Ο Ανθρωπος (1)

Ό,τι συμβαίνει στη ζωή μας και συγκροτεί την περίφημη «καθημερινότητα» έχει δυο πλευρές: την κοινωνική και την πολιτική. Η πρώτη αφορά τον Ανθρωπο, είτε ως μοναδικό και ανεπανάληπτο υποκείμενο μιας προσωπικής ιστορίας (πολλοί την αποκαλούν λανθασμένα «μοίρα»), είτε ως υποκείμενο μιας σχέσης, της μιας ή της άλλης μορφής, της μιας ή της άλλης λειτουργίας.

Η δεύτερη πλευρά των «πραγμάτων» της καθημερινότητάς μας, η πολιτική δηλαδή, αναφέρεται στη σχέση των Ανθρώπων με την Εξουσία. Και δεν εννοώ, βέβαια, μια σχέση ετεροκαθορισμένη και παθητική. Δεν εννοώ μιας άλλης μορφής «μοίρα». Οταν αναφέρομαι στη σχέση των Ανθρώπων με την Εξουσία, έχω πάντα στο μυαλό μου μια σχέση δυναμική, που δε μένει ποτέ η ίδια και, προπαντός, ποτέ δεν είναι παθητική.

Εχω στο μυαλό μου την απόφαση του Ανθρώπου να αμφισβητήσει την αυθεντία της Εξουσίας, την αλαζονεία της. Την απόφαση του Ανθρώπου να αγωνιστεί και να διεκδικήσει. Την απόφαση, τέλος, του Ανθρώπου να αποδείξει πως η Εξουσία δεν είναι τίποτε άλλο παρά η δική του Θέληση θεσμοποιημένη. Κι αυτό σημαίνει πως Πολιτική δεν είναι η απλή και επαναλαμβανόμενη συνθηματολογία, με σκοπό την ανατροπή μιας απόφασης, ενός μέτρου. Ούτε είναι η πληκτική φλυαρία για τη λειτουργία των θεσμών. Δεν είναι, και επιμένω σ' αυτό, ένας ανούσιος και συνταγματικά κατοχυρωμένος «κοινοβουλευτικός έλεγχος». Γι' αυτό, όταν προσπαθούμε να αναζητήσουμε τα πολιτικά στοιχεία μέσα στην καθημερινή συμπεριφορά μας, ένα και μόνο αναζητούμε: την απόφαση του Ανθρώπου να «καεί» σαν τον Γκερέμ, γιατί αλλιώς δεν είναι δυνατό να γίνουν τα σκοτάδια λάμψη, όπως τραγούδησε ο Ναζίμ Χικμέτ.

Σκέφτηκα, λοιπόν, πως θα ήτανε ενδιαφέρον, αντί να παρακολουθήσει κανείς την πολιτική ως σύστημα αντιλήψεων ή πρόγραμμα πράξεων από τον Πλάτωνα μέχρι τον Καρλ Πόπερ και από τον Αριστοτέλη μέχρι τον Μαρξ, να παρακολουθήσει τον ίδιο τον Ανθρωπο ως ζωικό γεγονός. Να παρακολουθήσει τα πρώτα του βήματα, που δεν ήτανε απλώς μια κίνηση πάνω στο σύμπαν, αλλά η αρχή μιας πορείας που θα τον οδηγήσει στη σύγκρουση. Θα έλεγα, μάλιστα, σε μία αέναη σύγκρουση με το Αλλο, που μπορεί να είναι, και είναι, η Φύση, μπορεί να είναι και η Εξουσία. Μπορεί να είναι η Φύση ως άθροισμα συνθηκών, στο πλαίσιο των οποίων Επιβιώνει ο άνθρωπος. 'Η να είναι η Εξουσία ως άθροισμα κανόνων, στο πλαίσιο των οποίων αναιρείται ο ίδιος ο Ανθρωπος, ως, το είπα και πιο πάνω, ως ζωικό γεγονός.

Ξεκινώντας από όλες αυτές τις διαπιστώσεις και τους ακροβατικούς συλλογισμούς, σκέφτηκα να γράψω μια σειρά σημειωμάτων που να μην έχουν ως θέμα τον Ανθρωπο στη σημερινή του πολιτική υπόσταση, αλλά τον Ανθρωπο στην αρχή της Ζωής του. Στην αρχή, με άλλα λόγια, των συγκρούσεών του. Από τότε που στέκεται στα δυο του τα πόδια, κατασκευάζει το πρώτο του εργαλείο και σκοτώνει το πρώτο του θήραμα για να θεμελιώσει την προσπάθεια της επιβίωσής του. Την προσπάθειά του, δηλαδή, να αμφισβητήσει την Εξουσία, που φυσικά δεν έχει την εποχή εκείνη τη θεσμική διαμόρφωση της Ιστορίας, έχει ωστόσο την εχθρική επιβολή ενός περιβάλλοντος που για χιλιάδες χρόνια ταυτίζεται με τον Ανθρωπο. Αποτελεί, με άλλα λόγια, μαζί του ένα σύνολο δράσεων, που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο προσδιορίζονται στην έκταση και την έντασή τους από συγκεκριμένους κανόνες. Κι αυτούς ακριβώς τους κανόνες θα θελήσει κάποτε να τους ελέγξει η Εξουσία. Το ερώτημα είναι αν ο Homo Sapiens, ο σημερινός Ανθρωπος, δηλαδή, θα αντιδράσει, όπως ο Homo Habilis, ο Ανθρωπος της Παλαιολιθικής Εποχής.

Γιώργος Χουρμουζιάδης

Ριζοσπάστης, 20/3/2005 

http://e-oikodomos.blogspot.gr/2014/12/1.html