Κεν Λόουτς: «Το πολιτικό καθεστώς συνειδητά οδηγεί τους φτωχούς στην απόγνωση»

Γιώργος Ρούσσος

Δύο χρόνια μετά το υπέροχο «Jimmy's Hall» (2014), ο Κεν Λόουτς επιστρέφει εντυπωσιακά - Χρυσός Φοίνικας στο 69ο Φεστιβάλ των Καννών - μ' ένα πολιτικό σινεμά υψηλών δυνατοτήτων, με έντονη κριτική ματιά, αλλά και με κοινωνικές ευαισθησίες, βασιζόμενος στο εξαιρετικό σενάριο του μόνιμου πλέον συνεργάτη του, Πολ Λάβερτι - η Συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στο Tvxs.gr πριν από δύο χρόνια. Με αφορμή την κυκλοφορία της νέας τους συνεργασίας, «Εγώ, ο Ντάνιελ Μπλέικ / I, Daniel Blake» (2016), στις ελληνικές Κινηματογραφικές Αίθουσες, την Πέμπτη 3 Νοεμβρίου, αναδημοσιεύουμε μία Συνέντευξη του κορυφαίου Βρετανού σκηνοθέτη, έτσι όπως παραχωρήθηκε από την εταιρεία διανομής Feelgood Entertainment.

Εγώ, ο Ντάνιελ Μπλέικ / I, Daniel Blake
Σκηνοθεσία: Κεν Λόουτς / Ken Loach
Σενάριο: Πολ Λάβερτι / Paul Laverty
Ηθοποιοί: Dave Johns, Hayley Squires, Sharon Percy, Briana Shann, Dylan McKiernan
Casting: Kahleen Crawford
Διεύθυνση Φωτογραφίας: Robble Ryan
Μοντάζ: Jonathan Morris
Έτος: 2016
Χώρα: Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Βέλγιο
Διάρκεια: 100 λεπτά

Ο Ντάνιελ Μπλέικ είναι ένας 59χρονος ξυλουργός ο οποίος έπειτα από ένα σοβαρό καρδιακό επεισόδιο θα πρέπει να σταματήσει να δουλεύει μέχρις ότου η καρδιά του γίνει ξανά πιο δυνατή. Η γιατρός του τον κρίνει ακατάλληλο για εργασία, όμως οι κοινωνικές υπηρεσίες του Νιούκαστλ όπου ζει, θεωρούν ότι δεν δικαιούται το ανάλογο επίδομα, μα το επίδομα κάποιου που θα έπρεπε να ψάχνει για δουλειά.

Η γραφειοκρατία τον οδηγεί σε αδιέξοδο. Μέσα από την περιπέτεια αυτή, διασταυρώνεται με μια ανύπαντρη μητέρα και τα δύο παιδιά της. Βρίσκοντας αναπάντεχη οικογενειακή θαλπωρή ο ένας στον άλλο, ενώνουν τις δυνάμεις τους και προσπαθούν να αντισταθούν στις δυσκολίες.

Διαβάστε επίσης:
Διαγωνισμός - Δείτε πρώτοι τη νέα ταινία του Κεν Λόουτς: «Εγώ, ο Ντάνιελ Μπλέικ»

Συνέντευξη με τον σκηνοθέτη: Κεν Λόουτς / Ken Loach

Είχαν κυκλοφορήσει φήμες ότι το Jimmy’s Hall θα ήταν η τελευταία σας ταινία. Ίσχυε ποτέ κάτι τέτοιο και αν ναι τι σας οδήγησε να κάνετε το Eγώ, ο Ντάνιελ Μπλέικ;

Ήταν κάτι απερίσκεπτο που είπα. Υπάρχουν πολλές ιστορίες που πρέπει να ειπωθούν. Τόσοι χαρακτήρες...

Ποια είναι η ρίζα της ιστορίας;

Η πανανθρώπινη ιστορία αυτών που παλεύουν να επιβιώσουν είναι η αφετηρία. Αλλά μετά οι χαρακτήρες και η κατάσταση πρέπει να ριζώσει στα βιώματα. Αν κοιτάξουμε προσεχτικά, θα δούμε τη συνειδητή σκληρότητα του κράτους απέναντι σε αυτούς που είναι απεγνωσμένοι για βοήθεια, καθώς και τη χρήση της γραφειοκρατίας, την εσκεμμένη αναποτελεσματικότητα ως πολιτικό όπλο. «Αυτό συμβαίνει όταν δεν δουλεύεις, αν δεν βρεις δουλειά θα υποφέρεις». Ο θυμός ήταν το κίνητρο πίσω από την ταινία.

Πώς αρχίσατε την έρευνα;

Πάντα ήθελα να κάνω κάτι στην πόλη που γεννήθηκα, στο Nuneaton κι έτσι πήγαμε με τον Paul και βρήκαμε ανθρώπους εκεί. Έχω μια μικρή σχέση με ένα φιλανθρωπικό κίνημα εκεί και γνωρίσαμε πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους που ήταν ανίκανοι να βρουν δουλειά για πολλούς λόγους, οι λίγες θέσεις εργασίας είναι ο πιο προφανής. Κάποιοι δούλευαν για ασταθή μεροκάματα και δεν είχαν πού να μείνουν. Ένας πολύ καλός νέος μας πήγε στο δωμάτιο του σε ένα σπίτι που μοιραζόταν και το δωμάτιο ήταν σαν από βιβλίο του Ντίκενς. Ένα στρώμα στο πάτωμα, ένα ψυγείο και τίποτα άλλο. Ο Paul ρώτησε αν ήταν αγένεια να δούμε τι έχει στο ψυγείο, και είπε όχι. Ανοίξαμε την πόρτα, δεν υπήρχε τίποτα, ούτε γάλα, ούτε μπισκότο, ούτε τίποτα. Τον ρωτήσαμε πότε ήταν η τελευταία φορά που δεν είχε φάει τίποτα και μας είπε ότι την προηγούμενη εβδομάδα δεν είχε φάει για τέσσερις μέρες. Ήταν απεγνωσμένος. Είχε έναν φίλο που τον έστειλαν να δουλέψει στις πέντε το πρωί. Μετά του είπαν ότι πρέπει να είναι σε μια αποθήκη στις έξι. Δεν είχε μεταφορικό μέσο αλλά τα κατάφερε. Στις έξι και τέταρτο του είπαν ότι δεν υπάρχει δουλειά κα φυσικά δεν πληρώθηκε. Τον έστειλαν πίσω. Αυτή η συνεχής ταπείνωση και η ανασφάλεια είναι κάτι που αναφέραμε στην ταινία.

Πώς καταλήξατε στην ιστορία, μέσα από τόσο υλικό που συγκεντρώσατε και τους ανθρώπους που γνωρίσατε;

Αυτή είναι η πιο δύσκολη απόφαση, γιατί είχαμε πολλές ιστορίες. Νιώθουμε ότι έχουμε κάνει πολλά για τους νέους - όπως το Sweet Sixteen - και τα δεινά των ηλικιωμένων περνάνε μάλλον απαρατήρητα. Υπάρχει μια γενιά από ανθρώπους που ήταν ικανοί εργάτες και τώρα φτάνουν στο τέλος της ηλικίας που μπορούν να εργαστούν. Έχουν προβλήματα υγείας και δεν θα εργαστούν ποτέ γιατί τους είναι δύσκολο να χειριστούν τις υπηρεσίες ευρέσεως εργασίας και δεν έχουν σχέση με την τεχνολογία. Είναι συνηθισμένοι σε πιο παραδοσιακές εργασιακές δομές και αισθάνονται χαμένοι. Αντιμετωπίζουν την αξιολόγηση του γραφείου εργασίας και επιδομάτων, όπου μπορεί να θεωρηθείς ικανός για δουλειά, ενώ δεν είσαι. Η όλη γραφειοκρατική, ακατανόητη δομή νικάει τους ανθρώπους. Ακούσαμε πολλές σχετικές ιστορίες. Ο Paul έγραψε τον χαρακτήρα του Ντάνιελ Μπλέικ και η ταινία κύλησε.

Το επιχείρημα σας είναι ότι η γραφειοκρατική δομή είναι ακατανόητη από τον σχεδιασμό της...

Ναι. Τα γραφεία ευρέσεως εργασίας σήμερα δεν βοηθούν τους ανθρώπους, αλλά τους βάζουν εμπόδια. Υπάρχει κάποιος που σε καθοδηγεί και που δεν του επιτρέπεται να πει για τις δουλειές που είναι διαθέσιμες, ενώ πριν μπορούσε. Επίσης, τους ζητούν να επιβάλλουν κυρώσεις. Αν δεν το κάνουν, βρίσκουν τον μπελά τους. Οργουελικό, έτσι; Αυτά έχουν προκύψει από έρευνες και οι αποδείξεις είναι πολλές. Έτσι, άρχισαν τα συσσίτια. Και αυτό είναι κάτι που ικανοποιεί την κυβέρνηση, ότι υπάρχουν συσσίτια.

Θεωρείτε ότι αυτή η ιστορία αναφέρεται κυρίως στο σήμερα;

Έχει μεγαλύτερες προεκτάσεις. Έχει να κάνει με την ιδέα ότι κάποιοι φτωχοί είναι ανάξιοι και κάποιοι άξιοι. Η εργατική τάξη πρέπει να κινητοποιηθεί για να δουλέψει από τον φόβο της φτώχειας. Οι πλούσιοι πρέπει να επιβραβεύονται ακόμα περισσότερο. Το πολιτικό καθεστώς έχει συνειδητά χρησιμοποιήσει τη φτώχεια και την πείνα για να οδηγήσει τους ανθρώπους να αποδεχτούν τους χαμηλότατους μισθούς και το ανασφαλές εργασιακό περιβάλλον από απόγνωση. Οι φτωχοί πρέπει να κατηγορηθούν για την ανέχεια τους. Το βλέπουμε στην Ευρώπη και αλλού.

Πώς ήταν τα συσσίτια;

Πήγαμε σε πολλά μαζί με τον Paul. Η ιστορία με το συσσίτιο που δείχνουμε στην ταινία βασίστηκε σε ένα περιστατικό που είδε ο Paul. Ω, τα συσσίτια είναι απαίσια. Βλέπεις απεγνωσμένους ανθρώπους. Στη Γλασκόβη, ήρθε ένας τύπος στην πόρτα. Κοίταξε, σάρωσε με τα μάτια το μέρος και μετά αποχώρησε. Μια γυναίκα που δούλευε εκεί τον ακολούθησε, γιατί ήταν προφανώς σε ανάγκη, αλλά δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει την ταπείνωση και να ζητήσει φαγητό. Νομίζω ότι αυτό γίνεται συνέχεια.

Περιγράψτε μας τον Daniel.

Ο Ντάνιελ είναι ένας άντρας που δούλευε ως μαραγκός, ένας επιδέξιος μάστορας. Είχε δουλέψει σε οικοδομές, είχε δουλέψει ως μαραγκός και ακόμα κάνει πράγματα με ξύλο για την ευχαρίστηση του. Αλλά η γυναίκα του πέθανε, εκείνος έπαθε καρδιακή προσβολή και παραλίγο να πέσει από μια σκαλωσιά. Του έχουν δώσει οδηγία να μη δουλεύει και είναι στη διαδικασία αποκατάστασης, οπότε παίρνει ακόμα το επίδομα. Η ταινία διηγείται την ιστορία του  πώς προσπαθεί να επιβιώσει μέσα στην παράλογη συνθήκη που τον θεωρεί ικανό για εργασία. Είναι δυνατός και καλοπροαίρετος.

Ποια είναι η Κέιτι;

Μια ανύπαντρη μητέρα με δύο μικρά παιδιά. Ζει σε έναν ξενώνα όταν η υπηρεσία της βρίσκει ένα διαμέρισμα στον βορά όπου το νοίκι καλύπτεται από το κράτος. Το διαμέρισμα είναι καλό, αλλά θέλει δουλειά. Όταν παραβιάζει τους κανονισμούς, μπλέκει σε μπελάδες, δεν έχει οικογένεια να τη στηρίξει, καμία συμπαράσταση, καθόλου χρήματα. Η Κέιτι είναι ρεαλίστρια. Αναγνωρίζει ότι η πρωταρχική της ευθύνη είναι να επιβιώσει με κάποιο τρόπο.

Μεγάλο μέρος της ιστορίας έχει να κάνει με την αποπνικτική γραφειοκρατία.

Η ιστορία βασίζεται ελπίζω σε κάτι που είναι οικείο σε όλους. Είναι η απόγνωση και η μαύρη κωμωδία του να προσπαθείς να αντιμετωπίσεις τη γραφειοκρατία που είναι ηλίθια και μπορεί να σε τρελάνει. Νομίζω ότι αν το μπορείς να μιλήσεις για αυτό με ειλικρίνεια, τότε διαβάζεις το κρυφό νόημα της σχέσης ανάμεσα στους ανθρώπους μπροστά και πίσω από ένα γραφείο. Αυτό αποκαλύπτει την κωμωδία, τη σκληρότητα του θέματος και την τραγική του πτυχή. «Οι φτωχοί φταίνε για την ανέχεια τους». Αυτό προστατεύει την εξουσία της κυρίαρχης τάξης.

Τι ψάχνατε για τον  Ντάνιελ and και την Κέιτι όταν επιλέξατε τον  Dave Johns και τη Hayley Squires;

Για εκείνον αναζητούσα την κοινή λογική ενός καθημερινού άντρα. Κάθε μέρα δούλευε μαζί με άλλους. Έκανε πλάκα μαζί τους. Έτσι βγάζεις τη μέρα. Έτσι ζούσε, μέχρι που αρρώστησε και χρειάστηκε στήριξη. Έτσι, εκτός από το χιούμορ, χρειάζεται και ευαισθησία. Για την Κέιτι, σκέφτηκα κάποια ρεαλίστρια, προσπάθησε να σπουδάσει, απέτυχε στο σχολείο, αλλά σπουδάζει στο ανοιχτό πανεπιστήμιο. Ψάχναμε κάποια με ευαισθησία και κότσια. Και, όπως στην περίπτωση του Νταν, απόλυτα αυθεντική.

Ο Dave Johns είναι stand- up comedian και ηθοποιός. Γιατί τον επιλέξατε ως Νταν;

Ο παραδοσιακός stand-up κωμικός είναι κάποιος ή κάποια με ρίζες στην εμπειρία εργατικής τάξης και η κωμωδία προκύπτει από αυτή την εμπειρία. Προκύπτει από τις κακουχίες, κάνουν πλάκα με την επιβίωση. Αλλά το θέμα με τους κωμικούς είναι ότι έχουν καλό συγχρονισμό που είναι εγγενής με το ποιοι είναι. Έχει τη σωστή ηλικία, ανήκει στην εργατική τάξη και σε κάνει να χαμογελάς, που είναι αυτό που θέλαμε.

Πώς επιλέξατε τη Hayley Squires ως Κέιτι;

Είδαμε πολλές γυναίκες που είχαν ενδιαφέρον. Αλλά και πάλι η Hayle είναι μια γυναίκα της εργατικής τάξης και ήταν καταπληκτική. Κάθε φορά που δοκιμάζαμε κάτι, ήταν τέλεια. Δεν απαλύνει αυτό που είναι ή αυτό που λέει, είναι γνήσια, συνέχεια.

Πώς ήταν το γύρισμα;

Καταρχήν, το γράψιμο του Paul είναι ακριβές και ολοζώντανο. Αυτό σημαίνει ότι σπάνια γυρίζουμε υλικό που δεν χρησιμοποιούμε. Το κρίσιμο σε ένα γύρισμα είναι η οργάνωση. Είναι η προετοιμασία. Το να βρίσκεις λύσεις. Να έχεις επιλέξεις όλους τους ηθοποιούς από πριν. Να έχεις τα μέρη που θα γυρίσεις. Να κάνεις ό,τι χρειάζεται για να έχεις συνεργείο, μια ομάδα ανθρώπων που καταλαβαίνει τι θες να κάνεις και να δεσμευτεί σ’ αυτό. Τα είχαμε όλα. Αποτελεσματικότητα και πολύ χιούμορ από όλους. Αυτό σε κρατάει, γιατί σημαίνει ότι η προσπάθεια σου είναι παραγωγική. Η συνεργασία με καλούς φίλους είναι απόλαυση και κυρίως είχαμε μέχρι και μια μηχανή του καφέ που μας ακολουθούσε παντού. Αυτό ήταν το κλειδί, ένας καλός εσπρέσο που μας βοηθούσε να βγάζουμε τη μέρα.

Κάνετε ταινίες που ελπίζετε να φέρουν μια αλλαγή και αν ναι τι θα σήμαινε αυτό για την ταινία;

Μπορείς να κινητοποιήσεις με μια ταινία, δεν μπορείς να εκπαιδεύσεις ιδιαίτερα, παρ’ όλο που θέτεις ερωτήματα. Νομίζω ότι η ενεργοποίηση είναι μεγάλη υπόθεση γιατί η συνενοχή σε κάποια πράγματα είναι αφόρητη. Οι χαρακτήρες παγιδεύονται σε καταστάσεις. Αυτή είναι η ουσία του δράματος. Και αν μπορείς να βρεις το δράμα σε πράγματα που δεν είναι μόνο παγκόσμια, αλλά έχουν πραγματική αναφορά στο τι συμβαίνει στον κόσμο, τότε ακόμα καλύτερα. Νομίζω ότι ο θυμός μπορεί να είναι εποικοδομητικός αν μπορείς να τον χρησιμοποιήσεις. Ο θυμός αφήνει το κοινό με κάτι ανεπίλυτο στο μυαλό του, κάτι να κάνει, κάτι να προκαλέσει.

 

 

 

 

 

 

http://tvxs.gr/news/sinema/ken-looyts-politiko-kathestos-syneidita-odigei-toys-ftoxoys-stin-apognosi