Όταν το ΔΝΤ δολοφονεί: το πείραμα της υγείας

Η πρόσβαση στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη αποτελεί βασικό και αναφαίρετo δικαίωμα του ανθρώπου. Όπως το έθεσε κάποτε ο Τσόρτσιλ, οι υγιείς πολίτες είναι η περιουσία και το μέλλον μιας χώρας.

Φαίνεται όμως πως το μήνυμα αυτό δεν έχει περάσει στους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, οι οποίοι σπρώχνουν τις χώρες σε όλο και μεγαλύτερη απαξίωση του κλάδου της υγείας, διαλύουν τα εθνικά συστήματα περίθαλψης και μειώνουν το προσδόκιμο ζωής των πολιτών.

Για πάνω από δύο δεκαετίες η συνταγή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας για την υγεία ήταν μία: ιδιωτικοποίηση. “Ο ιδιώτης είναι καλύτερος” ήταν το μότο, κάτι για το οποίο δεν είναι δύσκολο να πεισθεί ένας λαός όταν επί χρόνια οι κυβερνήσεις του αφήναν τη δημόσια υγεία βορά στους επιτήδειους και την διαφθορά ανεξέλεγκτη.

Το βιώνουμε ήδη στην Ελλάδα. Οι Έλληνες πολίτες, όμηροι ενός εθνικού συστήματος υγείας όπου η διαφθορά και ο χρηματισμός αποτέλεσαν επί χρόνια τον κανόνα, καλούνται τώρα να πληρώσουν τον λογαριασμό της κρατικής ανικανότητας: Η Τρόικα, ακολουθώντας πιστά την συνταγή, απαιτεί ως αντάλλαγμα της διάσωσης, μείωση των κρατικών δαπανών στο χώρο της υγείας κάτω από το 6% του ΑΕΠ, όταν ο μέσος όρος στις χώρες του ΟΟΣΑ είναι 9%. Παράλληλα προωθείται μείωση στις φαρμακευτικές και υλικοτεχνικές δαπάνες των νοσοκομείων, μείωση μισθών και ιατρονοσηλευτικού προσωπικού, λουκέτο ή συγχώνευση σε πενήντα νοσοκομειακά ιδρύματα και εισαγωγή εισιτηρίου στα δημόσια νοσοκομεία.
Οι νέες πολιτικές στο χώρο της υγείας οδηγούν ήδη σε κατάρρευση του συστήματος περίθαλψης με χιλιάδες ανασφάλιστους πολίτες να καταφεύγουν στις κλινικές των ανθρωπιστικών οργανώσεων για να εξεταστούν.

Παρόμοιες συνταγές εφαρμόστηκαν στο παρελθόν σε όποια χώρα αντιμετώπισε οικονομικές δυσχέρειες και σε όποιο κράτος είχε την ατυχία να πέσει στα νύχια των διεθνών αρπακτικών. Το χρήμα έρχεται με ένα τίμημα, ακόμα και αν αυτό καταδικάζει χιλιάδες ανθρώπους σε εξαθλίωση και θάνατο.

Από την Αφρική ως την Ασία

Αν η δεκαετία του ’70 ήταν η περίοδος που μπήκαν οι βάσεις του νεοφιλελευθερισμού, η δεκαετία του ’80 και ’90 ήταν η εποχή της δόξας του.

Στην Αφρική, οι πρώην αποικίες των δυτικών δυνάμεων είχαν αρχίσει να αντιμετωπίζουν τα πολιτικά και οικονομικά αδιέξοδα της αποικιοκρατίας. Διεφθαρμένες κυβερνήσεις, πόλεμοι και φυσικές καταστροφές αλλά και τα βρώμικα πολιτικά παιχνίδια της Δύσης, οδήγησαν δεκάδες αφρικανικά κράτη σε οικονομικό μαρασμό και απευθείας στην αγκαλιά του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας.

Το πρώτο που χτυπήθηκε ήταν το εθνικό σύστημα υγείας των χωρών. Αν και στα περισσότερα αφρικανικά κράτη η περίθαλψη ήταν ήδη σε κακή κατάσταση, με υποδομές που κατέρρεαν και οι ελλείψεις σε φάρμακα και προσωπικό ήταν μεγάλες, το ΔΝΤ πρότεινε ως βασικό μέσο εξυγίανσης την ιδιωτικοποίηση. Υποστηρίζοντας πως ο ιδιώτης προσφέρει ποιοτικότερες υπηρεσίες υποχρέωσε τις κυβερνήσεις να επιβάλουν αμοιβή στα δημόσια νοσοκομεία αλλά και να μειώσουν τις δαπάνες στον τομέα της περίθαλψης. Αυτό είχε δραματικές συνέπειες καθώς εκατοντάδες κλινικές και νοσοκομεία έκλεισαν στις περισσότερες αφρικανικές χώρες και όσα νοσοκομεία επιβίωσαν αντιμετώπιζαν ακόμα μεγαλύτερες ελλείψεις από πριν.
Με τις ευλογίες του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, στα 42 φτωχότερα αφρικανικά κράτη οι δαπάνες για την υγεία μειώθηκαν κατά 50% στη δεκαετία του ’80.

Οι φτωχότεροι-η πλειοψηφία δηλαδή των Αφρικανών- έμειναν εκτός κάθε νοσηλευτικού σχήματος. Στην Κένυα όταν εισήχθη εισιτήριο 2,25 δολαρίων στις κλινικές αφροδισίων νοσημάτων, οι ασθενείς μειώθηκαν μέχρι και 70%. Στην Ουγκάντα, όταν η κυβέρνηση το 2001, αποφάσισε να καταργήσει το παράβολο στα δημόσια νοσοκομεία που της είχε επιβάλει το ΔΝΤ, είδε τα ποσοστά της ελονοσίας και των αφροδισίων νοσημάτων στον πληθυσμό να μειώνονται κατά 60% και τα ποσοστά των εμβολιασμένων παιδιών να φτάνουν μέσα σε 3 χρόνια από 26 σε 73%.

Στην Γκάνα υπό τις οδηγίες της Παγκόσμια Τράπεζας , η κυβέρνηση εισήγαγε ένα σύστημα ασφάλισης, το οποίο θεωρήθηκε ως μοντέλο για τις υπόλοιπες αφρικανικές χώρες. Η ασφάλιση χρηματοδοτείται μέσω ειδικού φόρου στα προϊόντα βασικής κατανάλωσης, κάτι που πρακτικά σημαίνει ότι κάθε πολίτης της χώρας συνεισφέρει οικονομικά στο σχήμα, αγοράζοντας το καθημερινό του φαγητό.
Παρόλα αυτά το 82% των κατοίκων της Γκάνα είναι ανασφάλιστοι. Επιπλέον η εισαγωγή χρηματικού εισιτηρίου που επιβλήθηκε στη Γκάνα από το ΔΝΤ-ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’80-έχει ως αποτέλεσμα εκατομμύρια φτωχοί να μην πηγαίνουν στα νοσοκομεία καθώς αδυνατούν να πληρώσουν το αντίτιμο.

Το ίδιο μοντέλο ασφάλισης προωθείται κα σε άλλες αφρικανικές χώρες όπως η Ουγκάντα και η Τανζανία. Στην Ουγκάντα, αν και η κυβέρνηση κατήργησε το παράβολο στα δημόσια νοσοκομεία, ο ασθενής είναι υποχρεωμένος να πληρώσει για φάρμακα και αναλώσιμα. Μια γυναίκα που θα πρέπει να κάνει καισαρική τομή, οφείλει να πληρώσει 60 δολάρια για το κιτ της καισαρικής. Αποτέλεσμα χιλιάδες γυναίκες και βρέφη να πεθαίνουν στα νοσοκομεία περιμένοντας να εγχειριστούν, καθώς οι μητέρες αδυνατούν να εξασφαλίσουν το ποσό αυτό.

Παρόμοια ήταν και η κατάσταση στην ΝΑ Ασία. Η Ταϊλάνδη μέσα από ένα σύστημα κινήτρων και επιδομάτων είχε καταφέρει στα τέλη της δεκαετίας του ’80 να αυξήσει τον αριθμό των γιατρών στα νοσοκομεία των επαρχιών από 300 σε 1162. Μετά την ασιατική κρίση του 1997 και την έλευση του ΔΝΤ, η υγεία στην Ταϊλάνδη ιδιωτικοποιήθηκε. Η κυβέρνηση υποχρεώθηκε να περικόψει τα επιδόματα και τους μισθούς με αποτέλεσμα τα μεγάλα και πανάκριβα ιδιωτικά νοσοκομεία της Μπανγκόκ –που πολλαπλασιάστηκαν μετά το 1997- να απορροφήσουν την πλειοψηφία των γιατρών, απογυμνώνοντας τα δημόσια επαρχιακά νοσοκομεία στα οποία κατέφευγαν οι φτωχότεροι και με τα πιο σοβαρά προβλήματα υγείας Ταϊλανδοί.

Ρωσία και Αργεντινή: το χρονικό μιας κατάρρευσης 

Τον Δεκέμβριο του 1991 η Σοβιετική Ένωση επισήμως διαλύεται. Στη θέση της έρχεται η Ρωσική Ομοσπονδία και μαζί της η μετατροπή της μεγαλύτερης κρατικά ελεγχόμενης οικονομίας του πλανήτη σε οικονομία ελεύθερης αγοράς. Το εμπόριο απελευθερώνεται, οι κρατικές επιχορηγήσεις παύουν και ο χορός των ανεξέλεγκτων ιδιωτικοποιήσεων ξεκινά. Μαζί με την νέα οικονομία όπως την σχεδίασε ο σκληροπυρηνικός θιασώτης της ελεύθερης αγοράς Yegor Gaidar, ήρθε και ο εφιάλτης για την πλειοψηφία των Ρώσων, το 50% των οποίων ζει το 1993 κάτω από τα όρια της φτώχειας (με λιγότερα από 18 ευρώ το μήνα). Το ποσοστό αυτό στη δεκαετία του ’80 δεν ξεπερνούσε το 1,5%.

Κατά τη διάρκεια της Σοβιετικής κυριαρχίας η Ρωσία είχε ένα από τα πιο αξιόλογα συστήματα υγείας παγκοσμίως. Από τις αρχές όμως της δεκαετίας του ’80 και ιδιαίτερα προς τα τέλη, η κατάσταση είχε αρχίζει να επιδεινώνεται με τα περισσότερα σοβιετικά νοσοκομεία να έχουν βασικές ελλείψεις στις υποδομές τους.
Τα διαρθρωτικά προγράμματα που επεβλήθησαν στην χώρα προέβλεπαν την δημιουργία ενός μικτού-πρωτίστως ιδιωτικού-συστηματος υγείας, μειώσεις μισθών και απολύσεις, κλείσιμο νοσοκομείων που δεν θεωρούνταν απαραίτητα και εισαγωγή εισιτηρίου για κάθε επίσκεψη στα δημόσια νοσοκομεία. Οι δημόσιες δαπάνες για την υγεία θα μειωθούν στο 1,8% του ΑΕΠ.

Τα νέα μέτρα δεν άργησαν να δώσουν καρπούς.Οι μειώσεις μισθών στους γιατρούς είχαν ως αποτέλεσμα την κατακόρυφη αύξηση της διαφθοράς στα νοσοκομεία. Εκατομμύρια Ρώσοι αδυνατώντας να πληρώσουν τις ασφαλιστικές εισφορές και το αυξημένο κόστος της υγειονομικής περίθαλψης έμειναν εκτός του συστήματος υγείας. Το 1994 το προσδόκιμο ζωής για τους άντρες είχε μειωθεί κατά επτά χρόνια και για τις γυναίκες κατά τρία, σε σχέση με το 1990. Εκατοντάδες χιλιάδες οικογένειες δεν είχαν πλέον ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και τέσσερα στα πέντε παιδιά γεννιούνταν με προβλήματα υγείας.

Την ίδια περίοδο ξεχασμένες μολυσματικές ασθένειες επανεμφανίζονται. Η διφθερίτιδα θα σκοτώσει 482 παιδιά το 1993, αποτέλεσμα της έλλειψης εμβολίων αλλά και των κακών συνθηκών διαβίωσης. Η ιλαρά, η φυματίωση και η σύφιλη θα φτάσουν τα επίπεδα πανδημίας. Το 1995 ο τυφοειδής πυρετός και η χολέρα θα κάνουν την εμφάνιση τους στη Μόσχα. Παράλληλα τα καρδιακά νοσήματα, τα έλκη, ο καρκίνος και οι αναπνευστικές ασθένειες θα αυξηθούν κατά 50%. Η γονιμότητα θα μειωθεί κατά 35% και τα ποσοστά των αμβλώσεων θα τριπλασιαστούν.

Τα ποσοστά αλκοολισμού στη χώρα θα αγγίξουν το 60% το 1993 ενώ οι μολύνσεις με τον ιό του HIV-AIDS θα αυξηθούν επισήμως κατά 50% με οκτώ στους δέκα χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών να έχουν μολυνθεί από την ασθένεια. Ακόμα και σήμερα, η Ρωσία παραμένει η χώρα με τα μεγαλύτερα ποσοστά μολύνσεων από τον HIV-AIDS στον δυτικό κόσμο.

Το 1999 η οικονομία της Αργεντινής βρίσκεται σε κακά χάλια. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αναλαμβάνει δράση και υπόσχεται στην κυβέρνηση δάνειο 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων για να αναχρηματοδοτήσει τα χρέη της, με αντάλλαγμα σκληρή λιτότητα και αποκρατικοποιήσεις.

Η κυβέρνηση με περισσό ζήλο και για να αποφύγει τη χρεοκοπία –με το δημόσιο χρέος να ξεπερνάει τα 147 δισεκατομμύρια δολάρια-, καταρτίζει πρόγραμμα διαρθρωτικής προσαρμογής. Με προεδρικό διάταγμα, ο πρόεδρος της χώρας θα καταστρέψει ότι έχει απομείνει από το δημόσιο συνταξιοδοτικό σύστημα, θα διαλύσει την κοινωνική πρόνοια και θα απελευθερώσει τον χώρο της υγείας.

Μεταξύ 2001 και 2003 πέντε εκατομμύρια άνθρωποι θα μείνουν ανασφάλιστοι ενώ οι ιδιωτικές ασφαλίσεις θα αυξήσουν τις εισφορές κατά 25%. Οι τιμές στα φάρμακα θα αυξηθούν κατά 160% και οι μισθοί στο προσωπικό των νοσοκομείων θα μειωθούν κατά 68%. Τα νοσοκομεία στο Μπουένος Αιρες θα αντιμετωπίσουν τεράστιες ελλείψεις σε φάρμακα και αναλώσιμα φτάνοντας στο σημείο να εκτελούν μόνο επείγουσες επεμβάσεις επειδή τα αντιβιοτικά δεν επαρκούν. Τα φαρμακεία θα αρνηθούν να δώσουν φάρμακα στους πολίτες αν δεν πληρωθούν με μετρητά με το 55% των ασθενών να μην ακολουθεί καμία φαρμακευτική αγωγή καθώς αδυνατεί να πληρώσει τα φάρμακα του. Οι καρδιακές προσβολές θα εννεαπλασιαστούν και μεταξύ 1999 και 2002 πάνω από 20.000 άτομα θα πεθάνουν από καρδιοπάθειες.

Αποκορύφωμα της κατάστασης είναι η έκκληση του προέδρου Eduardo Duhalde στην κυβέρνηση της Βραζιλίας για άμεση δωρεά ινσουλίνης καθώς οι φαρμακευτικές εταιρείες δεν προμήθευαν πια τα νοσοκομεία της χώρας.

Το 2001 ένα στα τρία νεογέννητα παιδιά δεν εμβολιάζεται στην Αργεντινή ενώ μελέτη του 2010 έδειξε ότι τα βρέφη που γεννήθηκαν μεταξύ 2000-2003 είχαν μειωμένο σωματικό βάρος κατά τη γέννηση εξαιτίας της φτωχής διατροφής και του στρες της μητέρας λόγω της οικονομικής κρίσης.

Εάν όλα αυτά σας θυμίζουν κάτι, η ομοιότητα δεν είναι τυχαία. Μένει απλά να δούμε πόσα θύματα θα μετρήσουμε στην Νότια Ευρώπη….

Φραγκίσκα Μεγαλούδη

Σκτίτσο του Seppo Leinonen

http://aristotelous17.wordpress.com/2013/02/26/%CF%8C%CF%84%CE%B1%CE%BD-%CF%84%CE%BF-%CE%B4%CE%BD%CF%84-%CE%B4%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CF%86%CE%BF%CE%BD%CE%B5%CE%AF-%CF%84%CE%BF-%CF%80%CE%B5%CE%AF%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CF%85%CE%B3/