«Όταν σε οδηγεί η ουτοπία, γίνεσαι ο εαυτός σου»

07:55 | 25 Απρ. 2014

[...]Μπορεί, λοιπόν, μια συζήτηση για την ουτοπία να μοιάζει θεολογική, αλλά πρέπει να αντιληφθούμε ότι ο «Μεσσίας είναι συλλογικός, είναι η ίδια η ανθρωπότητα[…] η καταπιεσμένη ανθρωπότητα»* και πως η ουτοπία, αυτός ο τόπος που τον πλησιάζεις και συνεχώς μοιάζει να απομακρύνεται, σου χαράζει την διαδρομή γιατί, όπως επισημαίνει ο Στέφανος Ροζάνης σε μια από τις ομιλίες του (που συγκαταλέγονται στο βιβλίο Ομοίωμα δημοκρατίας), όταν σε οδηγεί η ουτοπία, γίνεσαι ο εαυτός σου[…]

Έχουν περάσει 230 χρόνια από την διακήρυξη Ανεξαρτησίας των Ηνωμένων Πολιτειών και την Γαλλική Επανάσταση, κοντεύουν να συμπληρωθούν 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση και η πραγματικότητα για το σύνολο των ανθρώπων στις Δυτικές κοινωνίες γίνεται όλο και περισσότερο δυσβάσταχτη.

Οι κυβερνήσεις γίνονται αμείλικτες, καταδυναστεύουν και καταπατούν κάθε έννοια κοινωνικού κράτους και ατομικής ελευθερίας, νομοθετούν σε «καθεστώς έκτακτης ανάγκης» αμφισβητώντας ανοιχτά πλέον την διάκριση των εξουσιών.

Κοντολογίς, οι βασικές αρχές του Διαφωτισμού, οι διακηρύξεις περί Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχουν γίνει κουρελόχαρτα που κοσμούν το καλάθι των αχρήστων στα πολυτελή γραφεία των κυβερνώντων.

Οι κατ’ επίφαση πολίτες των κατ’ επίφαση δημοκρατικών κρατών μοιάζουν ανήμποροί να αντιδράσουν, να θυμηθούν, ή τουλάχιστον να αναρωτηθούν τι είναι δημοκρατία και πώς κερδίζεται.

Αντί να θυμηθούν ή να αναζητήσουν το παράδειγμα των Πολιτών της Παρισινής Κομούνας και των Ισπανών του 1936, τους Θαβωρίτες και τους Αναβαπτιστές του Μεσαίωνα, απλά προσεύχονται.

Ο «λαός» αναζητεί έναν άλλο Μεσσία ή Μωυσή να ανοίξει τον δρόμο κόβοντας τη θάλασσα στα δύο και να τον οδηγήσει μακριά από την καταπίεση και τους αιμοσταγείς δυνάστες. […]

Η ιστορία του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, η άνοδος και η πτώση του Τρίτου Ράιχ, μοιάζει με ένα πείραμα που διεξήχθη με τις ευλογίες των νικητών (Σοβιετικών και Δυτικών) με σκοπό να χρησιμοποιήσουν τα αποτέλεσματά του και να εγκαθιδρύσουν καθεστώτα ολικής κυριαρχίας και ολοκληρωτικού ελέγχου, δηλαδή ομοιώματα δημοκρατίας.

Ο Μπένγιαμιν, αρκετά χρόνια πριν ο Τζόρτζιο Αγκάμπεν γράψει το βιβλίο του με τίτλο -Κατάσταση εξαίρεσης, όταν η "έκτακτη ανάγκη" μετατρέπει την εξαίρεση σε κανόνα- που έχει σημαδέψει την εποχή μας, έγραφε :

Η παράδοση των καταπιεσμένων μας διδάσκει ότι η "κατάσταση έκτακτης ανάγκης" στην οποία ζούμε είναι ο κανόνας. Θα πρέπει να φτάσουμε σε μια σύλληψη της Ιστορίας που να ανταποκρίνεται σ' αυτή την κατάσταση. Τότε θα είναι οφθαλμοφανές το χρέος μας να προκαλέσουμε ως συμβάν την αληθινή κατάσταση έκτακτης ανάγκης: κάτι που θα ενισχύσει τη θέση μας έναντι του φασισμού. ** [...]

Μπορεί, λοιπόν, μια συζήτηση για την ουτοπία να μοιάζει θεολογική, αλλά πρέπει να αντιληφθούμε ότι ο «Μεσσίας είναι συλλογικός, είναι η ίδια η ανθρωπότητα[…] η καταπιεσμένη ανθρωπότητα»* και πως η ουτοπία, αυτός ο τόπος που τον πλησιάζεις και συνεχώς μοιάζει να απομακρύνεται, σου χαράζει την διαδρομή γιατί, όπως επισημαίνει ο Στέφανος Ροζάνης σε μια από τις ομιλίες του (που συγκαταλέγονται στο βιβλίο Ομοίωμα δημοκρατίας), όταν σε οδηγεί η ουτοπία, γίνεσαι ο εαυτός σου. […]

Ο Ροζάνης ασκεί έντονη κριτική τόσο στην αστική δημοκρατία όσο και στον λεγόμενο «Υπαρκτό Σοσιαλισμό», μια κριτική που δεν περιορίζεται μόνο στα κακώς κείμενα αλλά εμβαθύνει στην ουσία των προβληματικών.

Οι θέσεις του πηγάζουν από την κριτική που ασκούν οι ρομαντικοί στοχαστές στον Διαφωτισμό και τον Ορθό λόγο, κρατώντας αποστάσεις από κάθε βεβαιότητα.

Επιμένει να μιλά για την πολιτική όχι ως τέχνη του εφικτού, αλλά για την πολιτική μέσα από την οντολογία.

Αν κάποιος ψάχνει απαντήσεις για το τι θα πρέπει να συμβεί το επόμενο πρωί, δεν θα τις βρει στα κείμενα αυτού τους βιβλίου. Ο Ροζάνης δεν περιμένει τον επόμενο Μεσσία αλλά αντιπροτείνει την υπευθυνότητα του ατόμου απέναντι στο άλλο άτομο, ορίζοντας, όπως ο Μπλόκ και ο Μπένγιαμιν, τον άλλο ως Μεσσία.

Δεν προσπαθεί να κρυφτεί πίσω από συλλογικότητες, κόμματα και εφήμερους σχηματισμούς, αλλά πιστεύει στην κοινότητα, στην ομάδα που αναδεικνύει το άτομο, που αναγνωρίζει τον Άλλο ως συστατικό στοιχείο της ύπαρξης και δεν τον κατασπαράζει.

Ο λόγος του σαφής, βιωματικός και ουδόλως ακαδημαϊκός, φαντάζει σα να προσπαθεί να συνταιριάξει τις αντινομίες της ανθρώπινης ύπαρξης, σαν το σκοτάδι του ανθρώπου να συμπορευθεί με το φως του δια-φωτισμού.

Απέναντι στο θόρυβο που δημιουργούν οι φωνές που προσπαθούν να μας υποδείξουν το εφικτό και το αναγκαίο, ο Ροζάνης μας θυμίζει το επιθυμητό και την υπέρτατη αξία του οράματος. Μας επισημαίνει ότι μόνο μέσα από αυτό που οραματιζόμαστε, ακολουθώντας αυτό που η βαθιά επιθυμία μας υποδεικνύει, μπορούμε να ανακαλύψουμε τον εαυτό μας.

Αν κάθε αντιπροσώπευση είναι έκπτωση εαυτού, τότε κάθε υποδεικνυόμενη ή καθώς πρέπει συμπεριφορά είναι η προσωποποίηση ενός έκπτωτου εαυτού.

Αν η ακινησία είναι η μοίρα του νεκρού, τότε κίνηση ονομάζεται η μοίρα του ζωντανού, και όπως ο Στέφανος Ροζάνης έχει επισημάνει:

«Όταν βρίσκομαι σε πλήρη συμφωνία με τους πολλούς πρέπει να ανησυχώ…».

Γιατί η μοίρα του ζωντανού είναι αυτή η αέναη κίνηση και αντίθετό της είναι η απόλυτη συμφωνία που κρύβει τον κίνδυνο της καθήλωσης, με άλλα λόγια την μακαριότητα του νεκρού.

Για να παραμείνω, λοιπόν, ζωντανός απαιτείται να κλείσω τις τηλεοράσεις, να φροντίσω να ακοόυω τις επιθυμίες μου και να πάψω να λειτουργώ ως μηχανάκι που μετράει ανάγκες και επιβεβλημένες αναγκαιότητες.

Οφείλω να δώσω χώρο σε αυτό που με καθιστά άμεσα εξεγερτικό, χωρίς να αναμένω τη γη της επαγγελίας.

Οφείλω να οργανώνω μια εξέγερση, επικαλούμενος την αέναη κίνηση των πλανητών, απέναντι στην ακινησία κάθε ιδεολογίας που προσπαθεί να με χειραγωγήσει και αντιστρόφως.

Διότι κάθε ιδεολογία, κάθε –ισμός, δεν προσπαθεί τίποτε άλλο παρά να με περιορίσει στα τείχη, ή στα χαρακώματα, της αλήθειας που πρεσβεύει ή υιοθετεί.

Γι’ αυτό ακριβώς το λόγο ο Ροζάνης μιλά για τη Ρομαντική Εξέγερση και απορρίπτει την έννοια του Ρομαντισμού. Διότι, όταν δημιουργείς ένα σύστημα που παράγει αλήθειες, όπως κάνει κάθε –ισμός, οδηγείσαι, μέσα από διαφορετικούς δρόμους, στον ολοκληρωτισμό της απόλυτης αλήθειας.

* Mixhael Lowy, Walter Benjamin: Προμήνυμα Κινδύνου, μετφ. Ρεβέκκα Πεσσάχ, εκδ. ΠΛΕΘΡΟΝ 2004, σελ. 65, ** σελ. 106

Απόσπασμα από τον πρόλογο του Ορέστη Τάτση για το βιβλίο Ομοίωμα δημοκρατίας, του καθηγητή φιλοσοφίας Στέφανου Ροζάνη, Εκδόσεις Εξάρχεια, 2013

 http://tvxs.gr/news/biblio/%C2%ABotan-se-odigei-i-oytopia-ginesai-o-eaytos-soy%C2%BB