1 Αβγούστου 1973. Γεια χαρά ΝΙΚΟΣ

«Όμως σας ρωτάω παλιοσακάτες:

Πού και πότε των μεγάλων η ψυχή

τις στρωτές και πατημένες

πήρε στράτες;».

Πηγή:Εργατικός Αγώνας

Συμπληρώνονται σήμερα 39 χρόνια από το θάνατο του ηγέτη του ΚΚΕ Νίκου Ζαχαριάδη στο παγωμένο Σουργκούτ της Σιβηρίας. Με την ευκαιρία αυτή ο ΕΡΓΑΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ επιχειρεί να δώσει στον αναγνώστη μερικά στοιχεία με σκοπό να βοηθήσουν στην προσέγγιση της προσωπικότητας του κομμουνιστή ηγέτη κι ενδεχομένως φωτίζουν τα δραματικά αυτά γεγονότα που αφορούν στην κατάληξη της ζωής του.
Ανάμεσα τους είναι το βιογραφικό που συνέταξε ο ίδιος καθώς και το «Μήνυμα από την άλλη μεριά» το τελευταίο κείμενο του λίγη ώρα πριν το τραγικό τέλος. Τα υλικά αυτά τα αντλήσαμε από τα βιβλία «Νίκος Ζαχαριάδης: Θύτης και θύμα» (εκδόσεις ΦΥΤΡΑΚΗ 1991) του Πέτρου Ανταίου και «Νίκος Ζαχαριάδης: Ιστορικά Διλήμματα Ιστορικές απαντήσεις» (εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ 2011) σε επιμέλεια Γιώργου Πετρόπουλου. Δείτε τα αφού πρώτα διαβάστε τον δικό μας «πρόλογο».

Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου

Την 1^η Αυγούστου του 1973, ο Νίκος Ζαχαριάδης πέρασε για πάντα στην Ιστορία. Ο θάνατός του ήταν προμελετημένος με την έννοια ότι ο ίδιος τον προκάλεσε αφού προηγουμένως τον είχε προαναγγείλει ως την φυσική κατάληξη του αγώνα του να σπάσει την βαριά εξορία που του έχει επιβάλλει το σοβιετικό καθεστώς.

Συγκεκριμένα, στις 26 Ιουνίου του 1973 ο Ν. Ζαχαριάδης έστειλε προς την ΚΕ του ΚΚΣΕ το παρακάτω γράμμα.

«Προς την ΚΕ του ΚΚΣΕ

Γράφω για τελευταία φορά. Έχω απόλυτα ήσυχη συνείδηση ότι σ’ όλη μου τη ζωή δεν έκανα τίποτε ενάντια στο λαό μου και το κόμμα μου, το ΚΚΕ, ενάντια στην ΕΣΣΔ και το παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα. Το μοναδικό μου «έγκλημα» είναι ότι απέκρουσα ολοκληρωτικά την πολιτική που χαντάκωσε το ΚΚΕ. Όσο κι αν προσπάθησαν δεκαεφτά ολόκληρα χρόνια τα όργανα της ασφάλειας της Σοβ. Ένωσης και οι διορισμένοι στο ΚΚΕ δεν απόδειξαν απόλυτα τίποτε και αναγκάστηκαν να γλύψουν αφτού όπου φτύναν. Δεν τόλμησαν να στηρίξουν ενάντιά μου καμιά κατηγορία και να με δικάσουν αν και αφτό το (δυσανάγνωστη λέξη) όλα αφτά τα χρόνια. Όμως τα επαίσχυντα παράνομα και αφθαίρετα μέτρα ενάντιά μου συνεχίζονταν όλα τα χρόνια αφτά (απαφτά ένδεκα στο Σουργκούτ της Σιβηρίας). Απτό 1966 και δω έκανα αλλεπάλληλες απεργίες πείνας που συνολικά κράτησαν πάνω από δυο χρόνια. Όλες οι υποσχέσεις που μου δίνονταν στη διάρκεια των απεργιών αφτών απτούς διορισμένους και εκπροσώπους της ΚΕ του ΚΚΣΕ, που έρχονταν εδώ στο Σουργκούτ και Τιουμέν (Ζωγράφος, Δημητρίου, Υφαντής, Ζάχος, Σεμενκώφ, Ταπόρικωφ κ.ά.) αποδείχνονταν κάθε φορά κάλπικες, ψεύτικες, ανήθικες. Σήμερα, ύστερα απόλα αφτά, δηλώνω ότι αν δεν αρθούν ΟΛΑ τα μέτρα περιορισμού, εξορίας, στέρησης ελευθερίας μετακίνησης και αναχώρησης απτή Σοβ. Ένωση κτλ. κτλ. που εφαρμόζονται ενάντιά μου, τότε την 1η Αυγούστου 1973, σαν έκφραση έσχατης ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ, θ’ αφτοκτονήσω. Αν υπάρξει απάντησή σας να μου μεταβιβαστεί μονάχα με το γιο μου Σηφάκο (Αλέξη).

Σουργκούτ, 26.6.1973. Ν. Ζαχαριάδης»

Συγκεκριμένα, όπως προκύπτει από παλιότερα υπομνήματά του προς την ηγεσία του ΚΚΣΕ, ο Ν. Ζαχαριάδης απαιτούσε βασικά τρία πράγματα: α) Να σταματήσει η εξορία του. β) Να του δοθεί καθεστώς πολιτικού πρόσφυγα και ελεύθερη μετακίνηση στην ΕΣΣΔ. γ) Να του δοθεί διαβατήριο για να μπορεί να ταξιδέψει εκτός Σοβιετικής Ένωσης όποτε το επιθυμούσε.

Για την πρόθεση του Ζαχαριάδη να αυτοκτονήσει η ηγεσία του ΚΚΣΕ ενημέρωσε την ηγεσία του ΚΚΕ στις αρχές του τρίτου δεκαήμερου του Ιουλίου 1973, δηλαδή περίπου ένα μήνα μετά τη λήψη του γράμματος με την εκδήλωση της πρόθεσης αυτοκτονίας. Όπως φαίνεται από ένα σύντομο πρακτικό που δημοσίευσε ο Γρ. Φαράκος («Μαρτυρίες και Στοχασμοί», εκδόσεις Προσκήνιο 1993, σελ. 358) το Π.Γ. της ΚΕ του ΚΚΕ, στις 24 Ιουλίου του 1973, αποφάσισε «ο σ. Κ. Λουλές να πάει στη ΣΕ και να συζητήσει το ζήτημα που προέκυψε με το Ζ.».

Η αλήθεια είναι πως ο Λουλές βρέθηκε πολύ γρήγορα στη Σοβιετική Ένωση. Δύο μέρες μετά την παραπάνω απόφαση του Π.Γ. βρισκόταν ήδη στο Σουργκούτ και συνομιλούσε με τον Ζαχαριάδη.

Πλήρη στοιχεία για το περιεχόμενο της συζήτησης Ζαχαριάδη- Λουλέ δεν έχουμε. Έχουμε μόνο την μαρτυρία του Ζαχαριάδη στο «Μήνυμα από την άλλη μεριά» που αναδημοσιεύουμε εδώ. Μια μαρτυρία που παρεμπιπτόντως στρέφεται σ’ αυτή τη συνάντηση αφού ο Ζαχαριάδης δεν γράφει το «μήνυμα» για να καταγράψει όσα διημείφθησαν σ’ αυτή . Παρ’ όλα αυτά αξίζει να σταθούμε σε ορισμένα ζητήματα γύρω από το ζήτημα της αυτοκτονίας του Ν. Ζαχαριάδη που συμπεριλαμβάνουν και την συνάντησή του με τον Κώστα Λουλέ.

Γύρω από την υπόθεση της αυτοκτονίας

Όταν το 1991 έγινε γνωστό ότι ο Ν. Ζαχαριάδης αυτοκτόνησε και ειδικότερα όταν βγήκε το βιβλίο του Π. Ανταίου (Σταύρος Γιαννακόπουλος) με ντοκουμέντα του ηγέτη του ΚΚΕ κ.α., ξεκίνησε μια συζήτηση γύρω από το ζήτημα της αυτοκτονίας που η μεγαλύτερη προσφορά της ήταν πως αποκάλυπτε στην ολότητά του όλο τον μυστικισμό που έχει διαποτίσει την ευρύτερη αριστερά (κομμουνιστική και μη). Ως ένα βαθμό αυτό εξηγείται από την υποταγή στην πολιτική σκοπιμότητα αλλά όταν η πολιτική σκοπιμότητα προάγει τον μυστικισμό εκείνος δεν μπορεί παρά να είναι το βασικό της συστατικό.

Εκείνη η συζήτηση για το ζήτημα του θανάτου του Ζαχαριάδη κινήθηκε σε δύο βασικές κατηγορίες προσέγγισης του θέματος. Η μία αποδεχόταν την αυτοκτονία ως γεγονός και τη θεωρούσε είτε ως λάθος επιλογή του ηγέτη του ΚΚΕ είτε ως ευκαιρία για εύκολη κριτική στη Σοβιετική ηγεσία και στην ηγεσία του ελληνικού κομμουνιστικού κόμματος υπό τον Χ. Φλωράκη. Η δεύτερη -που προερχόταν από τον αριστερίστικο χώρο, από διάφορες δήθεν φιλοζαχαριαδικές ομάδες- θεωρούσε πως ο Ζαχαριάδης δεν αυτοκτόνησε αλλά τον δολοφόνησαν οι σοβιετικοί γιατί οι κομμουνιστές, λέει, δεν αυτοκτονούν. Τι να πρωτοθαυμάσει κανείς; Τη βλακεία ή τη γελοιότητα που και η μία και η άλλη θέλουν όλα να γίνονται «κατά τας γραφάς». «Τας γραφάς» που εμείς έχουμε στο μυαλό μας φυσικά.

Να τελειώνουμε λοιπόν και με τις δύο αυτές ανοησίες.

Πρώτον, ο Ζαχαριάδης αυτοκτόνησε. Η αυτοκτονία του ήταν πράξηέσχατης διαμαρτυρίας, όπως την χαρακτηρίζει ο ίδιος. Ήταν μια πολιτική πράξη και φυσικά η μόνη πολιτική επιλογή που του είχε απομείνει από την στιγμή που τα περιοριστικά μέτρα εναντίον του -με όλες τις μορφές που πήραν κατά καιρούς- κρατούσαν 17 ολόκληρα χρόνια. Κατηγορία σε βάρος του δεν υπήρχε και ο ίδιος είχε φτάσει στα όριά του ζητώντας άμεση λύση. Όσοι ισχυρίζονται ότι ήταν μια λάθος επιλογή προσπερνούν τον άνθρωπο Ζαχαριάδη. Γενικά η αυτοκτονία ακόμη και ως πολιτική πράξη δεν είναι η ενδεδειγμένη μέθοδος αγώνα αλλά και τα όρια του ανθρώπου δεν είναι ανεξάντλητα. Αυτό ως γενική θέση. Γιατί εισαγγελείς δεν είμαστε και δεν πρέπει να είμαστε. Να κατανοήσουμε θέλουμε. Αυτό πρέπει να επιδιώκουμε. Ειδικά όμως στην περίπτωση του Ζαχαριάδη υπάρχουν ορισμένα επιπλέον ζητήματα που πρέπει να μην μας διαφεύγουν. Ο Ζαχαριάδης δεν ήταν σε κατάσταση σκληρών περιοριστικών μέτρων από τους ταξικούς-πολιτικούς του αντιπάλους. Ήταν σε σκληρό περιορισμό από τους συντρόφους του. Από το σοβιετικό καθεστώς για το οποίο αγωνίστηκε σε όλη του τη ζωή. Όταν ο εχθρός σε καταδιώκει δεν του κάνεις τη χάρη να βγεις από τη μέση. Όταν όμως σε καταδιώκει ο σύντροφός σου πως αντιδράς χωρίς να περάσεις απέναντι; Αυτό το δίλλημα του Ζαχαριάδη οι όψιμοι κι εκ του ασφαλούς κριτές του ούτε να το φανταστούν θέλουν.

Δεύτερον, ο Ζαχαριάδης έχει προσδιορίσει επακριβώς τις ευθύνες των σοβιετικών στο ζήτημα της αυτοκτονίας του. Καταρχήν, σ’ αυτούς στέλνει το γράμμα όπου προαναγγέλλει ότι θα δώσει τέλος στη ζωή του αν δεν ικανοποιηθούν τα αιτήματά του κι αυτοί είναι που μπορούν να αποδεχτούν ή να απορρίψουν αυτά τα αιτήματα.

Επιπλέον, στο «Μήνυμα από την άλλη μεριά» υπάρχει ένα μότο στην αρχή που τα λέει όλα. Γράφει: «… Mε το επιχείρημα (;!) “φοβόμαστε ότι θα μας κάνεις ζημιά” καταδικάζει τον άλλο σε Θάνατο. Απ’ αυτή την πλευρά πρόκειται όχι για αυτοκτονία μα για καταδίκη σε θάνατο και εκτέλεση…».

Είναι φανερό πως οι σοβιετικοί είχαν πει στο Ζαχαριάδη ή τον είχαν αφήσει να καταλάβει πως βρίσκεται υπό περιορισμό γιατί φοβούνταν ότι θα τους έκανε ζημιά. Στο παρελθόν, το ίδιο του είχαν πει και στελέχη του ΚΚΕ που είχαν πάει να τον δουν. Σ’ όλους αυτούς απαντάει με το αυτονόητο: «Εγώ αυτοκτονώ αλλά η στάση η δική σας απέναντί μου είναι καταδίκη σε θάνατο και εκτέλεσή μου»

Κρίνοντας από απόσταση τα πράγματα μπορούμε να ισχυριστούμε σήμερα πως οι σοβιετικοί αλλά και η ηγεσία του ΚΚΕ επί Καλογιάννη επιθυμούσαν το θάνατο του Ζαχαριάδη; Δεν έχουμε κανένα στοιχείο γι’ αυτό. Σίγουρα επιθυμούσαν τον περιορισμό του αλλά αυτό δεν σημαίνει πως ήθελαν να τον δουν νεκρό. Αντικειμενικά όμως, κυρίως η στάση των σοβιετικών (αυτοί έπαιρναν τις αποφάσεις) οδηγούσε σ’ αυτό το αποτέλεσμα. Ήξεραν ποιος ήταν ο Ζαχαριάδης και γνώριζαν ή όφειλαν να γνωρίζουν πως δεν μπλοφάρει.

Τρίτον, χρόνια τώρα γίνεται μια προσπάθεια, για την αυτοκτονία του Ζαχαριάδη, να αποδοθούν ευθύνες στο Χαρίλαο Φλωράκη και στον Κώστα Λουλέ. Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται δύο στοιχεία:

Α) Στο γράμμα της 26 Ιουνίου προς την ΚΕ του ΚΚΣΕ, που παραθέσαμε στην αρχή, ο Ν. Ζαχαριάδης λέει πως σε αντίγραφο του, που προοριζόταν για τα παιδιά του Σήφη και Όλγα, έγραφε: «Το κουφάρι μου το κληροδοτώ στους Μπρέζνιεφ, Κολιγιάννη, Φλωράκη και Σία. Χαλάλι τους…». Άρα ο Ζαχαριάδης -μας λένε- θεωρούσε υπεύθυνο για τον θάνατό του και τον Χαρίλαο Φλωράκη. Η αλήθεια βέβαια είναι εντελώς διαφορετική. Όταν ο Ζαχαριάδης έγραψε αυτό το γράμμα δεν είχε καμία ιδέα για το τι σηματοδοτούσε στο ΚΚΕ η ηγεσία του Χαρίλαου Φλωράκη. Στην καλύτερη περίπτωση να θεωρούσε πως επρόκειτο για μια συνέχεια της παλιάς κατάστασης. Όταν συναντιέται όμως με τον Λουλέ αποκτά διαφορετική αντίληψη των πραγμάτων κάτι που φαίνεται ξεκάθαρα στο «Μήνυμα από την άλλη μεριά».

Β) Στο «Μήνυμα από τη άλλη μεριά» ο Ζαχαριάδης λέει πως ο Λουλές του είπε πως δεν πίστευε ότι θα εκτελέσει την απειλή του και θ’ αυτοκτονήσει. Αυτό είναι αλήθεια. Ο Λουλές πίστευε πως ο Ζαχαριάδης τελικά δεν θα πραγματοποιούσε την απειλή του. Κι όχι μόνο το πίστευε αλλά και το είπε στον ίδιο τον Ζαχαριάδη. Αυτό πολλοί το θεωρούν λάθος χειρισμό από μέρους του Λουλέ. Μπορεί και να ήταν. Ιστορικά, όμως, αποτιμώντας το όλο ζήτημα δεν μπορούμε να πούμε πως ο Λουλές δεν προσπάθησε να σώσει τον Ζαχαριάδη. Όταν μετά το Σουργκούτ επέστρεψε στη Μόσχα -σύμφωνα με μαρτυρία του Κάρολου Σεμενκόφ που τότε ήταν στο τμήμα διεθνών σχέσεων του ΚΚΣΕ- ο Λουλές ρωτήθηκε αν πιστεύει πως ο Ζαχαριάδης θα αυτοκτονήσει. Η απάντησή του ήταν καταφατική: «Πιστεύω ότι θα το κάνει» (ΒΗΜΑ 27 Ιουλίου 2003). Είπε, δηλαδή, στους Σοβιετικούς κάτι που δεν πίστευε προφανώς για να τους πιέσει να δώσουν μια λύση στην υπόθεση.

Κλείνοντας αυτή τη μικρή αναφορά στο θάνατο του Ν. Ζαχαριάδη οφείλουμε να σημειώσουμε κάτι που οι μαρξιστές το γνωρίζουν αλλά το έχουν πετάξει στα σκουπίδια οι μαρξίζοντες ιδεοληπτικοί. Τα κοινωνικά και ιστορικά γεγονότα δεν τα προσεγγίζουμε με προκατασκευασμένα σχήματα και αντίστοιχους ηθικούς κώδικες. Τα προσεγγίζουμε με το πραγματικό δικό τους υλικό, τα αντικειμενικά και υποκειμενικά στοιχεία που τα συνθέτουν. Όταν μάλιστα γίνεται λόγος για προσωπικότητες του μεγέθους του Ζαχαριάδη ισχύει ο στίχος που ο Μαγιακόφσκι είχε γράψει για τον μεγάλο ρώσο ποιητή Σεργκέι Εσένιν:

«Όμως σας ρωτάω παλιοσακάτες:

Πού και πότε των μεγάλων η ψυχή

τις στρωτές και πατημένες

πήρε στράτες;».

Η συνέχεια στην ιστοσελίδα του Εργατικού Αγώνα




 http://ergatikosagwnas.gr/EA/index.php/2012-02-04-20-07-




http://contramee.wordpress.com/