Φυλακές υψίστης ασφαλείας: Τα κελιά της ντροπής είναι εδώ

Μια φυλακή μέσα στην φυλακή, ένας μη τόπος για τους φυλακισμένους, ένα ντελίριο κρατικής καταστολής στον καταδικασμένο, τον ξένο, τον «άλλον», τον αντιστεκόμενο. Δεν πρόκειται παρά για τις φυλακές Γ’.

Στις 7 Ιουλίου του 2014 ψηφίστηκε από το Α” Θερινό Τμήμα της Βουλής, παρουσία 100 βουλευτών, το νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης «Ρυθμίσεις Ποινικού και Σωφρονιστικού Δικαίου και διατάξεις». Υπέρ ψήφισαν 52 βουλευτές και κατά 48 συνάδελφοί τους. Όσον αφορά το άρθρο 1,το οποίο θεσμοθετεί τις ειδικές συνθήκες κράτησης στις περίφημες φυλακές υψίστης ασφαλείας τύπου Γ’, οι οποίες θα στεγαστούν στο ήδη υπάρχον σωφρονιστικό κατάστημα του Δομοκού, υπέρ τάχθηκαν 56 βουλευτές και κατά 44.

Ο συμβολισμός της ψήφισης ενός τόσο σημαντικού νομοσχεδίου από το θερινό τμήμα μόνο απαρατήρητος δεν μπορεί να περάσει. Είναι η περίοδος κατά την οποία ψηφίζονται νόμοι όπως η ιδιωτικοποίηση της «Μικρής ΔΕΗ», η άδεια επέκτασης του γηπέδου της ΑΕΚ στο Αλσος Νέας Φιλαδέλφειας, η καθιέρωση του ΕΝΦΙΑ, το «κουτσουρεμένο» αντιρατσιστικό, οι οποίοι όλοι μαζί -φαινομενικά ασύνδετοι μεταξύ τους- αποτελούν ψηφιδωτά τα οποία συνθέτουν το παζλ μιας αστικής δημοκρατίας η οποία νομοθετεί σχεδόν στα κρυφά, ενός καθεστώτος έκτακτης ανάγκης.

«Προκύπτει έτσι μια συμβολική και πρακτική υποτίμηση του κράτους δικαίου, αφού ένα θεμελιώδες νομοθέτημα με θέματα δικαιωμάτων δεν εισάγεται στην Ολομέλεια της Βουλής» ερμηνεύει στο «Μ» ο καθηγητής Ποινικού Δικαίου στο ΑΠΘ, Νίκος Παρασκευόττουλος – εκ των 41 πανεπιστημιακών καθηγητών που με επιστολή τους στο Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών αντέδρασαν στη λειτουργία των φυλακών υψίστης ασφαλείας.

Ποιοι θα είναι οι όροι κράτησης;

Ο νέος νόμος προβλέπει την κατάργηση των αδειών για 10 έως 20 χρόνια, περιστολή έως και κατάργηση των επισκεπτηρίων, της αλληλογραφίας, των τηλεφωνημάτων, καθώς και κατάργηση των μέσων μείωσης της ποινής (μεροκάματα). Ο κρατούμενος θα δικαιούται μια ώρα προαυλισμού την ημέρα, ενώ διαρκής θα είναι ο έλεγχος από κάμερες ασφαλείας ακόμα και μέσα στα κελιά. Θα δημιουργηθεί βάση βιομετρικών δεδομένων (DNA) και θα επιβάλλεται απαγόρευση διεκδικήσεων εντός της φυλακής μέσω αποχών συσσιτίου ή απεργιών πείνας, μιας και όποιος κριθεί ένοχος για «στάση» θα μεταφέρεται στις φυλακές τύπου Γ’. Αίτηση για τη μεταφορά σε άλλη φυλακή θα μπορεί ο κατηγορούμενος να καταθέσει μετά τα 4 χρόνια ποινής. Αν απορριφθεί, θα μπορεί να αιτηθεί έπειτα από δύο χρόνια. Η αίτηση εξετάζεται από εισαγγελέα, ενώ λόγο έχει και ο υπουργός Δικαιοσύνης.

Προβλέπεται, επίσης, η σύσταση ειδικής υπηρεσίας η οποία θα υπάγεται στην ΕΛ.ΑΣ. και θα έχει αρμοδιότητες όπως η περιμετρική φύλαξη της φυλακής, η φύλαξη των εισόδων, ο έλεγχος εισερχομένων προσώπων και αντικειμένων, η φρούρηση των νοσηλευομένων σε οποιοδήποτε θεραπευτήριο καταδίκων και υποδίκων και η συνοδεία αυτών προς ανάκριση, καθώς και η δυνατότητα επέμβασης σε περιπτώσεις εκδήλωσης απείθειας, στάσης ή αντίστασης κρατουμένων.

Ποιους αφορά;

Οι κρατούμενοι οι οποίοι θα μεταφέρονται στις φυλακές τύπου Γ’ είναι εκείνοι οι οποίοι θα καταδικάζονται με βάση τον αντιτρομοκρατικό νόμο, όσοι έχουν καταδικαστεί για σύσταση εγκληματικής οργάνωση και κρατούμενοι που φέρεται-να συμμετέχουν ή και να υποκινούν στάση στη φυλακή. Για να μεταφερθεί κατηγορούμενος στο πλαίσιο του άρθρου 187Α (τρομοκρατία) κατευθείαν σε φυλακή τύπου Γ’, θα πρέπει να έχει καταδικαστεί σε ποινή πάνω από 12 χρόνια, ενώ για καταδικαζόμενους με το άρθρο 187 (σύσταση και συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση) το όριο ποινής είναι πάνω από 15 χρόνια.
«Ο νόμος 4274/2014 φαίνεται να καλύπτει μεγάλο μέρος των κρατουμένων στις ελληνικές φυλακές και των υποδίκων. Επομένως αποτελεί ένα γενικευμένο ρεύμα σκλήρυνσης της ποινικής καταστολής κι όχι ένα πειθαρχικό και χρονικά περιορισμένο μέτρο για ακραίες περιπτώσεις» αναφέρει ο Νίκος Παρασκευόπουλος.

Ποια είναι όμως εκείνη η ανάγκη που γεννάει στην παρούσα συνθήκη τη δημιουργία φυλακών υψίστης ασφαλείας από το ελληνικό κράτος;

Στην 2η μόλις πρόταση της αιτιολογικής έκθεσης του νομοσχεδίου, η οποία κατατέθηκε στη Βουλή, διαβάζουμε: «Στατιστικά στοιχεία και επιστημονικές μελέτες επιβεβαιώνουν αυτό που αποτελεί κοινό τόπο στις καθημερινές αναπαραστάσεις του εγκλήματος, ότι δηλαδή τα τελευταία χρόνια η εγκληματικότητα στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται όχι μόνο από ποσοτική αύξηση αλλά κυρίως από ποιοτική μεταβολή, συνιστάμενη στη διάπραξη εγκλημάτων που χαρακτηρίζονται από εγγενή βιαιότητα ή/και διάχυτη επικινδυνότητα που απειλεί ευθέως τη δημόσια τάξη και ασφάλεια».

Η «πανηγυρική» διάψευση του παραπάνω ισχυρισμού έρχεται από τη δημοσίευση στατιστικών στοιχείων της Ελληνικής Αστυνομίας. Σε δημοσίευση για το α’ εξάμηνο του 2014 αναγράφεται: «Συνεχίζεται με σταθερούς ρυθμούς η μείωση στις βασικές κατηγορίες αδικημάτων (ληστείες, κλοπές – διαρρήξεις, ανθρωποκτονίες), που επηρεάζουν άμεσα το αίσθημα ασφάλειας των πολιτών. Στις παραπάνω κατηγορίες καταγράφονται σημαντικές μειώσεις, που προσεγγίζουν σε ποσοστό το 21,5%». Και σε πρωτύτερη δημοσίευση της ΕΛ.ΑΣ.: «Σημαντική μείωση της εγκληματικότητας καταγράφεται το έτος 2013 σε όλες τις κατηγορίες αδικημάτων. Έχουν βελτιωθεί αισθητά όλοι οι δείκτες εγκληματικότητας, που επηρεάζουν το περιβάλλον ασφάλειας της χώρας μας» και «σε γενικές γραμμές, το α’ εξάμηνο του 2012 παρατηρείται μείωση σε ορισμένους δείκτες εγκληματικότητας, που επηρεάζουν το περιβάλλον ασφάλειας».

Η λειτουργία φυλακών τύπου Γ’ στην Ελλάδα δεν μπορεί να νοηθεί έξω από το πεδίο της οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής κρίσης στην οποία διαβιούμε. Είναι η ιστορική στιγμή μέσα στην οποία η κυβέρνηση μπορεί να παρέχει ελάχιστες ή καμία υλική υπόσχεση, δεν μπορεί να πείσει τους πολίτες ότι υπάρχει κάποια προοπτική οικονομικής και κοινωνικής ευμάρειας. Συνεπώς, η παραγωγή -και κατ’ επέκταση η πολιτική διαχείριση εκ μέρους του κράτους – του φόβου και της ανασφάλειας αποτελεί το μόνο ευνοϊκό πεδίο άσκησης πολιτικής και πιθανής απόσπασης κοινωνικής συναίνεσης.

Οι πολίτες, συνεπώς, πρέπει να πειστούν ότι η σιδηρά επιβολή του νόμου και της τάξης, η ασφάλεια, ιεραρχείται ως ύψιστο ιδανικό, την ίδια στιγμή που οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα περικόπτονται εν ριπή οφθαλμού περιορίζοντας την ελευθερία, τη δημοκρατία την ευημερία.

Η Βασιλική Κατριβάνου, υπεύθυνη ανθρωπίνων δικαιωμάτων της Κ.Ο. ΣΥΡΙΖΑ, εξηγεί στο ΜΕΤΡΟ: «Οι φυλακές “υψίστης ασφαλείας” εικονογραφούν μια βασική επιλογή της κυβέρνησης: την επένδυση στο φόβο, την τάξη, την (αν) ασφάλεια. Εντός, αλλά και εκτός φυλακής. Εντός, λειτουργούν σαν φόβητρο, αφού αν έχεις κάθειρξη άνω των δέκα ετών και διαπράξεις πειθαρχικό αδίκημα μπορεί να μεταφερθείς εκεί. Εκτός, η εικόνα των φυλακών αυτών θέλει να αποσπάσει συναινέσεις στο μόνο πεδίο που έχει απομείνει ουσιαστικά στην κυβέρνηση: το πεδίο του φόβου και της δαιμονοποίησης του μετανάστη, του “τρομοκράτη”, του φυλακισμένου. Στην ακροδεξιά λογική της, οι σημερινές φυλακές είναι “ξενοδοχείο”, “κοινόβιο” και άλλα εξωφρενικά… Σ’ αυτή τη λογική, το πρότυπο είναι βέβαια το κολαστήριο και οι “φυλακές ασφαλείας” η ενσάρκωσή του».

Το ελληνικό κράτος δεν είναι πρωτοπόρο στην κατασκευή φυλακών υψίστης ασφαλείας. Από τη Stammheim στη Γερμανία, τις FIES στην Ισπανία, τα κελιά τύπου F στην Τουρκία, τα QHS στη Γαλλία, κάθε κράτος ξεχωριστά αντιμετώπιζε με ειδικό καθεστώς κράτησης ορισμένους κρατουμένους. Όχι τυχαία, η συντριπτική πλειοψηφία τους ήταν πολιτικοί αντίπαλοι του καθεστώτος, ο αποκαλούμενος εσωτερικός εχθρός. Τα μέλη της RAF και της ΕΤΑ, οι κομμουνιστές στην Τουρκία και τα μέλη της Action Directe βίωσαν την απομόνωση, τους βασανισμούς, τις «αυτοκτονίες».

Στην Ελλάδα, ο «εσωτερικός εχθρός» ολοένα και μεγαλώνει. Το περιθώριο διαρκώς διευρύνεται και εντός του εισέρχονται οι μετανάστες, οι οροθετικές, οι τρανς, οι αναρχικοί, οι κάτοικοι στις Σκουριές Χαλκιδικής.
Και κάθε τέτοια κοινωνική ομάδα, καθένας και καθεμία που αντιστέκεται, είναι υποψήφιος έγκλειστος στις φυλακές τύπου Γ’.

Φρούρηση με… αντιαρματικά

Στα τέλη Νοεμβρίου εγκρίθηκε από το ΣτΕ η ίδρυση ειδικού αστυνομικού τμήματος της ΕΛ.ΑΣ. το οποίο θα έχει ως αρμοδιότητα τη φρούρηση της περιμέτρου των φυλακών του Δομοκού, καθώς και την αποκαλούμενη «νεκρή ζώνη» αυτών. Ο έλεγχος εισερχομένων προσώπων, των αντικειμένων που φέρουν, καθώς και της αλληλογραφίας, η φρούρηση των νοσηλευομένων σε οποιοδήποτε νοσοκομείο, η συνοδεία αυτών προς ανάκριση ή προς τα δικαστήρια, καθώς και η δυνατότητα επέμβασης σε περιπτώσεις εκδήλωσης απείθειας, στάσης ή αντίστασης κρατουμένων, είναι ανάμεσα στις ευθύνες των αστυνομικών οι οποίοι θα στελεχώσουν το νέο Α.Τ. Η κατασκευή αυτής της εμπόλεμης συνθήκης στις φυλακές τύπου Γ” ολοκληρώνεται με τη χορήγηση στους άνδρες της ΕΛ.ΑΣ. αντιαρματικών όπλων, οπλικών συστημάτων για την αποτροπή εναέριας επίθεσης και φυσικά χημικών μέσων και χειροβομβίδων κρότου-λάμψης. Και μπορεί για το κοινωνικό σύνολο οι δημόσιες παροχές να βαίνουν μειούμενες, για την υπηρέτηση όμως, του ιδεολογήματος της ασφάλειας, ο κρατικός κορβανάς θα επιβαρυνθεί με 2 εκατομμύρια ευρώ τη διετία 2014-2016.

Φυλακή μέσα στη φυλακή

Ο Μισέλ Φουκό στη «Γέννηση της Φυλακής», επιχειρώντας να ερμηνεύσει το «Πανοπτικόν» του Μπένθαμ, θεωρεί ότι αυτός ο τρόπος επιτήρησης του εγκλείστου έρχεται να αντικαταστήσει τη μεσαιωνικού τύπου ωμή σωματική τιμωρία. «Πρέπει τώρα να τη διαδεχθεί μια τιμωρία που να επιδρά βαθύτερα, στην καρδιά, στη σκέψη, στη θέληση, στο θυμικό» αναφέρει.

Και αν για τον Φουκό το «Πανοπτικόν» υπηρετεί ένα ολοκληρωτικό σύστημα επιτήρησης για τους εγκλείστους από τον «Μεγάλο Αδερφό», για το ελληνικό κράτος αυτό δεν είναι αρκετό. Και αυτό γιατί πλάι στις κάμερες θα στέκονται οι μονάδες καταστολής της ΕΛ.ΑΣ., έτοιμες να επέμβουν ανά πάσα ώρα και στιγμή που οι κρατούμενοι «παρεκτραπούν». Η ψυχική τιμωρία έρχεται να συμπληρωθεί και από τη σωματική.

«Ο νέος νόμος δεν έχει περιεχόμενο που να ενισχύει τα δικαιώματα των κρατουμένων ή να βελτιώνει συνθήκες κράτησης. Αντίθετα, έχει στόχους και περιεχόμενο που εντείνουν τους όρους της καταστολής, αδιαφορώντας για προοπτικές κοινωνικής επανένταξης. Το δόγμα γίνεται “ο εχθρός για πάντα εχθρός”» συνεχίζει ο κ. Νίκος Παρασκευόπουλος.

Και ο πρώτος υποψήφιος για να «σωφρονιστεί» στις φυλακές τύπου Γ’ δεν είναι άλλος από τον δεδηλωμένα εχθρό του καθεστώτος. Σε κοινή τους επιστολή, ο Δημήτρης Κουφοντίνας και ο Κώστας Γουρνάς σημειώνουν: «Εμείς οι πολιτικοί κρατούμενοι που βρεθήκαμε στη φυλακή επειδή παλέψαμε να μην έρθουν τα δεινά που ήρθαν, που εξακολουθούμε να παλεύουμε για να ανατραπεί αυτό το καθεστώς που υποδουλώνει και εξευτελίζει τον άνθρωπο, δηλώνουμε ότι θα συνεχίσουμε να παλεύουμε μέχρι την οριστική κατάργηση αυτού του φασιστικού νομοσχεδίου του Σαμαρά και του Βενιζέλου».

Στα σκαριά η εφαρμογή ενός… αντισυνταγματικού νόμου;

Μέχρι στιγμής, 500 κρατούμενοι των φυλακών Δομοκού έχουν μεταφερθεί σε άλλες φυλακές, ενώ, όπως λένε οι ίδιοι οι φύλακες, τα κελιά είναι σε άθλια κατάσταση και δεν υπάρχει κοινωνικός λειτουργός, ούτε καν γιατρός. Την ίδια στιγμή, συγγενείς κρατουμένων έχουν καταθέσει προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικράτειας ζητώντας το πάγωμα των μεταγωγών.

Και όλα αυτά την ώρα που βουλευτές και επιστήμονες αμφισβητούν άμεσα την ίδια τη συνταγματικότητα του νόμου. Όπως επισημαίνει η κ. Κατριβάνου, « “Όλοι οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου”, λέει το άρθρο 4 του Συντάγματος. Με το νόμο αυτό όμως δεν είναι: κάποιοι κρατούμενοι -οι κρατούμενοι στις “φυλακές τύπου Γ’”- έχουν λιγότερα δικαιώματα από άλλους.
Δεν είναι δηλαδή νοητό ότι ένας καταδικασθείς, ακόμα για αποτρόπαια εγκλήματα, δεν θα παίρνει άδειες, θα αλληλογραφεί λιγότερο, θα επικοινωνεί λιγότερο με τους δικούς του. Εξόντωση ψυχική και σωματική: αυτή είναι η ουσία της λογικής των φυλακών “ασφαλείας”».

Για να συμπληρώσει ο κ. Παρασκευόπουλος: «Τίθενται ζητήματα συνταγματικά, ιδίως σχετικά με την αρχή της αναλογικότητας των ποινών και με την αρχή της ασφάλειας του δικαίου (κατά τη δεύτερη πρέπει να είναι σαφές στον πολίτη τι τιμωρείται και πόσο βαριά). Σημαντικό είναι επίσης ότι ένα μονοπρόσωπο όργανο, ο εισαγγελέας, αποκτά εξουσίες κρίσης (διαμόρφωσης της ποιότητας της ποινής κατά τρόπο καθοριστικό) που ως τώρα (ορθά κατά το Σύνταγμα) μόνο το δικαστήριο είχε».
Το ΜΕΤΡΟ ζήτησε τη θέση και την άποψη από το υπουργείο Δικαιοσύνης και τον αρμόδιο υπουργό κ. Αθανασίου, για να εισπράξει αρνητική απάντηση.

Εν κατακλείδι

Μπορεί η κυβέρνηση να επενδύει στην πολιτική του φόβου προς τον «άλλον», επιθυμώντας την ανάλογη απόσπαση κοινωνικής συναίνεσης στη βάρβαρη και περαιτέρω καταστολή της ζωής των κρατουμένων, είναι αδύνατο όμως να σιγήσει τις φωνές που αντηχούν μέσα και έξω από τις φυλακές και υμνούν την ελευθερία,

Δες πως ακόμα βαβίζω σε μέρη / εκεί που η φαντασία ακόμα στήνει καρτέρι / εκεί που ο5ηγούν μοναχικά μονοπάτια / εκεί που η μοναξιά γκρεμίζει, χτίζει παλάτια. / Δες πως ακόμα υπάρχω αναπνέω / ανοίγω πανιά ααλπάρω και φεύγω / σε μέρη ονείρου φιγούρες αγγίζω / τα κάγκελα σπάω τα τείχη γκρεμίζω. / Κι ας είναι η φαντασία ένα καράβι / που θα σαλπάρω μαζί της στ1 όνειρο, / να βαβίσω σε μέρη που ακόμα ανατέλλει ο ήλιος / πριν τον καλύψουν για πάντα τα τείχη που χτίζουν γύρω μας».

Αγνωστος Χτύπος & Ελλη

Πηγή: Αχιλλέας Κουρεμένος – Περιοδικό «Μετρό»

http://vathikokkino.gr/archives/91551