"Εδώ υπάρχει ένας λαός τρανταχτός"
Επιμέλεια αφιερώματος: Δημήτρης Δαμασκηνός,
εκπαιδευτικός Δ.Ε. - ιστορικός,
negreponte2004@yahoo.gr
 |
Αντάρτες σε πορεία.
Ήπειρος, 1943.
|
Ο Κώστας Μπαλάφας (1920-9 Οκτωβρίου 2011), ο αγωνιστής και (με το ανεκτίμητο φωτογραφικό του έργο) ιστορικός συγχρόνως των χρόνων της Κατοχής και της Αντίστασης, συγκαταλέγεται ανάμεσα στους κορυφαίους Έλληνες εκπροσώπους του ρεύματος της ανθρωπιστικής φωτογραφίας και του κοινωνικού προβληματισμού, που άνθισε διεθνώς μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην αρχή της λαμπρής του φωτογραφικής διαδρομής απαθανάτισε με το φακό του πολύ κρίσιμες στιγμές του τόπου: το αλβανικό μέτωπο, την Κατοχή και τον αγώνα του Ε.Λ.Α.Σ. στην Ήπειρο.
Γεννήθηκε στην ορεινή Χώσεψη (Κυψέλη σήμερα) της Άρτας από φτωχούς αγρότες γονείς, τον Γιώργο και την Αρχοντούλα. Το ηπειρώτικο χωριό του ήταν κακοτράχαλο 2όπως έλεγε κι ο ίδιος, "εκεί που οι άνθρωποι παιδεύονται να επιβιώσουν, οργώνοντας την άγονη γη, λες και στύβουν με τα χέρια τους γυμνά το ξερό χώμα και το ποτίζουν με ιδρώτα, ώσπου να δώσει καρπούς...". Μεγάλο μαράζι ήταν -πέρα από τη φτώχεια- και ο ξεριζωμός. Αναγκαία λύση για την επιβίωση ήταν ο δρόμος της ξενιτιάς. Το μήνυμα που κυριαρχούσε ειδικά για τους νέους ήταν: "Φύγε να σωθείς". Πάρα πολλοί έφυγαν...».
 |
| Φωτογραφία από το λεύκωμα του Κώστα Μπαλάφα: Ήπειρος |
Τα παιδικά του βιώματα έμειναν βαθιά χαραγμένα στη μνήμη του με την παραμικρή λεπτομέρεια: "Απ' το χωριό μου κατέβηκα πρώτα στην Άρτα. Εκεί ο πατέρας μου, για να μη με στείλει μόνο στην Αθήνα, με παρέδωσε σ' ένα γνωστό μας δάσκαλο να με συνοδεύσει. Παράκληση του πατέρα μου ήταν να με βοηθήσει, ώσπου να βρω στην πλατεία Κουμουνδούρου την ταβέρνα ενός συγχωριανού μας, που ήταν θαυμάσιος άνθρωπος και καλός πατριώτης. Σ' αυτόν έβρισκαν απάγκιο 4 πολλά χωριατόπαιδα απ' την Ήπειρο, που δεν είχαν στον ήλιο μοίρα. Εκτός από ένα πιάτο φαγητό που τους έδινε, φρόντιζε να τους βρίσκει και δουλειά". "Αυτό έγινε και μ' εμένα, καταλήγοντας να πιάσω δουλειά σε ένα ονομαστό τότε γαλακτοπωλείο-ζαχαροπλαστείο της οδού Πατησίων κοντά στον Άγιο Λουκά, με την επωνυμία "Δελφοί". Την ημέρα δουλειά, το βράδυ νυχτερινό σχολείο".
Η πρώτη του επαφή με τη φωτογραφία
Η πρώτη του επαφή με τη φωτογραφία και τη φωτογραφική μηχανή ήταν στα 13 του χρόνια: "Στο αφεντικό μου αυτό είχαν έρθει κάτι συγγενείς του από την Αμερική, ομογενείς, και θεώρησε υποχρέωσή του να τους ξεναγήσει σε διάφορα μέρη. Μια μέρα σκέφτηκαν να ανέβουν στην Πάρνηθα∙ είπανε, μάλιστα, να πάρουν και μιαν αναμνηστική φωτογραφία. Τότε ήταν τα κουτάκια αυτά τα Brownie της Kodak που στοίχιζαν πολύ φτηνά, ήταν εύκολα στη χρήση, γιατί είχαν aplanar φακό και δεν είχε απαιτήσεις για ειδικούς χειρισμούς. Κάποιος θα έπρεπε όμως να κρατάει αυτό το κουτί για να φωτογραφηθούν αυτοί, και αγγάρεψαν 5 εμένα. Όταν είδα εγώ ότι αυτό που βλέπω μπροστά μου μπορώ να το αποτυπώσω στο χαρτί, με μάγεψε και είπα "ένα τέτοιο εργαλείο θα’ θελα για να αποτυπώσω τα βιώματά μου και να καταχωρίσω τους ανθρώπους που έζησα και μόχθησα μαζί τους, που έζησα χαρές και λύπες".
Στο γαλακτοπωλείο του συμπατριώτη του ο Κώστας Μπαλάφας εργάστηκε μέχρι το 1936, οπότε πήγε για σπουδές κοντά στην πατρίδα του, στη Γαλακτοκομική Σχολή Ιωαννίνων.
"Στο χώρο της φωτογραφίας", θα πει πολλά χρόνια αργότερα, "μπήκα γύρω στα 1938 εδώ στα Γιάννενα με δάσκαλο τον Απόστολο Πανταζίδη, έναν φωτισμένο καλλιτέχνη και πολύ καταρτισμένο φωτογράφο" 6.
 |
| Λαϊκή συνέλευση. Μπισδούνι, 1942 |
Μετά την αποφοίτηση του -η φοίτηση ήταν διετής- συνέχισε για ένα χρόνο σπουδές γαλακτολογίας στην Ιταλία, όπου και έμαθε τα ιταλικά. Την εποχή που βρισκόταν στην Ιταλία, αντικατέστησε τη μηχανή του με μία Robot 7.
Το 1939 επέστρεψε στα Γιάννενα και διορίστηκε έκτακτος υπάλληλος στη Γαλακτοκομική Σχολή. Εκεί εργαζόμενο τον βρήκε ο πόλεμος και η Κατοχή».
"Με τη Robot και μ’ ένα φιλμ που έπεσε κυριολεκτικά από τον ουρανό, ...φωτογράφισα τον Αγώνα".
Με αυτή τη μηχανή, ο νεαρός τότε φωτογράφος έμελλε ν' απαθανατίσει την πορεία του ελληνικού στρατού προς το αλβανικό μέτωπο, την Κατοχή και τον ένοπλο αγώνα του ΕΛΑΣ στην Ήπειρο.
Τα φιλμ ήταν δυσεύρετα, αλλά η τύχη βοηθάει τους τολμηρούς! Το Νοέμβρη του 1940, τα ελληνικά στρατεύματα κατέρριψαν ένα από τα πρώτα ιταλικά βομβαρδιστικά που κατέπεσε στην Καλούτσιανη Ιωαννίνων. Στα σκορπισμένα συντρίμμια του βρέθηκε από τους χωρικούς και το περιμάζεψαν ένα σφραγισμένο μεταλλικό κουτί με πολλά μέτρα αεροπορικού φιλμ Ferrania Capelli. Γι' αυτούς ήταν άχρηστο, για τον ερασιτέχνη τότε φωτογράφο πολύτιμο. Το απέκτησε με αντίτιμο μερικές οκάδες καλαμποκάλευρου, περιζήτητο προϊόν για την περίοδο της Κατοχής 8.
Κώστας Μπαλάφας 1917 - 2011
Χρησιμοποιώντας αυτό το φιλμ στη μικρή του ιταλική Robot, ο Κώστας Μπαλάφας κατέγραψε πολλά από τα εγκλήματα των κατακτητών στην Ήπειρο και, αμέσως μετά, τη δραστηριότητα του αντάρτικου στην ίδια περιοχή. "Με τη Robot και μ’ ένα φιλμ που έπεσε κυριολεκτικά από τον ουρανό, μέσα σ’ ένα βομβαρδιστικό ιταλικό που το ‘ριξαν τα αντιαεροπορικά μέσ’ τα Γιάννενα, κατάφερα να συνεχίσω∙ έκοβα κομματάκια, γέμιζα τις μπομπίνες κι έτσι φωτογράφισα τον Αγώνα".
"Μέσα σε μια μικρή παράγκα, εμφανίζει και τυπώνει κρυφά. Χωρίς ηλεκτρικό, κατασκευάζει ένα σκοτεινό θάλαμο που δουλεύει με τον ήλιο! Από ένα μικρό παράθυρο στέλνει το φως μ' έναν καθρέφτη στους συγκεντρωτικούς φακούς του μεγεθυντήρα! Αργότερα, υποχρεωμένος να δουλεύει μόνο τη νύχτα, φτιάχνει μια ξύλινη διχάλα με δεμένα πάνω της καλώδια, την οποία πετάει και αγκιστρώνει κάθε βράδυ στα εναέρια σύρματα, κλέβοντας ρεύμα απ' τους Γερμανούς!" 9.
"Η Αντίσταση είναι έργο του ελληνικού λαού"
 |
| Η είσοδος της Μονής Αγίας Παρασκευής. Εικονίζονται αριστερά ο Διοικητής του 85ου Συντάγματος ΕΛΑΣ Καρσεράς και δεξιά ο Θ. Δερμάνης. Χαράδρα Βίκου, φθινόπωρο 1944 |
Ο Κώστας Μπαλάφας δεν υπήρξε επαγγελματίας φωτορεπόρτερ, ούτε βρέθηκε τυχαία στο μέτωπο των πολεμικών επιχειρήσεων: κατά τη διάρκεια της Κατοχής εντάχθηκε στην 6η Ταξιαρχία του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (Ε.Λ.Α.Σ.) ως μαχητής-τυφεκιοφόρος του 85ου Συντάγματος και παράτολμος φωτογράφος 11 που φωτογράφιζε τις καταστροφές των χωριών και τις άλλες κτηνωδίες του κατοχικού στρατού, τις ζυμώσεις για την έναρξη του ένοπλου αγώνα, τις πορείες και τις μάχες των ανταρτών, το θρήνο των μανάδων, και αργότερα τις εκδηλώσεις στην πόλη των Ιωαννίνων κατά την Απελευθέρωση.
 |
| Ο Κώστας Μπαλάφας με το όπλο στον ώμο και τη φωτογραφική του μηχανή κρεμασμένη στο στήθος, αντάρτης στην Ήπειρο ( Ζαγόρι, 1943) |
Το γεγονός που ανάγκασε τον Κώστα Μπαλάφα ν' ανέβει μια ώρα αρχύτερα στα "λαμπερά βουνά" ήταν γιατί το 1942 συνελήφθη και πέρασε στο Μεσολόγγι ιταλικό στρατοδικείο, όχι για κάποια σημαντική πράξη αντίστασης, αλλά από μια «απροσεξία», όπως λέει ο ίδιος: Από κάποιους Αλβανούς μαυραγορίτες είχε αγοράσει ένα ασφράγιστο τρανζίστορ. Απ' αυτό, κρυμμένος σ' ένα υπόγειο με φίλους του, άκουγαν καθημερινά τα νέα από το BBC. Δεν αρκέστηκαν σ' αυτό, βέβαια, και σιγά-σιγά άρχισαν να κυκλοφορούν ένα δελτίο με τα νέα που μεταδίδονταν. Κάτι τέτοιο, φυσικά, δεν μπορούσε να κρατηθεί μυστικό για πολύ καιρό. Μαθεύτηκε και τους έπιασαν. Το στρατοδικείο από κάποια σύμπτωση έδειξε επιείκεια και τους καταδίκασε μόνο σε τρεις μήνες φυλακή με αναστολή. Έτσι, αφέθηκαν ελεύθεροι.
Τότε πήρε την απόφαση να καταταγεί στον ΕΛΑΣ. Η Ασφάλεια έκανε έρευνα στο σπίτι του στα Γιάννενα, βρήκε το περισσότερο υλικό απ' τα "ντοκουμέντα της χαρτοσακούλας", το κατάσχεσε και βέβαια ποτέ πια δεν ξαναβρέθηκε 13.
Μαχητής-τυφεκιοφόρος του 85ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ και παράτολμος φωτογράφος
Στο Ζαγόρι, στο Χάνι του Καμπέραγα, έχοντας πάντα μαζί τη φωτογραφική του μηχανή, συνάντησε το φίλο του Λέανδρο Βρανούση 14.
Στο βουνό ο Κώστας Μπαλάφας συνάντησε ανθρώπους που ξημεροβραδιάζονταν στο ύπαιθρο, έτοιμοι για μετακίνηση, γιατί στο κάθε τους βήμα παραμόνευε ο θάνατος. "Άνθρωποι που στερούνταν τα πάντα, ακόμα και το ψωμί. Οι πιο πολλοί, λίγο-πολύ ξυπόλητοι, μόνιμα ψειριασμένοι, αλλά με τη μεγάλη απόφαση για να πεθάνουν για τη λευτεριά" 15.
 | |
|
"Με αυτούς τους λίγους, τους απροσκύνητους, ξεκίνησε κι έγινε ο μεγάλος στρατός του Ε.Λ.Α.Σ." το καινούργιο αρματολίκι"...
"Και κοντά σ' αυτούς, τους ξυπόλητους, τους κατσαπλιάδες 21, όπως τους έλεγαν οι καλοβολεμένοι, μαζεύτηκε ό,τι εκλεκτό είχε αυτός ο τόπος απ' το πνευματικό του δυναμικό, άνθρωποι ασυνήθιστοι από κακουχίες και στερήσεις στάθηκαν δίπλα στον λαό και τον βοηθήσαν στη δύσκολη του ώρα αλλάζοντας του την μοίρα".
"Οι άνθρωποι αυτοί δεν ήταν μόνο αξιωματικοί, δεν ήταν μόνο λόγιοι, ήταν κι άνθρωποι καλλιτέχνες, κάναν το "θέατρο του βουνού", όπως ο Γιώργος ο Κοτζιούλας, και αξιοποιήσαν σπυρί-σπυρί τη γνώση των απλών ανθρώπων του λαού, για να φτάσουν σε κορφές καλλιτεχνικής δημιουργίας" 22.
Γενναίοι δεν ήταν μόνο οι συμπολεμιστές του Κώστα Μπαλάφα, μα κι ο ίδιος είχε παράτολμο χαρακτήρα και οι πράξεις του χαρακτηρίζονταν από γενναιότητα, γεγονός που αποδείχτηκε, όταν «αιχμαλώτιζε» στο φακό φοβερά εγκλήματα και σκηνές μπροστά στους Ιταλογερμανούς κατακτητές, με κίνδυνο την άμεση εκτέλεση του με συνοπτικές διαδικασίες, ή όταν φωτογράφιζε τους διπλανούς συμπολεμιστές του την ώρα της μάχης.
Αδιάψευστος μάρτυρας της παράτολμης ιδιοσυγκρασίας και εφευρετικότητάς του είναι η φωτογράφιση των σωμάτων των πατριωτών Τόδουλου και Φαρίδη, που αιωρούνταν άψυχα ανάμεσα σε δύο πλατάνια στις όχθες της λίμνης των Ιωαννίνων τον Μάρτη του 1944, όπως αναφέρει στο βιβλίο του ο Κώστας Μπουμπούρης, «Ο Κώστας Μπαλάφας και η Ελλάδα του» 23.
 |
| Ο απαγχονισμός των πατριωτών Τόδουλου και Φαρίδη στις όχθες της λίμνης των Ιωαννίνων τον Μάρτη του 1944 |
Εξάλλου, η φωτογράφιση του οπλοπολυβολητή αντάρτη την ώρα που έπεφτε με το όπλο στα χέρια, χτυπημένος σε γερμανική ενέδρα στα Γραμμενοχώρια, τον αναδεικνύει άφοβο στις μάχες, καταδεικνύει ότι σκοπός του ήταν να φωτογραφίσει πάση θυσία την Αντίσταση στην Ήπειρο 25.
"Στα χρόνια της Αντίστασης", θα γράψει ο Κώστας Μπαλάφας, "έζησα από κοντά τον αγώνα του ανθρώπου για ανεξαρτησία και αξιοπρέπεια, ενός λαού που στη δύσκολη ώρα τα έδωσε όλα για την πατρίδα, με την ελπίδα πως θα άλλαζε και τη δική του μοίρα. Είχα πάντα την πεποίθηση, παρ’ όλες τις θυσίες, πως τελικά θα νικούσαν το δίκιο και η ελπίδα, θα νικούσε ο άνθρωπος.
 |
| Σκηνή από την θεατρική ομάδα του Κοτζιούλα, ΕΛΑΣ Ηπείρου |
Ο Κώστας Μπαλάφας θα γράψει γι' αυτά τα πέτρινα χρόνια: "Ατενίζοντας στα δειλινά του ορίζοντα αναπολούσα τους ατελείωτους σταυρούς των θυμάτων για τους αγώνες και τις ιδέες τους. Σκεπτόμουν τις στρατιές των εξόριστων και των προσφύγων με την καρδιά γεμάτη πίκρα και το στυφό στοιχείο της απογοήτευσης, πόσο αργά και άχαρα κυλάει η ζωή στον ξένο τόπο και πόσο σκληρή είναι η ζωή χωρίς την απαντοχή.
Δοκίμαζα κάθε μέρα πόσο λίγη είναι η χαρά στην πόλη για τη ζωή και πόσο μακριά από το δίκιο είναι οι νόμοι, σαν σκεπτόμουν τις χιλιάδες των εκτελεσμένων με δίκες σκοπιμότητας στα έκτακτα στρατοδικεία και ακόμα τα κομμένα κεφάλια των αγωνιστών, που εξαργύρωναν οι παρακρατικοί στα δημόσια ταμεία, μια λίρα το κομμάτι.
Αναλογιζόμουν τον πόνο για κείνες τις χαροκαμένες μάνες που έμειναν ολομόναχες, μοιρολογώντας σαν Ερινύες 27 στον ρημαγμένο τόπο, με τα βαθουλωμένα μάτια στερεμένα από δάκρυα, μάταια να περιμένουν αυτούς που ποτέ δεν θα έρθουν, βυθισμένες στους ωκεανούς της προσωπικής τους σιωπής. Πάντα θα αγναντεύουν στα ξάγναντα 28 μη δουν κάποιον να έρχεται από μακριά, γιατί δεν μπορούν να το καλοπιστέψουν πως για πάντα τούς έχασαν και τους μένει να ζήσουν χωρίς ελπίδα" 29.
 |
| Ο στρατιωτικός διοικητής του Ε.Λ.Α.Σ. Στέφανος Σαράφης και ο πρωτοκαπετάνιος του Άρης Βελουχιώτης μπαίνουν στις 28 Δεκεμβρίου του 1944 στα Γιάννενα. |
Ο Κώστας Μπαλάφας εμπιστεύθηκε το υλικό που είχε συγκεντρώσει στην οικογενειακή του φίλη Ιουλία Γοργόλη, θεωρώντας ότι υπήρχε κίνδυνος να κατασχεθεί, αν έμενε στα χέρια του. Εκείνη, το έκρυψε κάτω από το ξύλινο ταβάνι ενός γιαννιώτικου σπιτιού. Ένα μέρος καταστράφηκε από την υγρασία, αλλά το υπόλοιπο έμεινε άθικτο και το παρέλαβε ο ίδιος, χωρίς κανέναν πλέον κίνδυνο, το 1975. Φιλμ που δεν θεωρούνταν επικίνδυνα ώστε να τα κρύψουν, όπως εκείνα με θέμα τη μαζική μεταφορά των Εβραίων από τα Γιάννενα σε γερμανικά στρατόπεδα, έπεσαν στα χέρια των αρχών ασφαλείας το 1944 και δυστυχώς εξαφανίστηκαν 32.
Η σημαντική αυτή φωτογραφική μαρτυρία έγινε ευρέως γνωστή το 1991, όταν εξέδωσε ο ίδιος στα Γιάννενα, με δική του δαπάνη, το λεύκωμα-βιβλίο "Κώστας Μπαλάφας: το Αντάρτικο στην Ήπειρο, ασπρόμαυρες φωτογραφίες 1940-1944"εμπλουτισμένο με αυτούσιες δραματικές αφηγήσεις του ιδίου και με πρόλογο του φίλου και συναδέλφου του Σπύρου Μελετζή. Το βιβλίο "αποτυπώνει με τον πιο αξιόπιστο τρόπο στιγμές εφιαλτικές αλλά και δόξας απ’ τη Μεταξική δικτατορία, τον πόλεμο του ’40, τη μαύρη Κατοχή, τις εκτελέσεις, την Αντίσταση και την απελευθέρωση" 33.
 |
" Θέλω να δώσω ένα γνήσιο ντοκουμέντο
τον είδα και τον κατέγραψα με τη φωτογραφική μου μηχανή. καταχωρημένο σε εικόνα με τον αμείλικτο ρεαλισμό του φωτογραφικού φακού, όπως Νιώθω χρέος για ένα μνημόσυνο των παλικαριών που βαριοκοιμούνται στις βουνοπλαγιές και τα διάσελα, άψαλτοι και αμνημόνευτοι, σε πρόχειρους τάφους, χωρίς όνομα και σταυρό, σημαδεμένους μόνο με κύκλους και πέτρες που αράδιασαν με πόνο οι συναγωνιστές τους, για να θυμούνται τον τόπο που τους έθαψαν εκεί, κοντά στο μετερίζι που κρατούσαν ζωντανοί, μην τύχει και τους πατήσουν από λάθος οι περαστικοί… " (Κώστας Μπαλάφας) |
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ-ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
- Κώστας Μπαλάφας. Φωτογραφικό οδοιπορικό στο Άγιον Όρος 1969-2001, εκδ. Αγιορείτικη Φωτοθήκη – Φωτογραφικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη, Άγιον Όρος - Αθήνα 2006.
- κακοτράχαλος -η -ο: 1. (για έδαφος, τόπο) που είναι βραχώδης ή πετρώδης και κατά συνέπεια δύσβατος.
- Βλ. τη διήγηση του Κώστα Μπαλάφα στο σπάνιο και ξεχωριστό βιογραφικό ντοκιμαντέρ της Βέρας Πάλμα: "Κώστας Μπαλάφας", που είχε γυριστεί το 1985, για λογαριασμό του Υπουργείου Πολιτισμού (ΥΠΠΕ), https://www.youtube.com/watch?v=i2wzfqfMzzQ.
- απάγκιος -α -ο: 2β. (μτφ.) προστασία.
- αγγαρεύω, -ομαι: επιβάλλω σε κπ. αναγκαστική και άμισθη εργασία || ζητώ από κπ. μια εξυπηρέτηση.
- Βλ. τη διήγηση του Κώστα Μπαλάφα στο ντοκιμαντέρ της Βέρας Πάλμα: "Κώστας Μπαλάφας", ο.π., (ΥΠΠΕ) & Έφυγε ο φωτογράφος της Αντίστασης, Κώστας Μπαλάφας, βλ. tvxs, ο.π..
- Έφυγε ο φωτογράφος της Αντίστασης, Κώστας Μπαλάφας, βλ. tvxs, 11/10/2011, βλ.: http://tvxs.gr/news/prosopa/efyge-o-fotografos-tis-antistasis-kostas-mpalafas
- Έφυγε ο φωτογράφος της Αντίστασης, Κώστας Μπαλάφας, βλ. tvxs, ο.π..
- Βλ. Κώστας Μπαλάφας. Περί φωτογραφίας ή Η δυσκολία της δημιουργίας σε μια "εύκολη" τέχνη, Συνέντευξη του Κώστα Μπαλάφα στον Νίκο Παναγιωτόπουλο, περιοδικό ΤΕΤΑΡΤΟ, τεύχος Νο 23, Μάρτιος 1987, σελ. 74.
- Απόσπασμα από το βιβλίο του Κώστα Μπαλάφα, Το Αντάρτικο στην Ήπειρο: Ασπρόμαυρες φωτογραφίες 1940-1944, αυτοέκδοση, χρόνος έκδοσης: 1991.
- Έφυγε ο φωτογράφος της Αντίστασης, Κώστας Μπαλάφας, βλ. tvxs, ο.π..
- Βλ. τη διήγηση του Κώστα Μπαλάφα στο ντοκιμαντέρ της Βέρας Πάλμα: "Κώστας Μπαλάφας", ο.π., (ΥΠΠΕ).
- Βλ. Κώστας Μπαλάφας. Περί φωτογραφίας ή Η δυσκολία της δημιουργίας σε μια "εύκολη" τέχνη, ο.π.
- Ο Λέανδρος Βρανούσης, ο νεότερος εθνοσύμβουλος Ηπείρου της ΠΕΕΑ, υπήρξε στενός φίλος και συνοδοιπόρος, σε ατέλειωτες πορείες, του Κώστα Μπαλάφα. Στον ακαδημαϊκό του βίο ήταν διευθυντής του Κέντρου Ερεύνης του Μεσαιωνικού και Νέου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών.
- 15. Βλ. τη διήγηση του Κώστα Μπαλάφα στο ντοκιμαντέρ της Βέρας Πάλμα: "Κώστας Μπαλάφας", ο.π., (ΥΠΠΕ).
- αναμερίζω, -ομαι: (λαϊκότρ.) απομακρύνω κπ. ή κτ., τον παραμερίζω. || απομακρύνομαι, παραμερίζω.
- γκρας ο: είδος παλαιού οπισθογεμούς τουφεκιού γαλλικού υποδείγματος 1874, σχετικά αργού στη χρήση σε σύγκριση με τα πιο σύγχρονα τουφέκια που χρησιμοποιήθηκαν στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
- αστρέχα ή αστράχα ή, σπανιότερα, οστρέχα η: το γείσο της στέγης στα σπίτια με κεραμοσκεπή, η άκρη που προεξέχει, και κατ’ επέκταση η υδρορροή της στέγης. Ο λόγος ύπαρξης της αστρέχας είναι να μην τρέχουν τα νερά της βροχής πάνω στους τοίχους.
- σιντέφι ή σεντέφι το: σκληρό, λευκό και ιριδίζον υλικό, που καλύπτει την εσωτερική πλευρά θαλασσινών οστράκων, και το οποίο χρησιμοποιούμε ως διακοσμητικό υλικό.
- Βλ. τη διήγηση του Κώστα Μπαλάφα στο ντοκιμαντέρ της Βέρας Πάλμα: "Κώστας Μπαλάφας", ο.π., (ΥΠΠΕ).
- κατσαπλιάς ο: 1. υβριστικός χαρακτηρισμός για τους αντάρτες, κυρίως κατά τη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου. 2. (παρωχ.) κλέφτης.
- Βλ. τη διήγηση του Κώστα Μπαλάφα στο ντοκιμαντέρ της Βέρας Πάλμα: "Κώστας Μπαλάφας", ο.π., (ΥΠΠΕ).
- Βλ. Κώστας Μπουμπουρής, "Ο Κώστας Μπαλάφας και η Ελλάδα του", Έκδοση: Κώστας Μπουμπουρής–Στέφανος Κωστούλας. Έτος έκδοσης: Αθήνα, 2010.
- Βλ. Κώστας Μπαλάφας. Περί φωτογραφίας ή Η δυσκολία της δημιουργίας σε μια "εύκολη" τέχνη, Συνέντευξη του Κώστα Μπαλάφα στον Νίκο Παναγιωτόπουλο, περιοδικό ΤΕΤΑΡΤΟ, τεύχος Νο 23, Μάρτιος 1987, σελ. 74.
- Έφυγε ο φωτογράφος της Αντίστασης, Κώστας Μπαλάφας, βλ. tvxs, ο.π..
- Βλ. Κώστας Μπουμπουρής, "Ο Κώστας Μπαλάφας και η Ελλάδα του", ο.π., Αθήνα, 2010, σελ. 29.
- ερινύα η: α. Ερινύα, καθεμία από τις γυναικείες θεότητες της ελληνικής μυθολογίας, οι οποίες είχαν ως προορισμό να τιμωρούν εκείνους που παρέβαιναν τους ηθικούς νόμους. Οι Ερινύες ήταν προσωποποίηση των τύψεων της συνείδησης. β. (πληθ.) οι τύψεις.
- ξάγναντο το: (λογοτ.) ψηλό και περίοπτο μέρος από όπου μπορεί κανείς να αγναντέψει.
- Κώστας Μπουμπουρής, "Ο Κώστας Μπαλάφας και η Ελλάδα του", ο.π., Αθήνα, 2010, σελ. 192.
- καταλαλιά η: (λαϊκότρ.) κακολογία, κακόπιστη συνήθ. κριτική.
- Βλ. Κώστας Μπουμπουρής, "Ο Κώστας Μπαλάφας και η Ελλάδα του", ο.π., Αθήνα, 2010, σελ. 29.
- Ανυπόγραφο, Πέθανε ο φωτογράφος Κώστας Μπαλάφας, εφημερίδα Τα Νέα, 09/10/2011: http://www.tanea.gr/news/nsin/article/4663646/?iid=2
- Βλ. Κώστας Μπουμπουρής, "Ο Κώστας Μπαλάφας και η Ελλάδα του", ο.π., Αθήνα, 2010, σελ. 41.
Αναδημοσίευση από την εφημερίδα:
"Χανιώτικα Νέα",
Ένθετο: "ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ",
Σάββατο 27/02/2016,
σελ. 6-9
Πέτρος-Λούκας Χαλκιάς - ΔΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ
http://tsak-giorgis.blogspot.gr/2016/02/blog-post_173.html
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από έναν διαχειριστή ιστολογίου.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από έναν διαχειριστή ιστολογίου.
ΑπάντησηΔιαγραφή