Σεισαχθεια
Του Γιώργου Ρούση
Πρόσφατα διάβασα διαδοχικά δύο βιβλία που αναφέρονται στον ρωσικό και τον κουβανέζικο «σοσιαλισμό». Πρόκειται για το «Επιστροφή από τη Σοβιετική Ενωση» του Αντρέ Ζιντ(1) και για τον «Βασιλιά της Αβάνας» του Πέδρο Χουάν Γκουτιέρες(2).
Τα δυο αυτά βιβλία είναι διαφορετικά από πολλές απόψεις. Το πρώτο είναι γραμμένο το 1936, αφορά τη Σοβιετική Ενωση και έχει τη μορφή κριτικών ταξιδιωτικών εντυπώσεων.
Ο Ζιντ ξεκινά από την αρχή ότι «το ψέμα […] μπορεί να είναι χρήσιμο […] αλλά αυτό εξυπηρετεί τον εχθρό, [ενώ] η αλήθεια όσο οδυνηρή και αν είναι μπορεί να πληγώσει αλλά γιατρεύει» και επίσης από την αρχή ότι η αξία ενός συγγραφέα είναι συνδεδεμένη με τη δύναμή του να εναντιώνεται, με τον αντικομφορμισμό του.
Ετσι, λοιπόν, ενώ εκείνη την περίοδο δηλώνει κομμουνιστής και φίλα προσκείμενος στη Σοβιετική Ενωση, παράλληλα με τα όσα θετικά αναφέρει γι” αυτήν -και δεν είναι λίγα (παιδικοί σταθμοί, πολιτιστικά και παραθεριστικά κέντρα, εκπαιδευτικό σύστημα, κυριαρχία αισθημάτων συντροφικότητας και ανθρωπιάς….)-, δεν παραλείπει να αναφέρει όλα τα αρνητικά που παρατηρεί, όπως την έλλειψη εμπορευμάτων ακόμη και των πιο απαραίτητων, την κακή τους ποιότητα, την αδιαφορία των εργαζομένων, η οποία ήταν και ο λόγος που εφευρέθηκε και προβλήθηκε ο σταχανοβισμός, τους χαμηλούς μισθούς και την τραγική φτώχεια, το στεγαστικό, την ανάδειξη ενός προνομιούχου γραφειοκρατικού στρώματος, τη μονοσήμαντη επίσημη σκέψη, τη μη ενημέρωση για τα τεκταινόμενα στην ίδια τη Σοβιετική Ενωση και κυρίως, εκτός αυτής, τις τραγικές συνθήκες ανελευθερίας, το υποταγμένο, φοβισμένο, δουλοπρεπές πνεύμα, τη δικτατορία ενός ανδρός, τη βαθύτατα συντηρητική αντιμετώπιση της τέχνης.
Κι όλα αυτά το 1936, όταν οι κριτικές τοποθετήσεις από κομμουνιστές προς τη Σοβιετική Ενωση σπάνιζαν και όταν η προσωπικότητα του Στάλιν δέσποζε στην ψυχή και στον νου των δυτικών κομμουνιστών, τροτσκιστών εξαιρουμένων.
Ο Κουβανός Γκουτιέρες, από την πλευρά του, λιγότερο αντικειμενικός από τον Ζιντ, περιγράφει σε μυθιστορηματική μορφή και μ’ ένα μπουκοφσκικό ύφος, διανθισμένο από μια έντονη σεξουαλικότητα, η οποία έτσι κι αλλιώς όπως η μουσική είναι διάχυτη στην κουβανική ατμόσφαιρα, την πιο σκοτεινή πλευρά της Κούβας της περιόδου αμέσως μετά την κρίση επιβίωσης που έπληξε το νησί έπειτα από την κατάρρευση του συστήματος του «υπαρκτού σοσιαλισμού» στην Ευρώπη το 1989.
Κι αν εύκολα μπορεί να τον κατηγορήσει κανείς ότι η Κούβα δεν είναι μόνον αυτό που περιγράφει, αλλά και πολλά άλλα θετικά στα οποία απαξιοί να αναφερθεί, θα είχε απόλυτο δίκιο να αντιτάξει ότι η Κούβα είναι και αυτό που περιγράφει.
Δηλαδή, μια πολύ φτωχή χώρα, με ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού της να αγωνίζεται για να επιβιώσει και ένα άλλο να ονειρεύεται να φύγει από αυτήν, με εκπληκτικά παλιά κτίρια υπό κατάρρευση, στα οποία οι άνθρωποι ζουν κάτω από άθλιες συνθήκες, με εκτεταμένη πορνεία και αλκοολισμό, με περιοχές όπως το Βαραδέρο, που τις χαίρονται μόνον οι τουρίστες και ελάχιστοι ντόπιοι προνομιούχοι.
Είναι δηλαδή κάθε άλλο παρά είναι ένα «αταξικό κομμουνιστικό καθεστώς», όπως, είτε για να διαβάλει σκόπιμα την ιδέα του κομμουνισμού είτε επειδή είναι αφελής ή αδαής, διατείνεται ο Guy Trebay στους «New York Times»(3).
Επειδή όμως όπως έλεγε και η γνωστή κομμουνίστρια ποιήτρια και συγγραφέας συντρόφισσα του Αραγκόν, Ελσα Τριολέτ, «μόνον προσπαθώντας να το φωτίσουμε και όχι αρνούμενοι την ύπαρξή του μπορούμε να καταπολεμήσουμε το κακό»,(4) καλό είναι να μην παραβλέπουμε αυτές τις αρνητικές πτυχές του «υπαρκτού σοσιαλισμού».
Αυτός, και όχι ο στρουθοκαμηλισμός ή, ακόμη χειρότερα, η υπεράσπιση των πιο σκοτεινών πτυχών του ή και η αναγνώριση του Κ.Κ. Κίνας ως κομμουνιστικού, είναι ο μόνος τρόπος για να προβάλουμε την ιδέα του σοσιαλισμού και να τον καταστήσουμε ελκτικό.
1 Εκδόσεις Ολκός 2011
2 Εκδόσεις Μεταίχμιο 2007
3 «Ελευθεροτυπία» 7/8/2011 σελίδα 10 του Α2
4 Proverbes d’Elsa, Les Editeurs Français Réunis, 1971 σελίδα 53
grousis@ath.forthnet.gr
Πηγή: Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ
Βαθύ Κόκκινο
http://gregordergrieche.blogspot.gr/2012/12/blog-post_1420.html#more
Του Γιώργου Ρούση
Πρόσφατα διάβασα διαδοχικά δύο βιβλία που αναφέρονται στον ρωσικό και τον κουβανέζικο «σοσιαλισμό». Πρόκειται για το «Επιστροφή από τη Σοβιετική Ενωση» του Αντρέ Ζιντ(1) και για τον «Βασιλιά της Αβάνας» του Πέδρο Χουάν Γκουτιέρες(2).
Τα δυο αυτά βιβλία είναι διαφορετικά από πολλές απόψεις. Το πρώτο είναι γραμμένο το 1936, αφορά τη Σοβιετική Ενωση και έχει τη μορφή κριτικών ταξιδιωτικών εντυπώσεων.
Ο Ζιντ ξεκινά από την αρχή ότι «το ψέμα […] μπορεί να είναι χρήσιμο […] αλλά αυτό εξυπηρετεί τον εχθρό, [ενώ] η αλήθεια όσο οδυνηρή και αν είναι μπορεί να πληγώσει αλλά γιατρεύει» και επίσης από την αρχή ότι η αξία ενός συγγραφέα είναι συνδεδεμένη με τη δύναμή του να εναντιώνεται, με τον αντικομφορμισμό του.
Ετσι, λοιπόν, ενώ εκείνη την περίοδο δηλώνει κομμουνιστής και φίλα προσκείμενος στη Σοβιετική Ενωση, παράλληλα με τα όσα θετικά αναφέρει γι” αυτήν -και δεν είναι λίγα (παιδικοί σταθμοί, πολιτιστικά και παραθεριστικά κέντρα, εκπαιδευτικό σύστημα, κυριαρχία αισθημάτων συντροφικότητας και ανθρωπιάς….)-, δεν παραλείπει να αναφέρει όλα τα αρνητικά που παρατηρεί, όπως την έλλειψη εμπορευμάτων ακόμη και των πιο απαραίτητων, την κακή τους ποιότητα, την αδιαφορία των εργαζομένων, η οποία ήταν και ο λόγος που εφευρέθηκε και προβλήθηκε ο σταχανοβισμός, τους χαμηλούς μισθούς και την τραγική φτώχεια, το στεγαστικό, την ανάδειξη ενός προνομιούχου γραφειοκρατικού στρώματος, τη μονοσήμαντη επίσημη σκέψη, τη μη ενημέρωση για τα τεκταινόμενα στην ίδια τη Σοβιετική Ενωση και κυρίως, εκτός αυτής, τις τραγικές συνθήκες ανελευθερίας, το υποταγμένο, φοβισμένο, δουλοπρεπές πνεύμα, τη δικτατορία ενός ανδρός, τη βαθύτατα συντηρητική αντιμετώπιση της τέχνης.
Κι όλα αυτά το 1936, όταν οι κριτικές τοποθετήσεις από κομμουνιστές προς τη Σοβιετική Ενωση σπάνιζαν και όταν η προσωπικότητα του Στάλιν δέσποζε στην ψυχή και στον νου των δυτικών κομμουνιστών, τροτσκιστών εξαιρουμένων.
Ο Κουβανός Γκουτιέρες, από την πλευρά του, λιγότερο αντικειμενικός από τον Ζιντ, περιγράφει σε μυθιστορηματική μορφή και μ’ ένα μπουκοφσκικό ύφος, διανθισμένο από μια έντονη σεξουαλικότητα, η οποία έτσι κι αλλιώς όπως η μουσική είναι διάχυτη στην κουβανική ατμόσφαιρα, την πιο σκοτεινή πλευρά της Κούβας της περιόδου αμέσως μετά την κρίση επιβίωσης που έπληξε το νησί έπειτα από την κατάρρευση του συστήματος του «υπαρκτού σοσιαλισμού» στην Ευρώπη το 1989.
Κι αν εύκολα μπορεί να τον κατηγορήσει κανείς ότι η Κούβα δεν είναι μόνον αυτό που περιγράφει, αλλά και πολλά άλλα θετικά στα οποία απαξιοί να αναφερθεί, θα είχε απόλυτο δίκιο να αντιτάξει ότι η Κούβα είναι και αυτό που περιγράφει.
Δηλαδή, μια πολύ φτωχή χώρα, με ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού της να αγωνίζεται για να επιβιώσει και ένα άλλο να ονειρεύεται να φύγει από αυτήν, με εκπληκτικά παλιά κτίρια υπό κατάρρευση, στα οποία οι άνθρωποι ζουν κάτω από άθλιες συνθήκες, με εκτεταμένη πορνεία και αλκοολισμό, με περιοχές όπως το Βαραδέρο, που τις χαίρονται μόνον οι τουρίστες και ελάχιστοι ντόπιοι προνομιούχοι.
Είναι δηλαδή κάθε άλλο παρά είναι ένα «αταξικό κομμουνιστικό καθεστώς», όπως, είτε για να διαβάλει σκόπιμα την ιδέα του κομμουνισμού είτε επειδή είναι αφελής ή αδαής, διατείνεται ο Guy Trebay στους «New York Times»(3).
Επειδή όμως όπως έλεγε και η γνωστή κομμουνίστρια ποιήτρια και συγγραφέας συντρόφισσα του Αραγκόν, Ελσα Τριολέτ, «μόνον προσπαθώντας να το φωτίσουμε και όχι αρνούμενοι την ύπαρξή του μπορούμε να καταπολεμήσουμε το κακό»,(4) καλό είναι να μην παραβλέπουμε αυτές τις αρνητικές πτυχές του «υπαρκτού σοσιαλισμού».
Αυτός, και όχι ο στρουθοκαμηλισμός ή, ακόμη χειρότερα, η υπεράσπιση των πιο σκοτεινών πτυχών του ή και η αναγνώριση του Κ.Κ. Κίνας ως κομμουνιστικού, είναι ο μόνος τρόπος για να προβάλουμε την ιδέα του σοσιαλισμού και να τον καταστήσουμε ελκτικό.
1 Εκδόσεις Ολκός 2011
2 Εκδόσεις Μεταίχμιο 2007
3 «Ελευθεροτυπία» 7/8/2011 σελίδα 10 του Α2
4 Proverbes d’Elsa, Les Editeurs Français Réunis, 1971 σελίδα 53
grousis@ath.forthnet.gr
Πηγή: Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ
Βαθύ Κόκκινο
http://gregordergrieche.blogspot.gr/2012/12/blog-post_1420.html#more
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου