Εργατικός Αγώνας
Πέτρος Χαρκοβίτης
Η βίαιη πτώση του βιοτικού επιπέδου του λαού σε ένα βάθος χρόνου θα οδηγήσει σε κοινωνικές εκρήξεις και πιο έντονη την προσπάθεια της κυρίαρχης τάξης να τις αντιμετωπίσει με όλο και πιο προωθημένες μορφές καταστολής.
Ωστόσο μπορεί να υπάρξουν και στιγμές στη διαπάλη αυτή που το αστικό κράτος θα εμφανίσει κόπωση και ταυτόχρονα να παρακαμφθούν ορισμένες αντιφάσεις του λαϊκού κινήματος ώστε να δημιουργηθούν προϋποθέσεις νίκης της επανάστασης σε μια – ίσως όχι πολύ μακρινή – επαναστατική κατάσταση.
Η επαναστατική κατάσταση που καταλαμβάνει μεγάλο μέρος του σχεδίου προγράμματος για το 19ο Συνέδριο αργά η γρήγορα θα εμφανιστεί και πάνω σ’ αυτό οποιαδήποτε επαναστατική οργάνωση δεν μπορεί να κάνει τίποτα, είναι οι αντικειμενικές προϋποθέσεις. Το ζήτημα που πρέπει να απασχολήσει την πρωτοπορία της εργατικής τάξης είναι οιδυνατότητες νίκης αυτής της επανάστασης.
Τι μπορεί να σημαίνει “νικηφόρα επανάσταση”; Πώς ακριβώς το έχουν στο μυαλό τους σήμερα οι ηγέτες στο ΚΚΕ, τα στελέχη, τα μέλη και η νεολαία του κόμματος;
Οι περισσότεροι νέοι αγωνιστές, κυρίως προερχόμενοι από το φοιτητικό κόσμο, μέσα από τη φυσιολογική ορμή της ηλικίας, την άγνοια των κινδύνων, την έλλειψη πολιτικής πείρας δεν μπορούν εύκολα να σκεφτούν το ενδεχόμενο της ήττας. Θεωρούν ότι η επανάσταση πάντα νικά.
Η επαναστατική αισιοδοξία που πηγάζει από τον νεανικό ενθουσιασμό είναι χρήσιμη. Όταν υπερτονίζεται όμως οδηγεί στο αποτέλεσμα, κάθε ψυχρή και αντικειμενική θεώρηση των πραγμάτων, η ανάγκη κάποιες φορές για υποχωρήσεις, η παραδοχή της ήττας να αντιμετωπίζεται σαν ηττοπάθεια. Όταν μάλιστα μια κομματική ηγεσία που έχει απομακρυνθεί από τη πραγματικότητα του λαού και την αντιλαμβάνεται μόνο θεωρητικά, επενδύει υστερόβουλα στη νεανική ορμή, στην πραγματικότητα κρύβεται πίσω από την ήττα. Δεν διαπαιδαγωγεί επαναστατικά, παραμυθιάζει τον κόσμο.
Ο νέος κόσμος έχει στο μυαλό του εικόνες μεγάλων διαδηλώσεων, μεγάλων πορειών με πανώ και βροντερά συνθήματα, έχει στο μυαλό του καταλήψεις, περιφρουρήσεις έξω από εργοστάσια (κάποιες φορές χωρίς τη συμμετοχή των ίδιων των εργατών), παίρνει θάρρος από ασπρόμαυρες φωτογραφίες του Άρη Βελουχιώτη και των αγωνιστών του ΔΣΕ, είναι έτοιμος να πάρει όπλο στο χέρι αν χρειαστεί (το πρακτικό πρόβλημα ανεύρεσης όπλων, κατάλληλης στρατιωτικής εκπαίδευσης κλπ λίγο τον απασχολεί), προβάλλει τη δική του αγνή αισιοδοξία στη σημερινή πραγματικότητα.
Αυτές οι εικόνες που συνοδεύουν συνήθως το επαναστατικό “ιδεώδες” των κομμουνιστών και των νέων αγωνιστών είναι ωφέλιμες για το αγωνιστικό ηθικό αλλά η πραγματικότητα πάντα απαιτεί πολύ ψυχρότερους και οδυνηρότερους υπολογισμούς.
Το σχέδιο προγράμματος για το 19ο Συνέδριο δίνει την εικόνα της απόλυτης προσήλωσης στην προετοιμασία της επανάστασης, περιγράφει με λεπτομέρειες την επερχόμενη επαναστατική κρίση, τη νίκη, κάνει κάποιο σκόντο σε ορισμένες καμπές που μπορεί να έχει η πορεία αυτή και μετά αφιερώνει ένα πολύ μεγάλο μέρος στο σοσιαλισμό που “θα γνωρίσουμε” εφ’ όσον έχου λυθεί θεωρητικά όλα τα προηγούμενα.
Δεν υπάρχει κανένα σχέδιο για πώς θα γίνουν όλ’ αυτά, πώς θα φτάσουμε σ’ αυτά, πώς το κόμμα θα κινηθεί σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο, πως θα συγκεντρώσει δυνάμεις. Η απάντηση σ’ αυτό είναι ότι η Λαϊκή Συμμαχία που υπάρχει σήμερα (τα φύτρα ΠΑΜΕ, ΠΑΣΥ, ΠΑΣΕΒΕ, ΜΑΣ, ΟΓΕ και Λαϊκές Επιτροπές ως πρώιμα σοβιέτ), οι οργανώσεις που έφτιαξε δηλαδή το ΚΚΕ και τις “εξόπλισε” με τις ίδιες τις επιδιώξεις του ΚΚΕ (αλλάζει δηλαδή ο Μανωλιός και βάζει τα ρούχα του αλλιώς) και προσπαθεί να “μπάσει” κόσμο που πρέπει να πειστεί από το ΚΚΕ κι όχι απ’ την πείρα του. Όταν μάλιστα δημιουργηθεί επαναστατική κατάσταση, αυτή η συμμαχία θα μετατραπεί σε “επαναστατικό εργατικό λαϊκό μέτωπο” που θα εγκαθιδρύσει την εργατική λαϊκή εξουσία. Απλό σχέδιο: Όπως είμαστε, ο κόσμος θα πιστέψει σ’ εμάς και τότε ορμάμε και παίρνουμε την εξουσία.
Σε παλιότερο δημοσίευμα του ΕΑ είχαν τεθεί τα εξής ερωτήματα σχετικά με την επικείμενη επανάσταση: Ποιος θα την κάνει και τι προβλήματα θα λύσει.
Το ποιος θα την πραγματοποιήσει για τους κομμουνιστές είναι ξεκάθαρο, ότι η εργατική τάξη έχει αυτή την ιστορική αποστολή, με τη βοήθεια μικροαστικών στρωμάτων της πόλης και της υπαίθρου τα οποία στην Ελλάδα είναι σχεδόν ο μισός πληθυσμός. Δεν μπορεί να υπάρξει επαναστατική αλλαγή στην Ελλάδα τις επόμενες δεκαετίες χωρίς τη συμβολή των μικροαστικών στρωμάτων και της διανόησης όσο κι αν μας ενοχλεί η μικροαστική αστάθεια. Στο σήμερα περισσότερο θα έπρεπε να μας ενοχλεί ο μικρός ριζοσπαστισμός των Ελλήνων εργατοϋπαλλήλων (που γι’ αυτό ευθύνονται κυρίως οι κομμουνιστές και περισσότερο το Κόμμα τους), η ανησυχητικά χαμηλή σύσταση του κόμματος σε βιομηχανικό προλεταριάτο (που ορθώς ομολογείται θέση 32) παρά οι αντιφάσεις των μικροαστών.
Τι προβλήματα πρέπει να λύσει η επανάσταση; Από δω πηγάζει και ο χαρακτηρισμός της ως “σοσιαλιστικής” επειδή οδηγεί στην οικοδόμηση μιας κοινωνίας με διαφορετικές σχέσεις παραγωγής όπου ο στόχος είναι, για τη μεγάλη πλειοψηφία του λαού, να επιτευχθεί επίπεδο διαβίωσης ίσο ή υψηλότερο απ’ αυτό που γνωρίσαμε από τη δεκαετία του ’70 και μετά τόσο στη βάση (υλικές ανάγκες, σπίτι, φαγητό, δουλειά, περίθαλψη) όσο και στο εποικοδόμημα (ψυχαγωγία, εκπαίδευση, συμμετοχή στα κοινά, έλεγχος του κρατικού μηχανισμού). Η ικανοποίηση κάποιων υλικών αγαθών για τη χώρα μετά τον πόλεμο με τη σταθεροποίηση του ελληνικού καπιταλισμού και μέχρι τη δεκαετία του 90, μας δίνει μια εικόνα για το επίπεδο υλικών και πνευματικών αναγκών που δημιουργεί αυτό το επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων.
Με άλλα λόγια, τα αστικοδημοκρατικά προβλήματα έχουν επιλυθεί (είτε κάτω από την πίεση των λαών είτε με παραχωρήσεις για λόγους τακτικής απ’ την αστική τάξη) και επομένως δεν έχει άλλα τέτοια σοβαρά προβλήματα να λύσει η επανάσταση. Ωστόσο, αν μέχρι την εμφάνιση επαναστατικής κατάστασης ο κρατικός μηχανισμός γίνει πιο καταπιεστικός για το λαό με βία – συλλήψεις – φυλακίσεις – λογοκρισία – απαγόρευση πολιτικής και συνδικαλιστικής δράσης, η φτώχεια, η εξαθλίωση και η καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων λόγω της κρίσης μεγαλώσει, θα χρειαστεί η επικείμενη επανάσταση να λύσει και τέτοια ζητήματα, δημοκρατικών δικαιωμάτων, ψωμί για το λαό, εξασφάλιση όρων δουλειάς για όλους, πράγματα που μέχρι ένα βαθμό είχαν κατακτηθεί και στον καπιταλισμό και που τώρα παίρνονται με τη βία πίσω.
Όσο πιο πολύ η Ελλάδα με αστικούς όρους βυθίζεται στην κρίση τόσο πιο καταπιεστική κι “αντιδημοκρατική” θα γίνεται. Η επανάσταση θα πρέπει να λύσει ζητήματα δημοκρατίας όχι μόνο προβάλλοντας τον “εργατικό και λαϊκό έλεγχο” που είναι δύσκολο να εφαρμοστεί για την ώρα, αλλά ενθαρρύνοντας και οργανώνοντας σωστά αυθόρμητες λαϊκές κινήσεις οργάνωσης, όχι επινοώντας ή επιβάλλοντας δικές της μορφές.
Ανεξάρτητα από την επιτυχή έκβαση της σοσιαλιστικής επανάστασης, όποτε γίνει, και παίρνοντας τη χειρότερη εκδοχή, ότι οι γειτονικές χώρες δεν έχουν αναπτυγμένα επαναστατικά κινήματα (από τις οποίες εξαρτούν οι Θέσεις του 19ου την νίκη της επανάστασης στην Ελλάδα, θέση 80), έχει αντικειμενικές δυνατότητες η Ελλάδα να θεμελιώσει σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα σοσιαλιστικές υποδομές σε συνθήκες ιμπεριαλιστικής περικύκλωσης, χωρίς σημαντική βοηθεία απ’ έξω;
Οι αναλύσεις του ΚΚΕ επιμένουν ότι ναι, είναι υπερώριμες οι συνθήκες για οικοδόμηση του σοσιαλισμού στην Ελλάδα για μια σειρά λόγους, θέσεις 73,74 “Η υλική βάση της αναγκαιότητας του σοσιαλισμού στην Ελλάδα”. Ενώ επισημαίνεται η συρρίκνωση της βιομηχανικής παραγωγής θεμελιώνεται η ανάγκη για το σοσιαλισμό πάνω στην εντελώςγενική αρχή περί επιπέδου ανάπτυξης του ελληνικού καπιταλισμού που ισχύει γενικά απ’ τη δεκαετία του 80. Η πραγματικότητα όμως πάντα είναι πολύ πιο περίπλοκη.
Η Ελλάδα έχει έκταση 132.000 τ.χ από τα οποία περίπου τα 2/3 είναι χερσαία έκταση (λόγω των πολυάριθμων νησιών της). Οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις της είναι αρκετές για να θρέψουν τον πληθυσμό της και το υπέδαφος είναι πράγματι πλούσιο. Ωστόσο θα χρειαστεί αρκετός χρόνος για να οργανωθεί η γεωργική παραγωγή στα επίπεδα της δεκαετίας του 70 με νέα πρόσθετα προβλήματα όπως π.χ η καθυστέρηση στην κατασκευή αρδευτικών έργων, το ελλειπές Κτηματολόγιο, η μείωση του πληθυσμού στην ύπαιθρο και η αστυφιλία κλπ. Αυτά χρειάζονται αρκετά χρόνια για να μπουν σε μια νέα βάση. Πόσο μάλλον για την εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου που ο απαραίτητος μηχανολογικός εξοπλισμός, οι υποδομές, οι μονάδες επεξεργασίας πρώτης ύλης είναι από μικρές ως ανύπαρκτες και θα πρέπει να στηθούν από το μηδέν, να αγοραστούν ή να γίνουν ξένες επενδύσεις με ευνοϊκούς για τη χώρα μας όρους σε ένα πεδίο όπου η εξωτερική πολιτική θα ασκείται σε συνθήκες άγριας και επιθετικής ιμπεριαλιστικής περικύκλωσης λόγω και της ιδιαίτερης γεωστρατηγικής της θέσης. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ΕΣΣΔ δεν ήταν απλά “μία χώρα” αλλά ομάδα χωρών και εθνοτήτων – με επίκεντρο τη Ρωσία – και η συνολική έκταση που καταλάμβανε ήταν ένα σημαντικό κλάσμα της γης. Πόσο πιο δύσκολη θα είναι η κατάσταση σε μια χώρα με υποπολλαπλάσιο μέγεθος;
Οι εμπορευματικές σχέσεις στο σοσιαλισμό θα εξακολουθήσουν να επιβιώνουν για χρονικό διάστημα που θα εξαρτηθεί από συγκεκριμένους παράγοντες: το ειδικό επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, την τεχνολογική εξέλιξη των μέσων παραγωγής και την πλατειά χρήση τους, την ισχύ και τη λαϊκή υποστήριξη του νέου κοινωνικοοικονομικού συστήματος.
Σε μια χώρα που καταρτίζει σχέδιο αναλογικής ανάπτυξης (και με τις πιθανές “παρενοχλήσεις” από εξωτερικούς παράγοντες, πιθανότατα στρατιωτική επέμβαση) θα χρειαστεί εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό. Ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι οι εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες επιστήμονες του εξωτερικού, ή το μεγαλύτερο μέρος τους θελήσουν να μπουν στην υπηρεσία του κράτους, πολλοί απ’ αυτούς δεν θα αποκτήσουν απ’ τη μια μέρα στην άλλη σοσιαλιστικά ή έστω πατριωτικά κίνητρα για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους. Τα κίνητρα πολλών απ’ αυτούς θα είναι καθαρά υλικά και με βάση αυτοό θα υπάρχει το σπέρμα της νέας εργατικής αριστοκρατίας. Πολλοί μάλιστα αρκετά ικανοί πιθανότατα να ενταχτούν στο κόμμα και να συγκροτήσουν γραφειοκρατικό μηχανισμό, διευθυντικό στρώμα με προνομιακή μεταχείριση.
Με άλλα λόγια, όταν η εξουσία στη χώρα μας, μέσα από ένα περίπλοκο πολιτικό και κοινωνικό αγώνα περάσει στα χέρια της εργατικής τάξης και των συμμάχων της, η βασικότερη δυσκολία της θα είναι να διατηρήσει το momentum της επανάστασης στοοικονομικό πεδίο μέσα από μια νέα περίπλοκη εξωτερική πολιτική και μέσα από μια οδυνηρή μεταβατική περίοδο θεμελίωσης του σοσιαλισμού που θα έχει ανισότητες, αναπόφευκτους συμβιβασμούς, ελιγμούς.Ειδάλλως πολύ απλά η επανάσταση θα ηττηθεί σύντομα.
Πάλι δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στη σημερινή εποχή δεν υπάρχει Σοσιαλιστικό στρατόπεδο απ’ όπου θα μπορούσαμε να εισάγουμε μηχανήματα και τεχνογνωσία στα πλαίσια του προλεταριακού διεθνισμού, δεν υπάρχει μια ισχυρή ΕΣΣΔ να κάνει “πλάτες”, να παρέχει στη χώρα μας υψηλό πολιτικό στάτους στην εξωτερική πολιτική και στο διπλωματικό πεδίο.
Για όσο διάστημα η παραγωγική υποδομή της χώρας θα είναι ισχνή, όσο ο μηχανολογικός εξοπλισμός για τη λειτουργία βαριάς βιομηχανίας, άντλησης πρώτων υλών και πρωτογενούς παραγωγής ενέργειας είναι ελλειπής, για όσο διάστημα θα πρέπει να εργαστούν σε νευραλγικούς τομείς εξειδικευμένοι εργάτες (που δεν είναι προδιαγεγραμμένο ότι θα είναι και κομμουνιστές ή έστω και “πατριώτες” ούτως ώστε να προσφέρουν την εξειδικευμένη εργασία τους με μικρό τίμημα), για όσο καιρό ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας, ακόμα κι αν διάκειται φιλικά προς την επανάσταση αλλά ακόμα έχει στο κεφάλι του παλιές αντιλήψεις απ’ το παλιό σύστημα, ακόμα περισσότερο για όσο καιρόδεν θα μπορεί να εξασφαλιστεί επάρκεια – πόσο μάλλον αφθονία – σε καταναλωτικά αγαθά που να καλύπτουν ανάγκες της κοινωνίας, οι εμπορευματικές σχέσεις θα επιβιώνουν με οδυνηρό τρόπο.
Αν τα παραπάνω προβλήματα αντιμετωπιστούν μόνο με διοικητικά μέτρα και θεωρητικές τεκμηριώσεις περί “χρόνου εργασίας ως μέτρο ατομικής συνεισφοράς” (που δεν είναι λάθος η συγκεκριμένη στη γενική της όμως διατύπωση) τότε το αποτέλεσμα θα είναι είτε μια αντιπαραγωγική κοινωνία που θα οργιάζει η διαφθορά, θα δημιουργηθεί αναπόφευκτα μια σκιώδης οικονομία και αργά η γρήγορα θα ξανακυλήσει προς τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής (ανεξάρτητα από τη μορφή που θα έχει η πολιτική εξουσία), είτε θα εξελιχτεί σε μια καταπιεστική κοινωνία, βούτυρο στο ψωμί του διεθνούς ιμπεριαλισμού που πολύ ευκολότερα μπορεί να πλήξει την εξουσία βασιζόμενος στην λαϊκή δυσαρέσκεια.
Ο σοσιαλισμός ως ανώριμη βαθμίδα του ανώτερου κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού, γίνεται αντιληπτός μόνο θεωρητικά με την ασφάλεια που δίνει η πνευματική θεώρηση των προβλημάτων που θα προκύψουν λόγω της ανωριμότητάς του. Στην πραγματικότητα, το να προσπαθήσεις να οικοδομήσεις σοσιαλισμό σε μια γεωγραφική περιοχή σαν την Ελλάδα, με τη δεδομένη κατάσταση στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα, βασιζόμενος και στο ξεσήκωμα και των γειτονικών λαών (Θέση 76 κάτι που μάλλον είναι ακόμα μακρινό) και με την παραγωγική υποδομή της χώρας όπως έφτασε να είναι σήμερα θα είναι πολύ δύσκολο. Οι θέσεις του ΚΚΕ για το 19ο Συνέδριο όχι απλώς εξασφαλίζουν την αποτυχία ενός τέτοιου εγχειρήματος τα επόμενα χρόνια αλλά απομακρύνουν και τις όποιες – μικρές – δυνατότητες νικηφόρας έκβασης της σοσιαλιστικής επανάστασης στην Ελλάδα.
Χρειάζεται ένα πρόγραμμα το οποίο σαν σχεδιασμός για την δράση του ΚΚΕ ιδιαίτερα σε συνθήκες όξυνσης της γενικής κρίσης του καπιταλισμού, το οποίο με “συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης” να συγκεντρώνει δυνάμεις. Να βρίσκει τα κατάλληλα συνθήματα που θα τραβήξουν τον κόσμο με βάση τα πραγματικά του προβλήματα. Να ριζοσπαστικοποιεί συνεχώς τις μάζες προς το στόχο του σοσιαλισμού, όχι σκέτα της επανάστασης. Η επανάσταση είναι η διαδικασία που σε οδηγεί στο στόχο, όχι ο ίδιος ο στόχος.
Αυτά τα απλά στην κατανόησή τους αιτήματα είναι αυτά που μπορούν να δημιουργήσουν ένα μέτωπο λαϊκών δυνάμεων (κοινωνικών και μελλοντικά και πολιτικών) που με πολιτικό λεξιλόγιο θα το ονομάζαμε Αντιμονοπωλιακό Αντιιμπεριαλιστικό Δημοκρατικό. Δεν είναι ούτε θεωρητικό κατασκεύασμα, ούτε “στάδιο για το σοσιαλισμό” όπως χυδαία έχουν περάσει στον απλό κόσμο οι βιαστικοί “επαναστάτες” της ηγετικής ομάδας. Και το ότι δεν υπάρχουν πολιτικές δυνάμεις για να συμμαχήσεις μαζί τους στο σήμερα (που κι αυτό σηκώνει συζήτηση) δεν σημαίνει ότι πρέπει να καταργήσεις τη δυνατότητα συμμαχίας, πόσο μάλλον να μιλήσεις σήμερα και για ορισμένους ελιγμούς. Αυτός ο όρος μάλλον έχει εξαφανιστεί από το σημερινό λεξιλόγιο του ΚΚΕ.
Το πρόγραμμα του 15ου Συνεδρίου έχει αρκετές αδυναμίες και ασφαλώς χρειάζεται βελτίωση, ωστόσο στη γενική του γραμμή είναι σωστό.
Το πρόγραμμα ενός κομμουνιστικού κόμματος δεν μπορεί να είναι μια θεωρητική περιγραφή της επαναστατικής κατάστασης και του σοσιαλισμού. Οι γενικές θεωρητικές αρχές της σοσιαλιστικής επανάστασης δεν είναι πολιτικό πρόγραμμα, είναι διανοουμενίστικη (παρόλο που οι διανοούμενοι δεν εγκρίνονται για μέλη του κόμματος, σχέδιο καταστατικού, άρθρο 6) και εξ αποστάσεως προσέγγιση μιας κοινωνικής διαδικασίας που οι κύριοι θεωρούν ότι επειδή μπορούν να την περιγράψουν μπορούν και να την προκαλέσουν και να την κουμαντάρουν.
Ως συμβολή στο κίνημα, το κόμμα αν δεν αποτρέπει την επανάσταση, δεν μπορεί να μπει επικεφαλής της επαναστατημένης μάζας και να τη καθοδηγήσει. Πόσο μάλλον να την οδηγήσει σε νίκη.
Πέτρος Χαρκοβίτης
Η βίαιη πτώση του βιοτικού επιπέδου του λαού σε ένα βάθος χρόνου θα οδηγήσει σε κοινωνικές εκρήξεις και πιο έντονη την προσπάθεια της κυρίαρχης τάξης να τις αντιμετωπίσει με όλο και πιο προωθημένες μορφές καταστολής.
Ωστόσο μπορεί να υπάρξουν και στιγμές στη διαπάλη αυτή που το αστικό κράτος θα εμφανίσει κόπωση και ταυτόχρονα να παρακαμφθούν ορισμένες αντιφάσεις του λαϊκού κινήματος ώστε να δημιουργηθούν προϋποθέσεις νίκης της επανάστασης σε μια – ίσως όχι πολύ μακρινή – επαναστατική κατάσταση.
Η επαναστατική κατάσταση που καταλαμβάνει μεγάλο μέρος του σχεδίου προγράμματος για το 19ο Συνέδριο αργά η γρήγορα θα εμφανιστεί και πάνω σ’ αυτό οποιαδήποτε επαναστατική οργάνωση δεν μπορεί να κάνει τίποτα, είναι οι αντικειμενικές προϋποθέσεις. Το ζήτημα που πρέπει να απασχολήσει την πρωτοπορία της εργατικής τάξης είναι οιδυνατότητες νίκης αυτής της επανάστασης.
Τι μπορεί να σημαίνει “νικηφόρα επανάσταση”; Πώς ακριβώς το έχουν στο μυαλό τους σήμερα οι ηγέτες στο ΚΚΕ, τα στελέχη, τα μέλη και η νεολαία του κόμματος;
Οι περισσότεροι νέοι αγωνιστές, κυρίως προερχόμενοι από το φοιτητικό κόσμο, μέσα από τη φυσιολογική ορμή της ηλικίας, την άγνοια των κινδύνων, την έλλειψη πολιτικής πείρας δεν μπορούν εύκολα να σκεφτούν το ενδεχόμενο της ήττας. Θεωρούν ότι η επανάσταση πάντα νικά.
Η επαναστατική αισιοδοξία που πηγάζει από τον νεανικό ενθουσιασμό είναι χρήσιμη. Όταν υπερτονίζεται όμως οδηγεί στο αποτέλεσμα, κάθε ψυχρή και αντικειμενική θεώρηση των πραγμάτων, η ανάγκη κάποιες φορές για υποχωρήσεις, η παραδοχή της ήττας να αντιμετωπίζεται σαν ηττοπάθεια. Όταν μάλιστα μια κομματική ηγεσία που έχει απομακρυνθεί από τη πραγματικότητα του λαού και την αντιλαμβάνεται μόνο θεωρητικά, επενδύει υστερόβουλα στη νεανική ορμή, στην πραγματικότητα κρύβεται πίσω από την ήττα. Δεν διαπαιδαγωγεί επαναστατικά, παραμυθιάζει τον κόσμο.
Ο νέος κόσμος έχει στο μυαλό του εικόνες μεγάλων διαδηλώσεων, μεγάλων πορειών με πανώ και βροντερά συνθήματα, έχει στο μυαλό του καταλήψεις, περιφρουρήσεις έξω από εργοστάσια (κάποιες φορές χωρίς τη συμμετοχή των ίδιων των εργατών), παίρνει θάρρος από ασπρόμαυρες φωτογραφίες του Άρη Βελουχιώτη και των αγωνιστών του ΔΣΕ, είναι έτοιμος να πάρει όπλο στο χέρι αν χρειαστεί (το πρακτικό πρόβλημα ανεύρεσης όπλων, κατάλληλης στρατιωτικής εκπαίδευσης κλπ λίγο τον απασχολεί), προβάλλει τη δική του αγνή αισιοδοξία στη σημερινή πραγματικότητα.
Αυτές οι εικόνες που συνοδεύουν συνήθως το επαναστατικό “ιδεώδες” των κομμουνιστών και των νέων αγωνιστών είναι ωφέλιμες για το αγωνιστικό ηθικό αλλά η πραγματικότητα πάντα απαιτεί πολύ ψυχρότερους και οδυνηρότερους υπολογισμούς.
Το σχέδιο προγράμματος για το 19ο Συνέδριο δίνει την εικόνα της απόλυτης προσήλωσης στην προετοιμασία της επανάστασης, περιγράφει με λεπτομέρειες την επερχόμενη επαναστατική κρίση, τη νίκη, κάνει κάποιο σκόντο σε ορισμένες καμπές που μπορεί να έχει η πορεία αυτή και μετά αφιερώνει ένα πολύ μεγάλο μέρος στο σοσιαλισμό που “θα γνωρίσουμε” εφ’ όσον έχου λυθεί θεωρητικά όλα τα προηγούμενα.
Δεν υπάρχει κανένα σχέδιο για πώς θα γίνουν όλ’ αυτά, πώς θα φτάσουμε σ’ αυτά, πώς το κόμμα θα κινηθεί σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο, πως θα συγκεντρώσει δυνάμεις. Η απάντηση σ’ αυτό είναι ότι η Λαϊκή Συμμαχία που υπάρχει σήμερα (τα φύτρα ΠΑΜΕ, ΠΑΣΥ, ΠΑΣΕΒΕ, ΜΑΣ, ΟΓΕ και Λαϊκές Επιτροπές ως πρώιμα σοβιέτ), οι οργανώσεις που έφτιαξε δηλαδή το ΚΚΕ και τις “εξόπλισε” με τις ίδιες τις επιδιώξεις του ΚΚΕ (αλλάζει δηλαδή ο Μανωλιός και βάζει τα ρούχα του αλλιώς) και προσπαθεί να “μπάσει” κόσμο που πρέπει να πειστεί από το ΚΚΕ κι όχι απ’ την πείρα του. Όταν μάλιστα δημιουργηθεί επαναστατική κατάσταση, αυτή η συμμαχία θα μετατραπεί σε “επαναστατικό εργατικό λαϊκό μέτωπο” που θα εγκαθιδρύσει την εργατική λαϊκή εξουσία. Απλό σχέδιο: Όπως είμαστε, ο κόσμος θα πιστέψει σ’ εμάς και τότε ορμάμε και παίρνουμε την εξουσία.
Σε παλιότερο δημοσίευμα του ΕΑ είχαν τεθεί τα εξής ερωτήματα σχετικά με την επικείμενη επανάσταση: Ποιος θα την κάνει και τι προβλήματα θα λύσει.
Το ποιος θα την πραγματοποιήσει για τους κομμουνιστές είναι ξεκάθαρο, ότι η εργατική τάξη έχει αυτή την ιστορική αποστολή, με τη βοήθεια μικροαστικών στρωμάτων της πόλης και της υπαίθρου τα οποία στην Ελλάδα είναι σχεδόν ο μισός πληθυσμός. Δεν μπορεί να υπάρξει επαναστατική αλλαγή στην Ελλάδα τις επόμενες δεκαετίες χωρίς τη συμβολή των μικροαστικών στρωμάτων και της διανόησης όσο κι αν μας ενοχλεί η μικροαστική αστάθεια. Στο σήμερα περισσότερο θα έπρεπε να μας ενοχλεί ο μικρός ριζοσπαστισμός των Ελλήνων εργατοϋπαλλήλων (που γι’ αυτό ευθύνονται κυρίως οι κομμουνιστές και περισσότερο το Κόμμα τους), η ανησυχητικά χαμηλή σύσταση του κόμματος σε βιομηχανικό προλεταριάτο (που ορθώς ομολογείται θέση 32) παρά οι αντιφάσεις των μικροαστών.
Τι προβλήματα πρέπει να λύσει η επανάσταση; Από δω πηγάζει και ο χαρακτηρισμός της ως “σοσιαλιστικής” επειδή οδηγεί στην οικοδόμηση μιας κοινωνίας με διαφορετικές σχέσεις παραγωγής όπου ο στόχος είναι, για τη μεγάλη πλειοψηφία του λαού, να επιτευχθεί επίπεδο διαβίωσης ίσο ή υψηλότερο απ’ αυτό που γνωρίσαμε από τη δεκαετία του ’70 και μετά τόσο στη βάση (υλικές ανάγκες, σπίτι, φαγητό, δουλειά, περίθαλψη) όσο και στο εποικοδόμημα (ψυχαγωγία, εκπαίδευση, συμμετοχή στα κοινά, έλεγχος του κρατικού μηχανισμού). Η ικανοποίηση κάποιων υλικών αγαθών για τη χώρα μετά τον πόλεμο με τη σταθεροποίηση του ελληνικού καπιταλισμού και μέχρι τη δεκαετία του 90, μας δίνει μια εικόνα για το επίπεδο υλικών και πνευματικών αναγκών που δημιουργεί αυτό το επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων.
Με άλλα λόγια, τα αστικοδημοκρατικά προβλήματα έχουν επιλυθεί (είτε κάτω από την πίεση των λαών είτε με παραχωρήσεις για λόγους τακτικής απ’ την αστική τάξη) και επομένως δεν έχει άλλα τέτοια σοβαρά προβλήματα να λύσει η επανάσταση. Ωστόσο, αν μέχρι την εμφάνιση επαναστατικής κατάστασης ο κρατικός μηχανισμός γίνει πιο καταπιεστικός για το λαό με βία – συλλήψεις – φυλακίσεις – λογοκρισία – απαγόρευση πολιτικής και συνδικαλιστικής δράσης, η φτώχεια, η εξαθλίωση και η καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων λόγω της κρίσης μεγαλώσει, θα χρειαστεί η επικείμενη επανάσταση να λύσει και τέτοια ζητήματα, δημοκρατικών δικαιωμάτων, ψωμί για το λαό, εξασφάλιση όρων δουλειάς για όλους, πράγματα που μέχρι ένα βαθμό είχαν κατακτηθεί και στον καπιταλισμό και που τώρα παίρνονται με τη βία πίσω.
Όσο πιο πολύ η Ελλάδα με αστικούς όρους βυθίζεται στην κρίση τόσο πιο καταπιεστική κι “αντιδημοκρατική” θα γίνεται. Η επανάσταση θα πρέπει να λύσει ζητήματα δημοκρατίας όχι μόνο προβάλλοντας τον “εργατικό και λαϊκό έλεγχο” που είναι δύσκολο να εφαρμοστεί για την ώρα, αλλά ενθαρρύνοντας και οργανώνοντας σωστά αυθόρμητες λαϊκές κινήσεις οργάνωσης, όχι επινοώντας ή επιβάλλοντας δικές της μορφές.
Ανεξάρτητα από την επιτυχή έκβαση της σοσιαλιστικής επανάστασης, όποτε γίνει, και παίρνοντας τη χειρότερη εκδοχή, ότι οι γειτονικές χώρες δεν έχουν αναπτυγμένα επαναστατικά κινήματα (από τις οποίες εξαρτούν οι Θέσεις του 19ου την νίκη της επανάστασης στην Ελλάδα, θέση 80), έχει αντικειμενικές δυνατότητες η Ελλάδα να θεμελιώσει σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα σοσιαλιστικές υποδομές σε συνθήκες ιμπεριαλιστικής περικύκλωσης, χωρίς σημαντική βοηθεία απ’ έξω;
Οι αναλύσεις του ΚΚΕ επιμένουν ότι ναι, είναι υπερώριμες οι συνθήκες για οικοδόμηση του σοσιαλισμού στην Ελλάδα για μια σειρά λόγους, θέσεις 73,74 “Η υλική βάση της αναγκαιότητας του σοσιαλισμού στην Ελλάδα”. Ενώ επισημαίνεται η συρρίκνωση της βιομηχανικής παραγωγής θεμελιώνεται η ανάγκη για το σοσιαλισμό πάνω στην εντελώςγενική αρχή περί επιπέδου ανάπτυξης του ελληνικού καπιταλισμού που ισχύει γενικά απ’ τη δεκαετία του 80. Η πραγματικότητα όμως πάντα είναι πολύ πιο περίπλοκη.
Η Ελλάδα έχει έκταση 132.000 τ.χ από τα οποία περίπου τα 2/3 είναι χερσαία έκταση (λόγω των πολυάριθμων νησιών της). Οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις της είναι αρκετές για να θρέψουν τον πληθυσμό της και το υπέδαφος είναι πράγματι πλούσιο. Ωστόσο θα χρειαστεί αρκετός χρόνος για να οργανωθεί η γεωργική παραγωγή στα επίπεδα της δεκαετίας του 70 με νέα πρόσθετα προβλήματα όπως π.χ η καθυστέρηση στην κατασκευή αρδευτικών έργων, το ελλειπές Κτηματολόγιο, η μείωση του πληθυσμού στην ύπαιθρο και η αστυφιλία κλπ. Αυτά χρειάζονται αρκετά χρόνια για να μπουν σε μια νέα βάση. Πόσο μάλλον για την εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου που ο απαραίτητος μηχανολογικός εξοπλισμός, οι υποδομές, οι μονάδες επεξεργασίας πρώτης ύλης είναι από μικρές ως ανύπαρκτες και θα πρέπει να στηθούν από το μηδέν, να αγοραστούν ή να γίνουν ξένες επενδύσεις με ευνοϊκούς για τη χώρα μας όρους σε ένα πεδίο όπου η εξωτερική πολιτική θα ασκείται σε συνθήκες άγριας και επιθετικής ιμπεριαλιστικής περικύκλωσης λόγω και της ιδιαίτερης γεωστρατηγικής της θέσης. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ΕΣΣΔ δεν ήταν απλά “μία χώρα” αλλά ομάδα χωρών και εθνοτήτων – με επίκεντρο τη Ρωσία – και η συνολική έκταση που καταλάμβανε ήταν ένα σημαντικό κλάσμα της γης. Πόσο πιο δύσκολη θα είναι η κατάσταση σε μια χώρα με υποπολλαπλάσιο μέγεθος;
Οι εμπορευματικές σχέσεις στο σοσιαλισμό θα εξακολουθήσουν να επιβιώνουν για χρονικό διάστημα που θα εξαρτηθεί από συγκεκριμένους παράγοντες: το ειδικό επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, την τεχνολογική εξέλιξη των μέσων παραγωγής και την πλατειά χρήση τους, την ισχύ και τη λαϊκή υποστήριξη του νέου κοινωνικοοικονομικού συστήματος.
Σε μια χώρα που καταρτίζει σχέδιο αναλογικής ανάπτυξης (και με τις πιθανές “παρενοχλήσεις” από εξωτερικούς παράγοντες, πιθανότατα στρατιωτική επέμβαση) θα χρειαστεί εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό. Ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι οι εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες επιστήμονες του εξωτερικού, ή το μεγαλύτερο μέρος τους θελήσουν να μπουν στην υπηρεσία του κράτους, πολλοί απ’ αυτούς δεν θα αποκτήσουν απ’ τη μια μέρα στην άλλη σοσιαλιστικά ή έστω πατριωτικά κίνητρα για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους. Τα κίνητρα πολλών απ’ αυτούς θα είναι καθαρά υλικά και με βάση αυτοό θα υπάρχει το σπέρμα της νέας εργατικής αριστοκρατίας. Πολλοί μάλιστα αρκετά ικανοί πιθανότατα να ενταχτούν στο κόμμα και να συγκροτήσουν γραφειοκρατικό μηχανισμό, διευθυντικό στρώμα με προνομιακή μεταχείριση.
Με άλλα λόγια, όταν η εξουσία στη χώρα μας, μέσα από ένα περίπλοκο πολιτικό και κοινωνικό αγώνα περάσει στα χέρια της εργατικής τάξης και των συμμάχων της, η βασικότερη δυσκολία της θα είναι να διατηρήσει το momentum της επανάστασης στοοικονομικό πεδίο μέσα από μια νέα περίπλοκη εξωτερική πολιτική και μέσα από μια οδυνηρή μεταβατική περίοδο θεμελίωσης του σοσιαλισμού που θα έχει ανισότητες, αναπόφευκτους συμβιβασμούς, ελιγμούς.Ειδάλλως πολύ απλά η επανάσταση θα ηττηθεί σύντομα.
Πάλι δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στη σημερινή εποχή δεν υπάρχει Σοσιαλιστικό στρατόπεδο απ’ όπου θα μπορούσαμε να εισάγουμε μηχανήματα και τεχνογνωσία στα πλαίσια του προλεταριακού διεθνισμού, δεν υπάρχει μια ισχυρή ΕΣΣΔ να κάνει “πλάτες”, να παρέχει στη χώρα μας υψηλό πολιτικό στάτους στην εξωτερική πολιτική και στο διπλωματικό πεδίο.
Για όσο διάστημα η παραγωγική υποδομή της χώρας θα είναι ισχνή, όσο ο μηχανολογικός εξοπλισμός για τη λειτουργία βαριάς βιομηχανίας, άντλησης πρώτων υλών και πρωτογενούς παραγωγής ενέργειας είναι ελλειπής, για όσο διάστημα θα πρέπει να εργαστούν σε νευραλγικούς τομείς εξειδικευμένοι εργάτες (που δεν είναι προδιαγεγραμμένο ότι θα είναι και κομμουνιστές ή έστω και “πατριώτες” ούτως ώστε να προσφέρουν την εξειδικευμένη εργασία τους με μικρό τίμημα), για όσο καιρό ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας, ακόμα κι αν διάκειται φιλικά προς την επανάσταση αλλά ακόμα έχει στο κεφάλι του παλιές αντιλήψεις απ’ το παλιό σύστημα, ακόμα περισσότερο για όσο καιρόδεν θα μπορεί να εξασφαλιστεί επάρκεια – πόσο μάλλον αφθονία – σε καταναλωτικά αγαθά που να καλύπτουν ανάγκες της κοινωνίας, οι εμπορευματικές σχέσεις θα επιβιώνουν με οδυνηρό τρόπο.
Αν τα παραπάνω προβλήματα αντιμετωπιστούν μόνο με διοικητικά μέτρα και θεωρητικές τεκμηριώσεις περί “χρόνου εργασίας ως μέτρο ατομικής συνεισφοράς” (που δεν είναι λάθος η συγκεκριμένη στη γενική της όμως διατύπωση) τότε το αποτέλεσμα θα είναι είτε μια αντιπαραγωγική κοινωνία που θα οργιάζει η διαφθορά, θα δημιουργηθεί αναπόφευκτα μια σκιώδης οικονομία και αργά η γρήγορα θα ξανακυλήσει προς τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής (ανεξάρτητα από τη μορφή που θα έχει η πολιτική εξουσία), είτε θα εξελιχτεί σε μια καταπιεστική κοινωνία, βούτυρο στο ψωμί του διεθνούς ιμπεριαλισμού που πολύ ευκολότερα μπορεί να πλήξει την εξουσία βασιζόμενος στην λαϊκή δυσαρέσκεια.
Ο σοσιαλισμός ως ανώριμη βαθμίδα του ανώτερου κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού, γίνεται αντιληπτός μόνο θεωρητικά με την ασφάλεια που δίνει η πνευματική θεώρηση των προβλημάτων που θα προκύψουν λόγω της ανωριμότητάς του. Στην πραγματικότητα, το να προσπαθήσεις να οικοδομήσεις σοσιαλισμό σε μια γεωγραφική περιοχή σαν την Ελλάδα, με τη δεδομένη κατάσταση στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα, βασιζόμενος και στο ξεσήκωμα και των γειτονικών λαών (Θέση 76 κάτι που μάλλον είναι ακόμα μακρινό) και με την παραγωγική υποδομή της χώρας όπως έφτασε να είναι σήμερα θα είναι πολύ δύσκολο. Οι θέσεις του ΚΚΕ για το 19ο Συνέδριο όχι απλώς εξασφαλίζουν την αποτυχία ενός τέτοιου εγχειρήματος τα επόμενα χρόνια αλλά απομακρύνουν και τις όποιες – μικρές – δυνατότητες νικηφόρας έκβασης της σοσιαλιστικής επανάστασης στην Ελλάδα.
Χρειάζεται ένα πρόγραμμα το οποίο σαν σχεδιασμός για την δράση του ΚΚΕ ιδιαίτερα σε συνθήκες όξυνσης της γενικής κρίσης του καπιταλισμού, το οποίο με “συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης” να συγκεντρώνει δυνάμεις. Να βρίσκει τα κατάλληλα συνθήματα που θα τραβήξουν τον κόσμο με βάση τα πραγματικά του προβλήματα. Να ριζοσπαστικοποιεί συνεχώς τις μάζες προς το στόχο του σοσιαλισμού, όχι σκέτα της επανάστασης. Η επανάσταση είναι η διαδικασία που σε οδηγεί στο στόχο, όχι ο ίδιος ο στόχος.
- Χρειάζεται συνδικαλιστική δουλειά ενάντια στους μονοπωλιακούς ομίλους, την εργοδοσία και το διαβρωμένο συνδικαλισμό για δουλειές, καλύτερο μεροκάματο, καλύτερους όρους και συνθήκες δουλειάς.
- Χρειάζεται πολιτική δουλειά ενάντια στη πολιτική των μονοπωλίων και των πολυεθνικών, των μνημονίων, ενάντια στην φοροληστεία και την αφαίμαξη των εργαζομένων και του λαού, αγώνας για ανάπτυξη για το λαό, περισσότερα εργασιακά και δημοκρατικά δικαιώματα.
- Χρειάζεται πολιτική δουλειά ενάντια στον ιμπεριαλισμό των ΗΠΑ και ΕΕ και υπέρ της ειρήνης, κατά του ΝΑΤΟ και της συμμετοχής της Ελλάδας στις νατοϊκές επιχειρήσεις, για την υπεράσπιση της χώρας μας και του φυσικού της πλούτου ενάντια σε κάθε οικονομική και στρατιωτική εισβολή.
- Χρειάζεται αλληλεγγύη στους μετανάστες εργάτες συνανθρώπους μας κι αλληλεγγύη στους λαούς που είτε καταπιέζονται απ’ τις κυβερνήσεις τους είτε ρημάζονται απ’ τον ιμπεριαλισμό, τον δυτικό και τον καινούριο εξ ανατολών.
Αυτά τα απλά στην κατανόησή τους αιτήματα είναι αυτά που μπορούν να δημιουργήσουν ένα μέτωπο λαϊκών δυνάμεων (κοινωνικών και μελλοντικά και πολιτικών) που με πολιτικό λεξιλόγιο θα το ονομάζαμε Αντιμονοπωλιακό Αντιιμπεριαλιστικό Δημοκρατικό. Δεν είναι ούτε θεωρητικό κατασκεύασμα, ούτε “στάδιο για το σοσιαλισμό” όπως χυδαία έχουν περάσει στον απλό κόσμο οι βιαστικοί “επαναστάτες” της ηγετικής ομάδας. Και το ότι δεν υπάρχουν πολιτικές δυνάμεις για να συμμαχήσεις μαζί τους στο σήμερα (που κι αυτό σηκώνει συζήτηση) δεν σημαίνει ότι πρέπει να καταργήσεις τη δυνατότητα συμμαχίας, πόσο μάλλον να μιλήσεις σήμερα και για ορισμένους ελιγμούς. Αυτός ο όρος μάλλον έχει εξαφανιστεί από το σημερινό λεξιλόγιο του ΚΚΕ.
Το πρόγραμμα του 15ου Συνεδρίου έχει αρκετές αδυναμίες και ασφαλώς χρειάζεται βελτίωση, ωστόσο στη γενική του γραμμή είναι σωστό.
Το πρόγραμμα ενός κομμουνιστικού κόμματος δεν μπορεί να είναι μια θεωρητική περιγραφή της επαναστατικής κατάστασης και του σοσιαλισμού. Οι γενικές θεωρητικές αρχές της σοσιαλιστικής επανάστασης δεν είναι πολιτικό πρόγραμμα, είναι διανοουμενίστικη (παρόλο που οι διανοούμενοι δεν εγκρίνονται για μέλη του κόμματος, σχέδιο καταστατικού, άρθρο 6) και εξ αποστάσεως προσέγγιση μιας κοινωνικής διαδικασίας που οι κύριοι θεωρούν ότι επειδή μπορούν να την περιγράψουν μπορούν και να την προκαλέσουν και να την κουμαντάρουν.
Ως συμβολή στο κίνημα, το κόμμα αν δεν αποτρέπει την επανάσταση, δεν μπορεί να μπει επικεφαλής της επαναστατημένης μάζας και να τη καθοδηγήσει. Πόσο μάλλον να την οδηγήσει σε νίκη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου