιση του ψυχικά πάσχοντα. Αυτά σημαίνουν δημιουργία υπηρεσιών κυρίως στη κοινότητα, που έχουν δραματικά καθυστερήσει, δημιουργία ψυχιατρικών τμημάτων στα γενικά νοσοκομεία με κατάλληλους χώρους, σε κατάλληλους χρόνους και επαρκή στελέχωση, επιπλέον δε χρειάζεται επειγόντως δημιουργία υπηρεσιών για παιδιά και εφήβους όπου έχουμε μεγάλες ελλείψεις και βεβαίως αλλαγή στον τρόπο άσκησης της ψυχιατρικής φροντίδας. Το τελευταίο είναι μια μακρόχρονη διαδικασία.
Θέλω να σημειώσω ότι δεν είναι μόνο προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ αυτές, που πολύ συνοπτικά σημείωσα, καθώς και οι ομάδες αξιολόγησης του προγράμματος ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, που χρηματοδοτείται σε μεγάλο βαθμό και θα συνεχίσει μέχρι το 2015 από Ευρωπαϊκούς πόρους, προς μια τέτοια κατεύθυνση προσανατολίζονται. Είναι φανερό ότι βασικό εμπόδιο για να κινηθούν τα πράγματα σε μια τέτοια κατεύθυνση, είναι οι νεοφιλελεύθερες επιλογές της λιτότητας και τα μνημόνια, καθώς και το ιδεολογικό δόγμα των νεοφιλελευθέρων περί «ατομικής ευθύνης» και στα ζητήματα υγείας και ψυχικής υγείας.
Εμείς έχουμε μια ριζικά διαφορετική προσέγγιση και επιδιώκουμε με την πολιτική μας να θέσουμε το ουσιαστικό πλαίσιο των προβλημάτων. Επιδιώκουμε και αγωνιζόμαστε ώστε όλοι να έχουν πρόσβαση στις δημόσιες δωρεάν υπηρεσίες ψυχικής υγείας και να έχουν το δικαίωμα σε μια επαρκή ψυχιατρική φροντίδα. Να σταματήσουν φαινόμενα που πυκνώνουν, ασθενείς να λαμβάνουν π.χ. κάθε τρεις μέρες την φαρμακευτική αγωγή γιατί δεν έχουν τη δυνατότητα να την αγοράσουν. Σε αυτά τα πλαίσια είναι φανερό ότι είναι αναγκαία η αναδιαπραγμάτευση του σχετικού συμφώνου (Andor- Λυκουρέντζου) ώστε να υπάρξουν ριζικές αλλαγές και στα χρονοδιαγράμματα και στους στόχους και στη χρηματοδότηση, η οποία πρέπει να κατευθυνθεί βασικά στις δημόσιες δομές ψυχικής υγείας.
Συνοπτικά λοιπόν και κλείνοντας, το πρώτο βήμα είναι η ουσιαστική τομεοποίηση, το δεύτερο είναι η ανάπτυξη υπηρεσιών στην κοινότητα π.χ. Κ.Ψ.Υ. (κέντρο ψυχικής υγείας), που για μας αποτελεί τον πυρήνα του δικτύου των υπηρεσιών, το τρίτο είναι η ανάπτυξη ψυχιατρικών τμημάτων στα γενικά Νοσοκομεία σε κατάλληλους χώρους, που να διασφαλίζουν και την ασφαλή νοσηλεία των οξέων περιστατικών και το τέταρτο βήμα είναι η γρήγορη ανάπτυξη υπηρεσιών για παιδιά και εφήβους. Όλα τα παραπάνω χρειάζονται χρηματοδότηση και προτεραιότητες για την κάθε περιοχή και επαρκή στελέχωση. Τέλος, χρειάζονται την ενεργό συμμετοχή, όχι μόνο των ψυχικά πασχόντων, των οικογενειών τους και των επαγγελματιών ψυχικής υγείας, αλλά ολόκληρης της κοινωνίας.
(*) Ο Χρήστος Μαντάς είναι ένας από τους 29 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ που κατέθεσαν πρόσφατα σχετική ερώτηση πρoς την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Υγείας για το ζήτημα των ψυχιατρείων
http://tvxs.gr/news/ellada/kleisimo-psyxiatreion-den-metakomizeis-xiliades-psyxes-se-rantza
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου