Τα θύματα και τα -χαμένα- μαθήματα

Αφίσα από το υπέροχο αντιπολεμικό έπος «Σταυροί στο Μέτωπο» του Κιούμπρικ, με τον Κερκ Ντάγκλας 
του Γιώργου Τσιάρα

Την ώρα που διαβάζετε αυτές τις γραμμές, όλοι σχεδόν οι δυνατοί του μάταιου τούτου κόσμου, οι επίγονοι των ισχυρών χωρών του Πρώτου Παγκοσμίου, έχουν μαζευτεί τσούρμο στη Γαλλία. Για να τιμήσουν, υποτίθεται, τα εκατό χρόνια από την Ανακωχή, που και καλά τερματίζει στις 11/11 του 1918 τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Τι ψέμα!
Ο Μεγάλος Πόλεμος, αν και διαφημίστηκε ως «ο πόλεμος που θα τερμάτιζε όλους τους πολέμους», φυσικά συνεχίστηκε σε αμέτρητα επιμέρους μέτωπα, χωρίς πραγματική διακοπή, μέχρι την έκρηξη του Δεύτερου – καθώς οι Αγγλογάλλοι νικητές βρίσκουν ευκαιρία να τεμαχίσουν προς όφελός τους τις ηττημένες προπολεμικες αυτοκρατορίες (Γερμανία, Αυστροουγγαρία και φυσικά την Οθωμανική) σε πιο εύκολα χειραγωγήσιμα κομμάτια, που στην πορεία θα εξελιχθούν σε διάφορα έθνη κράτη-πελάτες.
Το «Μεγάλο Παιχνίδι» της πλανητικής πρωτοκαθεδρίας δεν σταματά ποτέ, αιώνες τώρα: η δική μας Μικρασιατική καταστροφή όπως και η πολυεθνική εκστρατεία για την κατάπνιξη της ρωσικής επανάστασης το 1919-22 είναι μόνο δύο από αυτά τα «μεταπολεμικά» μέτωπα – απλές υποσημειώσεις στους σχεδιασμούς των ισχυρών, αλλά με καταστροφικές συνέπειες για εκατομμύρια εμπόλεμους και άμαχους συμμετέχοντες σε αυτά.  
Τότε «χτίζονται», μεταξύ άλλων, κρυφά (Σάικς-Πικό) και φανερά (Βερσαλίες, Σεβρ, Λοζάνη) τα περισσότερα σημερινά έθνη-κράτη της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής, σχεδιασμένα με ευθείες γραμμές πάνω σε κάποιο χάρτη των Παρισίων ή του Λονδίνου. Τότε μπαίνουν, χάρη στην πλεονεξία των αυτοκρατορικών ελίτ, οι ιστορικές βάσεις για πολλά από τα σημερινά δεινά της ανθρωπότητας.  
Για να ακολουθήσει, βέβαια, ο νέος μεγάλος τεμαχισμός από το 1939 ώς το 1945, ο ακόμη φονικότερος Δεύτερος Πόλεμος, φυσική συνέχεια –κυριολεκτικά, ένας δεύτερος γύρος– του Πρώτου. Που, στην πραγματικότητα, κι αυτός έχει ξεκινήσει ήδη τουλάχιστον από το 1931, με την εισβολή της Ιαπωνίας στην Κίνα, και συνεχίζεται στην Ισπανία, την Αιθιοπία και σε πλήθος άλλα πεδία ολέθρου.
Και που μόνο στα λόγια «λήγει» το 1945 στο ισοπεδωμένο Βερολίνο και το ραδιενεργό Ναγκασάκι, με τον παλιό, σάπιο κόσμο της «γηραιάς ηπείρου» οριστικά εξουθενωμένο, και τις δύο νέες υπερδυνάμεις, τις ΗΠΑ και τη Ρωσία/ΕΣΣΔ, να ξαναπιάνουν αμέσως το νήμα της ενδο-ιμπεριαλιστικής μονομαχίας για την αλληλοϋπονόμευση, την αρπαγή σφαιρών επιρροής και την παγκόσμια κυριαρχία.
Και να ξαναρίχνονται στο Μεγάλο Παιχνίδι, από εκεί ακριβώς που το άφησαν οι προηγούμενοι. Ελλάδα, Κορέα, Ινδοκίνα – μπορώ να γεμίσω όλη τη σελίδα με τα επιμέρους «δι’ αντιπροσώπων» αλλόφυλα και εμφύλια μέτωπα του Ψυχρού Πολέμου, που ήταν Ψυχρός μόνο για τους ισχυρούς, αλλά Θερμός μέχρι θανάτου για τους σκοτωμένους, τους εξόριστους, τους πεινασμένους... Σκεφτείτε, δηλαδή, να μην είχαν και το «φρένο» της αμοιβαίας πυρηνικής (αυτο-)καταστροφής, να τους συγκρατεί, τι θα είχαν κάνει!
Πάμε όμως πάλι πίσω στο Παρίσι. Ο «Ναπολέων» Μακρόν, αφού πέταξε τη μαλακία του για τον «ήρωα» δωσίλογο Πετέν, τελικά μαζεύτηκε και δεν θα πάει στο «Invalides» να τον τιμήσει για τη σφαγή του Βερντέν – και για τους 75.000 Εβραίους που ο κουίσλινγκ Στρατάρχης έστειλε πακέτο στα χιτλερικά κρεματόρια.
Αντ’ αυτού, ο Γάλλος «πρόεδρος των πλουσίων» θα βρεθεί αύριο με την εκλεκτή... δημοκρατική παρέα του –τον Τραμπ, τον Πούτιν, τον Ερντογάν, αλλά και τη Μέρκελ, τη Μέι και πλήθος άλλους ξεφτισμένους κληρονόμους των ισχυρών παικτών του 1918– για να τιμήσουν, λέει, την Ανακωχή και την Ειρήνη. Την ειρήνη! Που, έτσι και κοιτάξει κανείς τον παγκόσμιο χάρτη και βάλει κουκκίδες για τους πολέμους –εμφύλιους, «εμφύλιους» αλλά και κανονικούς–, και ιδίως για τις αναγκαστικές μετακινήσεις ολόκληρων πληθυσμών εξαιτίας τους, θα διαπιστώσει πως αποτελεί χίμαιρα, μακρινή φενάκη.
Και που, έτσι και προσθέσουμε αφενός τις μακρινές στρατιωτικές βάσεις σε όλο τον πλανήτη και τα ορατά και αόρατα τείχη από τη μία, και αφετέρου τις λογής-λογής οικονομικές κυρώσεις και «εχθροπραξίες» ενθεν και ένθεν, που εσχάτως πολλαπλασιάζονται σαν μανιτάρια, βλέπουμε πως δεν διαφέρει και πολύ από το ναρκοπέδιο του Μεσοπολέμου. Είναι κι αυτή η καταραμένη άνοδος της εθνικιστικής, ρατσιστικής, μισαλλόδοξης Ακροδεξιάς, σε όλο τον κόσμο, που κάνει τις ομοιότητες ακόμη τρομακτικότερες...
Πριν από μερικά χρόνια διάβασα ένα εξαιρετικό βιβλίο του 1962, το «Guns of August» («Κανόνια του Αυγούστου»), γραμμένο από μια γυναίκα ιστορικό, την Μπάρμπαρα Τάχμαν. Είχε πάρει, δικαίως, το βραβείο Πούλιτζερ, και διαβάστηκε τότε πολύ, γιατί δίπλα στην κλασική πολιτική και διπλωματική ιστορία των γεγονότων –και, κυρίως, των πολιτικών και στρατιωτικών παρεξηγήσεων και λαθών– που οδήγησαν ενθουσιωδώς τα ευρωπαϊκά κράτη στην Πρώτη Μεγάλη Σφαγή, πρόσθεσε τον ρόλο που έπαιξαν η μαζική ψυχολογία, τα στερεότυπα και η αλληλοτροφοδοτούμενη συλλογική παράκρουση περί ανδροπρέπειας, «τιμής» και εθνικού γοήτρου.
Λένε πως, όταν το διάβασε –από τους πρώτους– ο Κένεντι, συγκλονίστηκε τόσο, ώστε έστειλε από ένα αντίτυπο σε όλους τους υπουργούς και συνεργάτες του, και ζήτησε από τον υπουργό Αμυνας, τον μετέπειτα «χασάπη του Βιετνάμ» Μακναμάρα, να επιβάλει την ανάγνωσή του από όλους τους Αμερικανούς αξιωματικούς. Λένε, ακόμα, ότι το βαθύ αντιπολεμικό πνεύμα και δίδαγμα του βιβλίου τον επηρέασε τόσο στους λεπτούς χειρισμούς της Πυραυλικής Κρίσης της Κούβας, λίγους μήνες αργότερα, όσο και την απόφασή του να αποσυρθεί από το Βιετνάμ, που όμως δεν πρόλαβε να την υλοποιήσει... Και κάπου διάβασα πρόσφατα, νομίζω στον Γούντγουορντ, πως είναι το αγαπημένο βιβλίο του Τζέιμς Μάτις, του στρατηγού των πεζοναυτών και σημερινού υπουργού Αμυνας των ΗΠΑ – ίσως του μόνου σοβαρού ανθρώπου σε αυτήν την ανεξέλεγκτη αμερικανική κυβέρνηση!
Η Τάχμαν δεν χαρίζεται σε κανέναν: περιγράφει με ακρίβεια πως η Ευρώπη αυτοπαγιδεύτηκε σε έναν βιομηχανικής κλίμακας πόλεμο μέχρις εσχάτων, χωρίς ορατή έξοδο διαφυγής για τους εμπλεκομένους. Εναν πόλεμο φθοράς, με δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους να σκοτώνονται και να ακρωτηριάζονται καθημερινά σαν ποντίκια για λίγα μέτρα γης, για ένα χαράκωμα, που την άλλη μέρα χανόταν.
Εναν πόλεμο που αντί να τελειώσει πριν από τα Χριστούγεννα του 1914, τράβηξε άλλα τέσσερα χρόνια, σκοτώνοντας περισσότερα από δέκα εκατομμύρια ανθρώπους. Και που, όπως έγραψα και στον πρόλογο, στην πραγματικότητα άρχισε πολύ πριν και φυσικά δεν τελείωσε ούτε το 1918 ούτε το 1945...
Πόσοι ηγέτες, από αυτό το ετερόκλητο και όλο ίντριγκες, λυκοσυμμαχίες και πισώπλατα μαχαιρώματα «παρεάκι» των Παρισίων, να έχουν άραγε διαβάσει αυτό το βιβλιαράκι; Αλλά, κι από αυτούς που το διάβασαν, πόσοι κατάλαβαν τα βαθύτερα ιστορικά –και πανανθρώπινα– διδάγματά του;
Ο Πικετί, στο «Κεφάλαιο στον 21ο αιώνα», γράφει ότι οι δείκτες της παγκόσμιας ανισότητας μεταξύ πλουσίων και φτωχών ξανάφτασε στα ίδια επίπεδα με εκείνα αμέσως πριν από το 1914, και προειδοποιεί για τις «εκρηκτικές πολιτικο-κοινωνικές συνέπειες» αυτού του χάσματος. Είμαστε άραγε καταδικασμένοι να δικαιώσουμε ξανά τον Μαρξ και το τσιτάτο του για την ιστορία που επαναλαμβάνεται, πότε σαν φάρσα και πότε σαν τραγωδία;

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών

https://chatzelenisgeorge.blogspot.com/