ΑΠΟΚΩΔΙΚΟΠΟΙΩΝΤΑΣ ΤΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΤΟΥ 1821

(Σαβ. 3/4/16 - 17:15)

Του ΠΕΤΡΟΥ Ι. ΜΗΛΙΑΡΑΚΗ*

Τις τελευταίες ημέρες, με αφορμή την εθνική επέτειο της 25^ης Μαρτίου έλαβε χώρα διάλογος-αντίλογος αναφορικώς με τα ιστορικά γεγονότα της περιόδου εκείνης. Ωστόσο η ουσία των πραγμάτων (για να ακριβολογούμε) εστιάζει στη διπλωματική ιστορία της περιόδου η οποία επέδρασε στην εσωτερική πολιτική και ειδικότερα στη συνταγματική μας ιστορία με διδάγματα που αφορούν αμέσως στην παρούσα συγκυρία. Ας βάλουμε λοιπόν τα πράγματα σε μια τάξη, όσο επιτρέπει ο «χώρος» του παρόντος περιγράμματος.

• Η ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ

Κατά «συνθήκη», η οθωμανική περίοδος αρχίζει με την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453. Ωστόσο η «διείσδυση» των Οθωμανών στον ευρύτερο ελληνικό χώρο, αφετηρία της έχει το 1071. Και τούτο γιατί οι Οθωμανοί «προσέγγιζαν» την περιοχή αυτή όταν πλέον η Βυζαντινή αυτοκρατορία ήταν ήδη δυναμωμένη λόγω της τέταρτης σταυροφορίας και της προσωρινής κατάλυσής της το 1204.

Οι Έλληνες άντεξαν στην Πελοπόννησο μέχρι το 1460, ενώ οι Βενετοί και οι Γενουάτες παρέμειναν σε μερικά από τα νησιά του Αιγαίου και στο Ιόνιο, αλλά από το 1500 το μεγαλύτερο τμήμα των πεδιάδων και των νησιών της Ελλάδας αφορούσαν ήδη οθωμανική κατάκτηση. Ωστόσο ορεινοί όγκοι της Ελλάδας ήταν κατά ένα μεγάλο μέρος άθικτοι. Η Κύπρος κατελήφθη από τους Οθωμανούς το 1571 και οι Βενετοί διατήρησαν την Κρήτη μέχρι το 1669. Μόνο τα Επτάνησα που κυβερνήθηκαν από τη Βενετία, δεν κατακτήθηκαν.

Η ιστορία όμως είναι ακριβής μόνον εφόσον δέχεται ότι στην περίπτωση των Ελλήνων η έννοια του Έθνους δεν είναι «αστικογενής» όπως στην δυτική Ευρώπη, αλλά προέρχεται από την ευθεία αντίληψη ταυτότητας, που θεμελιώνεται πρωτογενώς σε στοιχεία πρωτίστως και κυρίως πολιτιστικά, που αφορούν στην κλασική αρχαιότητα, στο Βυζάντιο στην αδιάπτωτη συνέχεια της γλώσσας, στα κοινά έθιμα και στις κοινές παραδόσεις. Ακριβώς γι’ αυτό και η εθνική συνείδηση των Ελλήνων ενυπάρχει πρωτογενώς την περίοδο του παλιγγενεσιακού αγώνα.

• Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ

Ουδείς μπορεί να αντιλέξει ότι η αστική επανάσταση της Γαλλίας (1789) προκάλεσε πράγματι ζυμώσεις, νέες παραγωγικές σχέσεις και νέες διπλωματικές διεργασίες. Ο 18ος αιώνας υπήρξε μια περίοδος, όπου η ελληνική αστική τάξη σημείωσε πρωτόγνωρη ανάπτυξη. Σε αυτό συνέβαλαν πολλοί παράγοντες. Κυρίως όμως στην ανάπτυξη αυτή συνέβαλε η εξάπλωση του διεθνούς εμπορίου που επέφερε σημαντικές μεταβολές στο επίπεδο της οικονομίας, που μετασχηματίσθηκε σταδιακώς σε εμπορευματική. Το χρήμα πλέον κυκλοφορεί και επενδύεται στο εμπόριο, στις τράπεζες, αλλά και στη βιοτεχνία. Περαιτέρω η Συνθήκη του Κιουτσούκ - Καϊναρτζή (1774) και οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι (1793 - 1813) δημιούργησαν τις συνθήκες για ραγδαία ανάπτυξη του ελληνικού εμπορίου αλλά και κυρίως του ναυτιλιακού κεφαλαίου. Κατά τα τέλη του 18^ου αιώνα, η ελληνική αστική τάξη, πέραν της οικονομικής δύναμης, οπλίστηκε ακόμη με ιδεολογία και πολιτικό πρόγραμμα, που άντλησε από το Διαφωτισμόκαι τη Γαλλική Επανάσταση. Αυτή η αστική τάξη μπήκε πρωτοπορία με κύρια αιχμή τη Φιλική Εταιρεία (Οδησσός 1814), η οποία διαδραμάτισε πρωτεύοντα ιστορικό ρόλο στο όλον επαναστατικό κίνημα! Στον πυρήνα της Φιλικής Εταιρείας ήταν η αστική τάξη. Χωρίς όμως τα παλληκάρια του αγώνα, τους μοναδικούς μαχητές και στρατηγούς (βλ. Θ.Κολοκορώνης) χωρίς τους κλέφτες και αρματολούς, εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας δεν θα διεξαγόταν.

• Η ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΤΟΥ 1821

Όποιος αποστασιοποιηθεί από τη διπλωματία της περιόδου δεν μπορεί να προσεγγίσει τα ιστορικά γεγονότα, πολλώ δε μάλλον να τα αποκωδικοποιήσει.

Η διπλωματία της περιόδου καθορίζεται από τη συγκρότηση της «Ιερής Συμμαχίας». Κύριο χαρακτηριστικό της Συμμαχίας αυτής ήταν η «αφοσίωση» των συμβαλλομένων, αλλά και η «μυστικότητα» των συμφωνηθέντων. Η Ιερή Συμμαχία συγκροτήθηκε με βάση την «Τριμερή Συνθήκη» και αφορούσε τη «συνεύρεση» Ρωσίας, Αυστρίας και Πρωσίας (βλ. Συνέδριο Βιέννης 1815). Στη Συμμαχία αυτή προσχώρησαν στη συνέχεια η Αγγλία (1815) και μετά από τρία έτη η Γαλλία (1818).

Άξιο ιδιαίτερης αναφοράς είναι ότι αυτή η «Ιερή Συμμαχία» βρέθηκε απέναντι στους επαναστατημένους Έλληνες και αποδοκίμασε και δίωξε τον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Όμως το διεθνές εμπόριο που προαναφέραμε και η ναυτιλία διαδραμάτισαν πρωτεύοντα ρόλο στα συμφέροντα της αγγλικής πολιτικής. Τα συμφέροντα δε αυτά επέβαλαν (1822) μεταβολή της αγγλικής πολιτικής που διευκόλυνε ουσιαστικώς τις προσδοκίες των επαναστατημένων Ελλήνων.

Τον επόμενο χρόνο, το 1823, η Ρωσία, «εκπόνησε» σχέδιο μιας «ιδιότυπης λύσης» με το να προτείνει τη δημιουργία τριών ημιαυτόνομων κρατιδίων στον Ελλαδικό χώρο υπό την επικυριαρχία όμως του Σουλτάνου. Έτσι η Ρωσία προσδοκούσε επί του «μορφώματος» αυτού θα ανευρίσκει «προσχήματα» παρεμβάσεων στο όνομα υποστήριξης των Ομόδοξων Χριστιανών. Η πρόταση όμως αυτή απερρίφθη.

Την αυτή περίοδο (1824-1825) η Ελλάδα χρειαζόταν δάνεια. Η αγγλική πολιτική ηγεσία «προθύμως» προέβη στη χορήγησή τους. Ιδού όμως το αποτέλεσμα: η Ελλάδα χρεώθηκε 2.800.000 χρυσές λίρες Αγγλίας, αλλά στην Ελλάδα περιήλθαν μόλις 1.600.000 λίρες, καθόσον τα υπόλοιπα ποσά διατέθηκαν για τους προμηθευτές, τους μεσάζοντες, τα τοκοχρεολύσια, αλλά και για τα έξοδα τελετής της υπογραφής!... Για το συνολικό όμως ποσό υποθηκεύθηκαν τα εθνικά κτήματα σε βάρος του ελληνικού λαού. (Ας προσέξουμε γιατί η ιστορία επαναλαμβάνεται!)

Την περίοδο αυτή η διπλωματία των Μεγάλων Δυνάμεων επεμβαίνει μέσω των οικείων Πρεσβειών στο εσωτερικό πολιτικό σύστημα. Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος εισηγείται την «Αγγλική Προστασία», αλλά και οι λοιπές Πρεσβείες δεν μένουν αδρανείς. Έτσι δημιουργούνται τα λεγόμενα «ξενικά κόμματα»: το αγγλικό, το γαλλικό, το ρωσικό. Με τον τρόπο αυτό οι διπλωμάτες των Μεγάλων Δυνάμεων τριχοτόμησαν τις προτιμήσεις του Ελληνικού λαού. Η έννοια της υποτέλειας, όχι δηλαδή το «να ανήκουμε οπωσδήποτε κάπου», αλλά το να υπηρετούμε ενδεχομένως και συμφέροντα άλλων, αφορά «πολιτικό ζήτημα» το οποίο τις ρίζες του έχει στις πολιτικές συνθήκες του 1821!... (επιβάλλεται η υπέρβαση του καθώς και αυτοκριτική).

Αξιοπρόσεκτο είναι όμως (όπως και σήμερα) ότι οι εταίροι και σύμμαχοι ή άλλως οι Μεγάλες Δυνάμεις ενδιαφέρονται πάντοτε για τα συμφέροντά τους. Για την περίοδο δε του 1821, οι Μεγάλες Δυνάμεις υπηρετούσαν τις επιδιώξεις τους στην Ανατολική Μεσόγειο. (Ας μας προβληματίσει το σήμερα). Ωστόσο, οι επιδιώξεις των Μεγάλων Δυνάμεων την περίοδο εκείνη εξυπηρέτησαν εξ αντικειμένου τον αγώνα της εθνικής ανεξαρτησίας. Υπ’ όψιν δε και τα εξής:

Κοινός τόπος ήταν να προσεγγίσουν κοινές πολιτικές η Αγγλία και η Ρωσία λόγω της κατά κράτος υπεροχής του τουρκοαιγυπτιακού στόλου υπό τον Ιμπραήμ. Οι δυνάμεις αυτές υπό τον Ιμπραήμ ήταν απειλή τόσο για τα συμφέροντα της Αγγλίας όσο και για τα συμφέροντα της Ρωσίας. Έτσι αποφασήστηκε (βλ. Πρωτόκολλο της Πετρούπολης στις 4.4.1826) η κοινή παρέμβαση Αγγλίας και Ρωσίας στην περιοχή. Ένα όμως χρόνο αργότερα κρίθηκε αναγκαία και η συμμετοχή της Γαλλίας, εξού λόγου και οι τρεις Δυνάμεις κατέληξαν στην Ιουλιανή Σύμβαση (6 Ιουλίου 1827), με την οποία αποφασίσθηκε η αποστολή ισχυρής ναυτικής δύναμης. Αποτέλεσμα της απόφασης αυτής ήταν ηναυμαχία του Ναβαρίνου (1827) όπου ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος βυθίστηκε και καταστράφηκε πλήρως. Έτσι οι Άγγλοι απαλλάχτηκαν από έναν ισχυρό αντίπαλο, ενώ από την άλλη οι Ρώσοι είχαν την ευκαιρία να διεξαγάγουν από καλύτερες θέσεις το ρωσοτουρκικό πόλεμο την άνοιξη του 1829, οπότε ο ρωσικός στρατός έφτασε ως την Αδριανούπολη. Τούτων δοθέντων ο Σουλτάνος υποχρεώθηκε να υποκύψει σε τετελεσμένα γεγονότα.

Στο μεταξύ, στην Ελλάδα έλαβε χώρα η Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας την Άνοιξη του 1827, οπότε οι Έλληνες εξέλεξαν τον πρώτο τους Κυβερνήτη, τον Ιωάννη Καποδίστρια. Ο Μεγάλος αυτός Ηγέτης δίδαξε πολιτικό και προσωπικό ήθος. Υπηρέτησε την πατρίδα και την Ορθόδοξη Χριστιανική Πίστη και το πλήρωσε με τη ζωή του!  

---------------------------------------------

* Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Χώρας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια τουΣτρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC - EU).  

Κυριακή 3 Απριλίου 2016

http://iskra.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=23926:miliarakis-diplwmatia&catid=81:kivernisi&Itemid=198