Μέλος της ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ, αρθρογραφεί στο antapocrisis.
Με την Ιωάννα Τούνη δεν νιώθω να έχω τίποτα κοινό. Είναι μια media persona που ό,τι εκπροσωπεί είναι μάλλον αντίθετο με μένα. Έχω όμως ένα κοινό: θα μπορούσα να είμαι στη θέση της. Και θα μπορούσα να είμαι στη θέση της παρά τις όλες αντιθέσεις μας. Είμαι με την Τούνη, όχι επειδή είναι η Τούνη, αλλά γιατί παρότι η Τούνη βρίσκεται στο (από κάθε άποψη) αντίπαλο ιδεολογικό στρατόπεδο, βρέθηκε χαμένη. Σήμερα, είμαι με την Τούνη, γιατί πίσω από την Τούνη μπορώ να δω τα πρόσωπα πολλών ακόμη γυναικών και στηρίζοντας την Τούνη σήμερα, τις στηρίζω όλες. Με το να μη κράζω την Τούνη σήμερα, δεν κράζω καμία.
Η Τούνη ως πρότυπο;
Η Τούνη είναι πρότυπο πολύ πριν τις αποκαλύψεις για το βίντεο. Η Τούνη υπερπροβάλει μια σεξουαλικοποιημένη ιδέα της γυναίκας «ντίβας», που βγάζει χρήματα εμπορευματοποιώντας τη ζωή της, το σώμα της, την προσωπικότητά της, τη διασκέδασή της. Εξαργυρώνει την αυτοπροβολή μιας διαφημιστικής περσόνας που λειτουργεί ως κινούμενη κρεμάστρα για ρούχα, αξεσουάρ, μπιτσόμπαρα και κλαμπ. Σαν την Τούνη υπάρχουν χιλιάδες influencer στον πλανήτη και πριν τις διαδικτυακές influencer υπήρχαν οι celebrities, οι τηλεπερσόνες, οι ηθοποιοί και οι τραγουδίστριες που πρόβαλαν τα ακριβώς ίδια πρότυπα με την Τούνη. Πρότυπα τα οποία μεγάλωσαν την Τούνη και έφτιαξαν την Τούνη, με τον ίδιο τρόπο που τώρα η Τούνη μεγαλώνει άλλες νέες γυναίκες. Πρότυπα που κατασκευάζουν τη γυναίκα ως αντικείμενο επιθυμίας και ζήλειας, ηδονοβλεψίας και σεξ, αλλά και μίσους και ταπείνωσης. Πρότυπα που ο σκοπός τους ήταν ακριβώς το να μη μοιάζει με τίποτα με την καθημερινή γυναίκα, και για αυτό να λατρεύεται και να μισιέται. Πρότυπα κατασκευασμένα από την πατριαρχική ιδέα για τη γυναίκα ως αιώνια πόρνη.
Και συμβαίνει το εξής: όταν σου λένε συνέχεια ό,τι είσαι κάτι, κάποια στιγμή το πιστεύεις και το υιοθετείς. Και αν από αυτό μπορείς να βρεις το παραθυράκι μέσα από το οποίο θα γίνεις διάσημη και πλούσια, είναι πολύ εύκολο να χωθείς σε αυτό. Αφενός γιατί ζούμε στη νεοφιλελεύθερη κοινωνία στην οποία υπάρχεις μόνο για τον εαυτούλη σου και ψάχνεις τρόπο να επιβιώσεις και να ανελιχθείς, αδιαφορώντας για κοινωνικές αξίες, ηθικούς φραγμούς ή οτιδήποτε άλλο βαφτίσουμε ιδανικό. Αφετέρου, γιατί ζούμε σε μια ταξική κοινωνία και ως γνωστόν αν δεν είσαι φτωχαδάκι, συνήθως δε σε αγγίζει τίποτα. Ο τέλειος άρρωστος μηχανισμός άμυνας.
Πώς το θύμα γίνεται θύτης
Αυτή η αντίληψη της γυναίκας σαν προσωποποίηση της αμαρτίας έχει τις ρίζες της βαθιά στον ιστορικό χρόνο, ειδικά στον δυτικό πολιτισμό, αν και δεν είναι μια αναπόφευκτη αναπαράσταση της γυναικείας φύσης. Είναι όμως μια κυρίαρχη αναπαράσταση που μαθαίνουμε από πάρα πολύ μικρή ηλικία. Αν είναι στη «φύση» της γυναίκας η αμαρτία, η πρόκληση, η διέγερση της αντρικής επιθυμίας, θα πρέπει να είναι έξτρα προσεκτική για να αποφύγει να «επιτελέσει το ρόλο της» σε ακατάλληλη στιγμή (;) με ακατάλληλα πρόσωπα(;). Προωθείται έτσι ένα αντιπαραθετικό πρότυπο σεμνότητας και αγνότητας, ακόμα και αποσεξουαλικοποίησης της γυναίκας. Κι ακόμα κι αν βρεθεί η κατάλληλη στιγμή ή το κατάλληλο πρόσωπο να εκφράσει την σεξουαλικότητα της, αυτό τρέχει σε αντίστροφη μέτρηση μέχρι να ξαναγίνει ακατάλληλη η στιγμή και να ξεπέσει στο λάκκο των ασώτων. Γενικά, ως γυναίκα οι εργοστασιακές ρυθμίσεις είναι ότι φταις. Αν προσέχεις υπερβολικά, φταις γιατί δεν έχεις εμπιστοσύνη και «δεν είναι όλοι οι άνδρες ίδιοι». Αν δεν προσέχεις υπερβολικά, φταις γιατί δεν πρόσεχες αφού «όλοι οι άνδρες να μπουν στο βρακί σου θέλουν».
Η Ελένη Τοπαλούδη έφταιγε γιατί ενώ είχε και προηγούμενες κακές εμπειρίες, δεν πρόσεχε και ήταν «ξεπεταμένη». Η Λίνα Κοεμτζή έφταιγε γιατί δε μίλησε νωρίτερα. Αν η επίθεση καταλήξει σε θάνατο, ίσως και να τις συγχωρήσουμε εκ των υστέρων. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις, επικρατεί η αμφισβήτηση, είτε αφορά το βιασμό (ήθελε/δεν ήθελε), είτε τον εκβιασμό και το revenge porn (το ήξερε/ δεν το ήξερε).
Ο αχανής κόσμος του διαδικτύου είναι γεμάτος από ‘amateur porn’ για τα οποία δεν υπάρχει κανένας τρόπος να σιγουρευτείς για τη συναίνεση. Το πορνό όμως είναι εντελώς κανονικοποιημένο στην εποχή μας, ώστε σπάνια μπαίνει κανείς στην υποψία να σκεφτεί το ενδεχόμενο του revenge porn ή του sex trafficking. Αυτό που έπαθε η Τούνη, το έχουν πάθει χιλιάδες γυναίκες. Θα πέσετε από τα σύννεφα για το πόσες γυναίκες που γνωρίζετε, έχουν ψάξει τον εαυτό τους στα πορνοσάιτ γιατί ένας πρώην τους αποδείχθηκε τρελός και τον είχαν ικανό να ανεβάσει προσωπικές φωτογραφίες τους. Μάλιστα, οι επιπτώσεις του revenge porn στην ψυχική και κοινωνική υγεία των θυμάτων στην πραγματικότητα μοιάζει πολύ με το τραύμα του βιασμού. Το χειρότερο είναι ότι οι συνέπειες είναι μακροπρόθεσμες, αφού όλα μένουν για πάντα στο ίντερνετ και ποτέ δε γνωρίζεις πότε θα το ανακαλύψει κάποιος.
Πρόκειται για ένα πολύ συχνό φαινόμενο που ξεπερνά το ‘περιστατικό Τούνη’, με τον ίδιο τρόπο που η αναπαραγωγή κακών προτύπων ξεπερνά το ‘άτομο Τούνη’. Η σύγκριση ανάμεσα σε μια εγκληματική πράξη με σεξιστικό κίνητρο, με την μη εγκληματική, αν και σεξιστική, παρουσία μιας influencer στη δημόσια σφαίρα είναι κουκιά και φασόλια. Και όταν η συζήτηση βαραίνει 90% στο δεύτερο κομμάτι, αναπόφευκτα δικαιολογεί το πρώτο, πράγμα κατά αρχήν άδικο και πολιτικά λανθασμένο.
Μία από τις αρρώστιες στη σύγχρονη κοινωνία, η οποία έχει τρυπώσει για τα καλά μέσα στο αριστερό κίνημα είναι τα «δύο μέτρα και δύο σταθμά». Συχνά δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο επιλέγουμε το πού θα κάνουμε κριτική γίνεται χωρίς καθόλου κριτήρια και εργαλεία. Είναι σαν τους τρόπους ανάλυσης που προσφέρει η διαλεκτική και η μαρξιστική σκέψη να τα χάνουμε όταν πρόκειται για gossip. Χωρίς συγκεκριμένη ανάλυση συγκεκριμένης κατάστασης, χωρίς να λάβουμε υπόψη ποιες είναι οι αντιθέσεις, ποιος είναι ο συσχετισμός και σε ποια πλευρά της τραμπάλας θα συνεισφέρει η άποψη που θα εκφέρουμε.
Αυτά τα δύο μέτρα και δύο σταθμά επηρεάζονται από τις κυρίαρχες αναπαραστάσεις. Στο ζήτημα της πατριαρχίας αυτό εκφράζεται με το πόσο πιο εύκολα τείνουμε να δίνουμε ελαφρυντικά στο ένα φύλο αντί στο άλλο. Για παράδειγμα, αν έρθει στη δημοσιότητα ότι ένας άνδρας που θαυμάζουμε κατηγορείται για κάποιο σεξουαλικό έγκλημα, η αυτόματη αντίδραση είναι «δεν το επικροτώ, αλλά ας μη μπερδεύουμε την προσωπική ζωή με την επαγγελματική, γιατί στη δουλειά του είναι καταπληκτικός». Πόσες φορές το ακούσαμε αυτό το επιχείρημα τα τελευταία χρόνια, ειδικά με τα σκάνδαλα του Me Too. Για το θύτη μπορούμε να κάνουμε το διαχωρισμό. Στην περίπτωση όμως των θυμάτων, είναι ή δεν είναι διάσημα, πρέπει να τα περάσουμε από ηθικό τεστ: λέει την αλήθεια; Προκάλεσε; Έκανε σεξ; Πόσους συντρόφους είχε; Τι φωτογραφίες ανέβαζε στα media; Μήπως του είχε δώσει το πράσινο φως; Ανεξάρτητα από τις απαντήσεις, μόνο που τίθενται οι ερωτήσεις που αμφισβητούν το θύμα και όχι το θύτη, φτιάχνεται ένα κλίμα όπου η ευθύνη είναι κάπως μοιρασμένη. Ό,τι κάνουν τα κανάλια #xeftiles πάντα, το κάνανε μαζί με όλους τους άλλους και οι αντισεξιστές του ίντερνετ για το βίντεο Τούνη.
Είναι ξεκάθαρο ότι αυτή τη στιγμή, κάθε λόγος που υπενθυμίζει τις αποκαλυπτικές φωτογραφίες της διαδικτυακής περσόνας j touni και τα «κακά» πρότυπα που προσφέρει στις γυναίκες, συνεισφέρει στο αντίπαλο στρατόπεδο, του μισογυνισμού και του εξευτελισμού της. Προσφέρει στην αντίληψη του άνδρα που γίνεται εγκληματίας για χάριν της γυναίκας, ως ηθικός τιμωρός που θα τη βγάλει από τον άσωτο βίο. Καταστρέφοντας τη ζωή της, την σώνει από την ανηθικότητά της. Κατακρίνοντάς την, της υπενθυμίζει τα κακά που έχει διαπράξει (από το ήταν τσόλι ως το λάθος πρότυπο γυναίκας) και οδήγησαν στην τιμωρία της. Ακόμα κι όταν ‘καταδικάζει το έγκλημα από όπου κι αν προέρχεται’ χαρίζει στο θύτη ηθικά ελαφρυντικά. Έκανε κάτι κακό σε έναν κακό άνθρωπο.
Είναι ο φεμινισμός με την Τούνη;
Ναι. Παρακολουθώντας τη συζήτηση που εξελίσσεται στα social media και όχι μόνο, έπεσα από τα σύννεφα από το πόσο δεν ήταν αυτονόητο αυτό το ναι. Βεβαίως, το περιμένεις αυτό από την πλειοψηφία της κοινωνίας μας που είναι κατά βάση σεξιστική, αλλά το είδαμε να συμβαίνει έντονα και από τον προοδευτικό χώρο, ο οποίος θέλησε να βάλει όρους και προϋποθέσεις στο αν, πόσο και για πόσο είμαστε με την πλευρά ενός θύματος, που κατά τα άλλα δεν πολυσυμπαθούμε.
Ναι, ο φεμινισμός είναι με την Τούνη. Ο φεμινισμός που αγωνίζεται για την ανατροπή του υπάρχοντος κοινωνικού συστήματος σήμερα είναι με την Τούνη. Και κάθε άνθρωπος που κινητοποιείται να παλέψει ενάντια στον κόσμο που γεννάει κάθε Τούνη και κάθε «τιμωρό» της Τούνη, οφείλει να είναι με την Τούνη.
Οι γυναίκες που αναπαράγουν το σεξισμό και υποστηρίζουν την πατριαρχία, παρότι και οι ίδιες καίγονται από αυτήν, είναι το αντίστοιχο του μικροαστού που χάνει από τον καπιταλισμό αλλά όνειρό του είναι να γίνει καπιτάλας. Υπάρχουν γιατί σε αυτόν τον κόσμο μεγαλώνουμε, εγκλωβισμένοι από την ψευδή συνείδηση που μας ταϊζει η κυρίαρχη ιδεολογία. No shit Sherlock. Είναι αυτοί για τους οποίους η πρωτοπορία χρειάζεται να τους πιάσει από το χεράκι και να τους ανοίξει κάποιους ορίζοντες σκέψης, σε όποιο βαθμό αυτό μπορεί να φτάσει. Χθες μπορεί να μην είχες κοινά συμφέροντα μαζί τους, αύριο μπορεί πάλι να μην έχεις. Αλλά σήμερα μπορεί να είναι σύμμαχός σου απέναντι σε ένα μεγαλύτερο εχθρό. Καθαρά στρατόπεδα δεν υπάρχουν, συσχετισμοί υπάρχουν. Και το πού θα επιλέξεις να χτυπήσεις ή να κάνεις κριτική, θα συμβάλλει στο συσχετισμό. Το έχουμε ξαναδεί το έργο τόσες πολλές φορές στην πολιτική, σε πράγματα πολύ πιο σύνθετα και πρωτεύοντα, που απογοητεύομαι για το πόσο λάθος αντανακλαστικά υπήρξαν σε ένα ζήτημα απλούστερο.
Δε γίνεται να παλεύεις για έναν άλλο κόσμο και η άποψή σου να πετά την μπάλα στην εξέδρα. Δε γίνεται να χαρακτηρίζεσαι κομμουνιστής και η πρώτη σου αντίδραση να μην έχει σημαία τη συμπόνια, αλλά το «ναι μεν αλλά». Όταν εκπροσωπείς την τάξη σου, δε βγάζεις απέξω «το συνάδελφο τον Τάκη από το εργοστάσιο, γιατί είναι πολύ μαλάκας». Δε γίνεται να τυφλώνεσαι από τη δήθεν χλίδα που σου πουλάει στο Instagram η κάθε influencer για να την κατατάξεις στους ταξικούς σου εχθρούς, και να μη δεις ότι σήμερα η Ιωάννα που διαπόμπευσαν είναι απλά μια ακόμη γυναίκα που ανεξαρτήτως πρότερου βίου ή πολιτικής θέσης δικαιούται την αξιοπρέπειά της. Δεν έπαθε ό,τι έπαθε επειδή είναι η Τούνη, άρα το τι είναι η Τούνη δε χωρά στη σημερινή κουβέντα. Και ακόμα κι αν κάνουμε κουβέντα για το τι είναι η Τούνη, δεν είναι ατομικό της χαρακτηριστικό, είναι κοινωνικό φαινόμενο. Όποιος θέλει να κάνει αναλύσεις για τον εσωτερικευμένο σεξισμό, ας το κάνει στο πλαίσιο και τη συγκυρία που του αρμόζει.
Φυσικά γνωρίζουμε ότι η εικόνα που προβάλλει η συγκεκριμένη τύπισσα είναι σεξιστική. Φυσικά έχουμε το δικαίωμα να της ασκήσουμε κριτική, να της κάνουμε αντιπαράθεση, να αποκαλύψουμε το πόσο προβληματική είναι εξιδανίκευση της ζωής που προβάλλει. Προφανώς, δε θα γίνει ποτέ σύμβολο του φεμινιστικού αγώνα, ούτε θα της κάνουμε τεμενάδες. Σήμερα όμως δε βρίσκεται στην επικαιρότητα για τα πρότυπα που προβάλλει, αλλά γιατί βρέθηκε θύμα μιας εκδικητικής πορνογραφικής βιντεοσκόπησης. Σήμερα αν μιλάω για την Ιωάννα, μιλάω για αυτό.
Το Με την Τούνη αφορά κάτι πολύ συγκεκριμένο, όχι το σύνολο της προσωπικότητας της. Αφορά το να την αντιληφθείς ως θύμα για τη συγκεκριμένη κατάσταση στην οποία βρέθηκε και όχι ως “πουτάνα που της άξιζε”.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου