Με αφορμή τα 95 χρόνια από την ρώσικη επαναστάση μερικές σκέψεις για την εκπληκτική μπροσούρα του Λέον Τρότσκυ “Τα Μαθήματα του Οκτώβρη “…
Η οκτωβριανή επανάσταση φέρνει μια τεράστια ανατροπή πολύ πέρα από τα σύνορα της Ρωσίας. Για πρώτη φορά το προλεταριάτο με πρωτοπορία το μπολσεβίκικο κόμμα κατακτάει την εξουσία.
Κάτι τέτοιο μέχρι να γίνει πραγματικότητα φάνταζε ένα άπιαστο όνειρο, που απασχολούσε μόνο μια μικρή μειοψηφία αποφασισμένων επαναστατών. Αυτό ακριβώς ήταν και οι μπολσεβίκοι λίγους μήνες πριν τον Οκτώβρη. Στο διεθνές σοσιαλιστικό κίνημα της εποχής εκείνης κυριαρχούσε η αντίληψη ότι ο σοσιαλισμός είναι μια υπόθεση που αφορά κυρίως τις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες της κεντρικής Ευρώπης. Έχοντας ερμηνεύσει τα λόγια του Μαρξ, θεωρούσαν ότι ο σοσιαλισμός θα προκύψει ως το λογικό προϊόν της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων που σε ένα ορισμένο σημείο θα συγκρουστούν με τις υφιστάμενες καπιταλιστικές παραγωγικές σχέσεις. Η προσοχή της σοσιαλδημοκρατίας περιορίστηκε για δεκαετίες όχι στην ίδια την επανάσταση αλλά στις “αντικειμενικές” της προϋποθέσεις: Στο επίπεδο της καπιταλιστικής ανάπτυξης, στην ενδυνάμωση του οικονομικού αγώνα της εργατικής τάξης και στο χτίσιμο του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος μέσα από μια σταθερή κοινοβουλευτική δουλειά, το διαρκές άπλωμα των οργανώσεών του, του τύπου του και των οικονομικών του. Η επανάσταση υπήρχε στο λεξικό της σοσιαλδημοκρατίας, αλλά στην ουσία δεν σήμαινε τίποτα. Ήταν μια επανάσταση χωρίς καμπές, ένα γεγονός που θα έρθει στην ώρα του, όταν το πάρουν απόφαση οι “σιδερένιοι” νόμοι της κοινωνικής εξέλίξης. Το κόμμα απλώς θα είναι σε αναμονή έτοιμο να αναλάβει τα νέα θεσμικά του καθήκοντα, οργανώνοντας σαν τον πλέον ειδικό, ύστερα άλλωστε από δεκαετίες προετοιμασίας, τα ηνία της νέας κοινωνίας. Μέσα σε αυτό το σχήμα η επανάσταση είχε εξαφανιστεί, δίνοντας τη θέση της σε ένα ρεφορμιστικό μακρόπνοο σχέδιο σερβιρισμένο με λόγια πίστης στις “επαναστατικές παραδόσεις”.
Κάτι τέτοιο μέχρι να γίνει πραγματικότητα φάνταζε ένα άπιαστο όνειρο, που απασχολούσε μόνο μια μικρή μειοψηφία αποφασισμένων επαναστατών. Αυτό ακριβώς ήταν και οι μπολσεβίκοι λίγους μήνες πριν τον Οκτώβρη. Στο διεθνές σοσιαλιστικό κίνημα της εποχής εκείνης κυριαρχούσε η αντίληψη ότι ο σοσιαλισμός είναι μια υπόθεση που αφορά κυρίως τις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες της κεντρικής Ευρώπης. Έχοντας ερμηνεύσει τα λόγια του Μαρξ, θεωρούσαν ότι ο σοσιαλισμός θα προκύψει ως το λογικό προϊόν της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων που σε ένα ορισμένο σημείο θα συγκρουστούν με τις υφιστάμενες καπιταλιστικές παραγωγικές σχέσεις. Η προσοχή της σοσιαλδημοκρατίας περιορίστηκε για δεκαετίες όχι στην ίδια την επανάσταση αλλά στις “αντικειμενικές” της προϋποθέσεις: Στο επίπεδο της καπιταλιστικής ανάπτυξης, στην ενδυνάμωση του οικονομικού αγώνα της εργατικής τάξης και στο χτίσιμο του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος μέσα από μια σταθερή κοινοβουλευτική δουλειά, το διαρκές άπλωμα των οργανώσεών του, του τύπου του και των οικονομικών του. Η επανάσταση υπήρχε στο λεξικό της σοσιαλδημοκρατίας, αλλά στην ουσία δεν σήμαινε τίποτα. Ήταν μια επανάσταση χωρίς καμπές, ένα γεγονός που θα έρθει στην ώρα του, όταν το πάρουν απόφαση οι “σιδερένιοι” νόμοι της κοινωνικής εξέλίξης. Το κόμμα απλώς θα είναι σε αναμονή έτοιμο να αναλάβει τα νέα θεσμικά του καθήκοντα, οργανώνοντας σαν τον πλέον ειδικό, ύστερα άλλωστε από δεκαετίες προετοιμασίας, τα ηνία της νέας κοινωνίας. Μέσα σε αυτό το σχήμα η επανάσταση είχε εξαφανιστεί, δίνοντας τη θέση της σε ένα ρεφορμιστικό μακρόπνοο σχέδιο σερβιρισμένο με λόγια πίστης στις “επαναστατικές παραδόσεις”.
Για τη σοσιαλδημοκρατία των αρχών του 20ου αιώνα η σκέψη ότι μπορεί να πραγματοποιηθεί μια σοσιαλιστική επανάσταση στη Ρωσία ήταν καθαρή τρέλα. Τα καθήκοντα τελείωναν στην ανατροπή του Τσάρου και την εγκαθίδρυσης ενός κοινοβουλευτικού καθεστώτος. Παράλληλα η Ρωσία με τον πολιτικό της εκσυγχρονισμό όφειλε να περιμένει την καπιταλιστική της “ολοκλήρωση”, εξαλείφοντας όλα τα φεουδαρχικά απομεινάρια του παρελθόντος. Πρώτα λοιπόν ένας “κανονικός” καπιταλισμός και μετά θα έρθει και ο σοσιαλισμός όταν “ωριμάσουν” οι αντικειμενικές συνθήκες. Πρόκειται για ένα χυδαίο μαρξισμό ένα είδος κοινωνικού ντετερμινισμού μέσα από το οποίο εξαφανίζεται η ανθρώπινη θέληση. Αφού υπάρχουν οι σιδερένιοι νόμοι της κοινωνικής εξέλιξης κανένας υποκειμενικός παράγοντας δεν μπορεί να καθορίσει το αποτέλεσμα της διαδικασίας. Το έργο πλέον της σοσιαλδημοκρατίας είναι περίπου αυτό που παρακολουθούμε στη σημερινή αριστερά. Μια ατελείωτη αναμονή, μια διαρκής προετοιμασία για μια μάχη που διαρκώς αναβάλλεται γιατί δεν μας το επιτρέπουν οι συσχετισμοί. Οι συνθήκες έγιναν συσχετισμοί, το αποτέλεσμα όπως είναι το ίδιο, η μοιρολατρία.
Στην πραγματικότητα η σοσιαλδημοκρατική αντίληψη περί κοινωνικού μετασχηματισμού έκοβε κάθε δεσμό με τις επαναστατικές παραδόσεις του γιακωβινισμού. Με “το κληροδότημα της ίδιας της γαλλικής επανάστασης, τα πρότυπα και τα οργανωμένα σχήματα πολιτικής αναταραχής που καθιέρωσε για τη γενική χρήση των απανταχού επαναστατών… τα οποία χρησίμευσαν στο να αποκτήσει η δυσαρέσκεια συγκεκριμένο αντικείμενο, η αναταραχή να γίνει επανάσταση και πάνω απ’ όλα να συνενωθεί η Ευρώπη ολόκληρη σε ένα ανατρεπτικό κίνημα”. (Έρικ Χομπσμπάουμ, Η εποχή των επαναστάσεων σελ 165-6) Είναι αλήθεια ωστόσο ότι στο 19ο αιώνα έγινεκατάχρηση του “προτύπου” αυτού. Απομονωμένες ομάδες επαναστατών πίστεψαν ότι αρκεί ο βολονταρισμός για να ξυπνήσουν τα επαναστατικά ένστικτα των μαζών και να καταληφθεί η εξουσία. Επρόκειτο για μια παρωδία του γιακωβινισμού αντίστοιχη με τις αμέτρητες σέχτες που ισχυρίζονταν κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα ότι αποτελούν ένα είδος μετενσάρκωσης του μπολσεβικισμού. Η σοσιαλδημοκρατία όμως δεν απέρριπτε απλώς τον τυχοδιωκτισμό. “Κείνο που αρνείται, σαν “μπλανκισμό” ή ακόμα χειρότερα σαν μπολσεβικισμό είναι η συνειδητή προπαρασκευή της εξέγερσης, το σχέδιο, η συνομωσία… Το λάθος του Μπλανκί δεν βρισκόταν στο άμεσο θεώρημά του, μα στην αντιστροφή του. Από το γεγονός ότι η τακτική αδεξιότητα καταδίκαζε την εξέγερση σε αποτυχία, έβγαζε το συμπέρασμα ότι η τήρηση των κανόνων της εξεγερσιακής τακτικής ήταν ικανή από μόνη της να εξασφαλίσει τη νίκη… Η συνομωσία δεν αναπληρώνει την εξέγερση. Η δραστήρια μειοψηφία του προλεταριάτου όσο καλά οργανωμένη κι αν είναι δεν μπορεί να καταλάβει την εξουσία ανεξάρτητα από τη γενική κατάσταση μιας χώρας: σ’ αυτό ο μπλανκισμός είναι καταδικασμένος από την ιστορία. Μα μόνο σ’ αυτό. Το άμεσο θεώρημα διατηρεί όλη του τη δύναμη. Για την κατάκτηση της εξουσίας δεν αρκεί στο προλεταριάτο μια εξέγερση των στοιχειακών δυνάμεων. Του χρειάζεται αντίστοιχη οργάνωση, του χρειάζεται σχέδιο, του χρειάζεται η συνωμοσία. Έτσι βάζει το ζήτημα ο Λένιν.” (Λ. Τρότσκυ, Η ιστορία της ρώσικης επανάστασης, σελ 449-450)
Αυτή ακριβώς ήταν η ρήξη που έφερε ο μπολσεβικισμός με τις μεχρι τότε νομοτέλειες των γερμανών επιγόνων του Μαρξ. Η ρώσικη επανάσταση δεν θα είχε νικήσει αν δεν χρησιμοποιούσε τις ξεχασμένες μεθόδους του γιακωβινισμού. Με τη διαφορά ότι σε μια σοσιαλιστική επανάσταση ο ρόλος του συνειδητού παράγοντα είναι ακόμα πιο αποφασιστικός. “Η μπουρζουαζία σε μιαν επανάσταση μπορεί να καταλάβει την εξουσία όχι γιατί είναι επαναστατική μα γιατί είναι η μπουρζουαζία: έχει στα χέρια της ήδη την ιδιοκτησία, την παιδεία, τον τύπο, ένα δίχτυ από σημεία στήριξης, την ιεραρχία των θεσμών. Τα πράγματα είναι διαφορετικά με το προλεταριάτο: στερημένο από κοινωνικά προνόμια που υπάρχουν έξω απ’ αυτό, το εξεγερμένο προλεταριάτο δεν μπορεί να υπολογίζει παρά μόνο στον αριθμό του, στη συνοχή του, στα στελέχη του, στο επιτελείο του.” (Λ. Τρότσκυ, Η ιστορία της ρώσικης επανάστασης, σελ 448).
Αυτό ακριβώς αναδεικνύει ο Τρότσκυ σ’ αυτή εδώ την μπροσούρα. Το ρόλο της επαναστατικής πρωτοπορίας όταν αλλάζουν τα καθήκοντα εξαιτίας μιας απότομης μεταβολής της κατάστασης. Ένας πόλεμος, μια οικονομική κρίση σαν αυτή που ζούμε σήμερα, οι κοινωνικές τους επιπτώσεις, μια οξυμένη πολιτική κρίση που βάζει σε δοκιμασία την αντοχή του αστικού μπλοκ εξουσίας και το μέχρι τότε μοντέλο διακυβέρνησης. Όλα αυτά με τη σειρά τους βάζουν ένα απότομο τέλος στους καθώς πρέπει όρους διεξαγωγής της ταξικής αναμέτρησης. Ταυτόχρονα βάζουν σε δοκιμασία τη ρουτίνα της αριστεράς που σε μια προηγούμενη εποχή φαινόταν να ανταποκρίνεται, αλλά τώρα αποκαλύπτεται όλη της η αδυναμία να αλλάξει τις συνήθειές της. Αυτό συνέβη με τη κραταιά σοσιαλδημοκρατία στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο, αποκαλύπτοντας πίσω από τις σίγουρες μαρξιστικές φόρμες όλη τη ιδεολογική της γύμνια και την ανικανότητά της να αντιταχθεί σθεναρά στο σφαγείο του πολέμου, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι σοσιαλδημοκράτες να συνθηκολογήσουν με την ιμπεριαλισμό της χώρας τους.
Οι απότομες στροφές της κατάστασης όμως μπορούν να ζαλίσουν ακόμα και ανθρώπους και κόμματα που κάθε άλλο παρά είχαν προσαρμοστεί στους κανόνες ταξικής αντιπαράθεσης μιας προηγούμενης πιο σταθερής περιόδου, όπως συνέβη με τη σοσιαλδημοκρατία του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα, ή με τα ΚΚ της πρόσφατης μεταπολεμικής περιόδου.O Τρότσκυ γράφει τα “Μαθήματα του Οκτώβρη” τον Σεπτέμβρη του 1924, με αφορμή την ήττα του γερμανικού KK (KPD)την προηγούμενη χρονιά. Το KPD είναι ένα καινούργιο κόμμα με μόλις 5 χρόνια ζωής. Ο αρχικός του πυρήνας ήταν η ομάδας Σπάρτακος της Ρόζα Λούξεμπουργκ και του Καρλ Λήμπνεχτ. Τόσα περίπου είναι και τα χρόνια ζωής των περισσότερων KK που συγκροτούσαν την νεοσύστατη 3η Διεθνή. Η ρώσικη επανάσταση έγινε η αφορμή για μια επαναστατική πλημμυρίδα σε όλη την Ευρώπη, όπως συμβαίνει άλλωστε με κάθε ανάλογο κοσμογονικό γεγονός. Ο πρώτος σταθμός του κύματος χτύπησε στη Γερμανία με την πρόωρη εξέγερση του Σπάρτακου το Γενάρη του 1919. Το αποτέλεσμα ήταν τραγικό. Η επανάσταση τσακίζεται από τα Freikorps και στα μέσα Γενάρη του 1919 δολοφονούνται η Ρόζα και ο Λήμπνεχτ. Το κενό που αφήνουν είναι τεράστιο και το γερμανικό κομουνιστικό κίνημα θα το πληρώσει πολύ ακριβά στα επόμενα χρόνια. Στις 21 Μάρτη της ίδιας χρονιάς η Ουγγαρία ανακηρύσσεται σε Σοσιαλιστική σοβιετική δημοκρατίαόμως αυτό δεν κρατά περισσότερους από 6 μήνες μέχρι να πέσει ύστερα από την κατάληψη της Βουδαπέστης από το ρουμανικό στρατό στις αρχές Αυγούστου. ΣτηΣλοβακία και στην Αυστρία πραγματοποιούνται το ίδιο διάστημα ανάλογες εξεγέρσεις χωρίς όμως θετική έκβαση. Λίγους μήνες πριν το ίδιο είχε συμβεί στη Φιλανδία απλά επισκιάστηκε από την τραγωδία του Σπάρτακου. Την ίδια περίοδο η επαναστατημένη Ρωσία έδινε μάχη να επιβιώσει. Αυτό κρατούσε το πιο χτισμένο επαναστατικό επιτελείο απασχολημένο στα μέτωπα με την εσωτερική λευκή αντεπανάσταση και την επίθεση που δέχτηκε ο σοβιετική εξουσία από 21 ευρωπαϊκούς στρατούς μεταξύ των οποίων και ο ελληνικός. Τα σοβιέτ κυριαρχούν ολοκληρωτικά στη Ρωσία μέσα στο 1921, με τίμημα όμως χιλιάδες επαναστάτες νεκρούς, μια οικονομία διαλυμένη, και 7 περίπου εκατομμύρια άλλους ανθρώπους να έχουν χαθεί από την πεινά και τις επιδημίες. Για τους μπολσεβίκους η επέκταση της επανάστασης στην υπόλοιπη Ευρώπη ήταν ο μόνος τρόπος για να σταθεί στα πόδια της η σοβιετική Ρωσία. Εξάλλου η οπτική τους δεν περιορίζονταν στη χώρα τους. Ο κομμουνισμός είναι διεθνές κίνημα και όχι εθνικό. Η επανάσταση στη Ρωσία ήταν απλώς η αρχή της παγκόσμιας σοσιαλιστικής επανάστασης.
Όμως οι απανωτές ήττες στην Ευρώπη και η καταστροφή στο εσωτερικό της Ρωσίας άλλαξε το κλίμα. Σε αυτό συνέτεινε και μια ακόμα στραβοτιμονιά, ο “Μάρτης” του 1921 στη Γερμανία. Μια ακόμα πρόωρη απόπειρα που κατέληξε σε φιάσκο. Το KPD βρέθηκε στις αρχές του 1921 με 500.000 μέλη. Ήταν το μεγαλύτερο κόμμα μετά τους μπολσεβίκους. Αυτό συνέβη ύστερα από τη διάσπαση του USPD, και την προσχώρηση 400.000 μελών μεταξύ των οποίων και ο Ταίλμαν στο KPD στα τέλη του 1920. Το KPD προσπάθησε να εκβιάσει μια εξέγερση με απεργίες και καταλήψεις εργοστασίων με δυνάμεις όμως απ’ έξω. Το αποτέλεσμα ήταν το κόμμα να απομονωθεί, να χτυπηθεί ανελέητα από την αντίδραση και να χαθούν τα δύο τρίτα της δύναμής του.
Αυτό ήταν και το οριστικό τέλος της πρώτης περιόδου. Επειγόντως χρειαζόταν μιαστροφή. Αυτό αποφασίστηκε όχι χωρίς τριγμούς στο 3ο Συνέδριο της κομμουνιστικής διεθνούς το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου. Μια στροφή “προς τις μάζες” και το ενιαίο εργατικό μέτωπο. Ήταν μια σύγκρουση με τον αριστερισμό που είχε πάρει χαρακτηριστικά επιδημίας στη νεαρή τότε Κομμουνιστική Διεθνή. Στη Βουλγαρία αυτή η γραμμή οδήγησε τις μέρες που ξεκίναγε το 3ο Συνέδριο σε μια ακόμα ήττα. Το KΚΒ έμεινε απαθές μπροστά σε ένα αντιδραστικό πραξικόπημα στις 9 Ιούνη, τύπου Κορνίλωφ ενάντια στην κυβέρνηση της Αγροτικής Ένωσης, θεωρώντας ότι πρόκειται για μια ενδοαστική σύγκρουση. Το αποτέλεσμα ήταν η εγκαθίδρυση ενός στρατιωτικού καθεστώτος. Ο επόμενος στόχος ήταν το ίδιο το KΚΒ. Όταν το KΚΒ αποφάσισε να αντιδράσει τον Αύγουστο ήταν πλέον αργά. Απομονωμένο το KΚΒ επιχείρησε τη δική του εξέγερση, επαναλαμβάνοντας τον γερμανικό “Μάρτη”, χωρίς καμία σοβαρή προετοιμασία, για τις 22 Σεπτέμβρη. Ακόμα μια καταστροφή. Το δεύτερο σε δύναμη κόμμα της Βουλγαρίας μετά την Αγροτική Ένωση με 25% των ψήφων και με 40000 μέλη τσακίστηκε από την λευκή τρομοκρατία. Σε όλα αυτά αν προσθέσουμε και την ιταλική πανωλεθρία του 1920 που κατέληξε στην επικράτηση του Μουσολίνι, δημιουργείται ένα περιβάλλον που έβαζε σε δοκιμασία ολόκληρο τον επαναστατικό προσανατολισμό που άνοιξε η ρώσικη επανάσταση.
Για τον Τρότσκυ ήταν αναγκαίος ένας επανεξοπλισμός. Η τρίτη απανωτή ήττα που ακολούθησε στη Γερμανία στάθηκε η αιτία για να βαρέσει συναγερμό. Εκεί γράφει τα “Μαθήματα του Οκτώβρη“. Το KPD από το καλοκαiρι του 1921 έχει υιοθετήσει τη στροφή προς τις μάζες και την τακτική του ενιαίου μετώπου. Αυτό έδωσε τη δυνατότητα να ανακτήσει αρκετές από τις χαμένες του δυνάμεις. Να σταθεροποιήσει τη δουλειά του και την επιρροή του. Όμως αυτή η περίοδος κρατάει μόλις ενάμιση χρόνο. Στις 11 Γενάρη 1923 η Γαλλία ισχυριζόμενη ότι η Γερμανία δεν κατέβαλε τις ποσότητες άνθρακα που επιβαλλόταν από τη συνθήκη των Βερσαλλιών, σε συνεργασία με το Βέλγιο, κατάλαβε την περιοχή του Ρουρ. Δέσμευσε τον ορυκτό πλούτο της περιοχής, καθώς και το σιδηροδρομικό δίκτυο. Η κεντροδεξιά κυβέρνηση απάντησε με τη λεγόμενη «παθητική αντίσταση». Η πίεση όμως που δέχτηκε, την ανάγκασε να οδηγηθεί σε εκτίναξη του πληθωρισμού. Το καλοκαίρι του 23 η εσωτερική κατάσταση της Γερμανίας πήρε το χαρακτήρα μιας καταστροφής. Στο τέλος του καλοκαιριού το γερμανικό νόμισμα δεν άξιζε τίποτα. Τον Ιούνιο με 300 μάρκα αγόραζε κανείς ένα δολάριο, σε 6 μήνες χρειαζόταν 8000 μάρκα. Ένα απεργιακό κύμα άρχισε να σαρώνει τη Γερμανία. Το KPD αρχικά αιφνιδιάστηκε αλλά στη συνέχεια προσπάθησε να ανταποκριθεί. Οι ναζιστές άρχισαν τις επιθέσεις και από κοντά δεκάδες παραστρατιωτικές οργανώσεις της άκρας δεξιάς. Σταμέσα Αυγούστου ξεσπά νέο κύμα απεργιών που οδηγεί στην πτώση της κυβέρνησης και την συγκρότηση μιας οικουμενικής με τους σοσιαλδημοκράτες και την κεντροδεξιά και χωρίς το KPD και τους Ναζί. Πρωθυπουργός ξανά ένας δεξιός και 4 υπουργεία στο SPD. Παρ’ αυτά το 1/3 των βουλευτών του SPD δεν δίνει ψήφο εμπιστοσύνης. Η Γερμανία είχε μπει στην τελική ευθεία. Εκατοντάδες χιλιάδες επαναστάτες ήταν με το όπλο στην σκανδάλη. Όμως το KPD καθυστερούσε. Αντί να οργανώσει την εξέγερση συνέχισε τον προπαγάνδα καλώντας το SPD να σπάσει από την αστική τάξη και να συγκροτήσει μαζί του μια “εργατική κυβέρνηση”. Ταυτόχρονα καλούσε στην υπεράσπιση των τοπικών κυβερνήσεων που έλεγχε η αριστερή πτέρυγα του SPD με την υποστήριξη του KPD. Το KPD καμένο στο χυλό του “Μάρτη” πριν δύο χρόνια τώρα φυσούσε το γιαούρτι. Τελικά το σχέδιο που αποφασίστηκε είναι να μπει το KPD σε μια τέτοια αριστερή κυβέρνηση στην Σαξονία-Θουριγγία, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί το οπλοστάσιο της ως προπύργιο της επανάστασης. Όμως το εκεί “αριστερό” SPD κωλυσιεργούσε, μέχρι που στις 20 Οκτώβρη ο στρατός εισέβαλε στη Σαξονία με την ανοχή της τοπικής κυβέρνησης, δύο μόλις μέρες πριν τις 22 Οκτώβρη μέρα που είχε ορίσει το KPD για πανεθνική εξέγερση. Η ηγεσία ακυρώνει όλό το σχέδιο φοβούμενη μια καταστροφή. Στο Αμβούργο όμως δεν φτάνει ποτέ η εντολή. Η εξέγερση τσακίζεται χωρίς δεύτερη κουβέντα.
“Αν το KPD είχε αλλάξει απότομα το ρυθμό της δουλείας του και είχε επωφεληθεί από τους πέντε ή έξι μήνες που η ιστορία του προσέφερε για μια άμεση πολιτική, οργανωτική και τεχνική προετοιμασία για την κατάληψη της εξουσίας, η έκβαση των γεγονότων μπορούσε να ήταν εντελώς διαφορετική από αυτό που είδαμε τον Οκτώβρη… Εδώ χρειάζονταν ένας νέος προσανατολισμός, ένα νέος τόνος, ένας νέος τρόπος προσέγγισης των μαζών, μια νέα ερμηνεία και εφαρμογή του ενιαίου μετώπου, νέες μεθόδους οργάνωσης και τεχνικής προετοιμασίας, με δύο λόγια μια απότομη αλλαγή.Το προλεταριάτο θα έπρεπε να δει ένα επαναστατικό κόμμα στη δράση να προχωράει κατευθείαν προς την κατάληψη της εξουσίας. Αλλά το γερμανικό κόμμα συνέχισε τη χθεσινή προπαγανδιστική πολιτική του. Τον Οκτώβρη μόνο υιοθέτησε ένα νέο προσανατολισμό. Αλλά τότε του έμενε πολύ λίγος χρόνος για να αναπτύξει την ορμή του… και την αποφασιστική στιγμή υποχώρησε χωρίς να δοθεί η μάχη”. (Τρότσκυ, Νέα Πορεία, 1923, σελ. 53)
Στη συζήτηση που ακολούθησε την επόμενη χρονιά στην ΚΔ φαινόταν να μην έχει συμβεί τίποτα το τραγικό. Κυριαρχούσε η αίσθηση ότι το KPD έχει όλη τη ζωή μπροστά του. Ταυτόχρονα ο Τρότσκυ δέχεται μια πισώπλατη επίθεση για την άποψή του για τα γεγονότα που έκφρασε ήδη στην “Νέα Πορεία” με μια σειρά άρθρων που δημοσιεύτηκαν στην Πράβδα τον Δεκέμβρη του 1923, ένα μόλις μήνα μετά την ήττα. Κατηγορήθηκε ότι συκοφαντούσε την ΚΕ του KPD ισχυριζόμενος δήθεν ότι με μια τέτοια ηγεσία η επανάσταση ήταν εκ των προτέρων καταδικασμένη. Φυσικά επρόκειτο για μια σταλινική προβοκάτσια ενόψει της διαδοχής του Λένιν, θέμα για το οποίο ο Στάλιν και οι σύμμαχοί του Ζηνόβιεφ και Κάμενεφ ήταν υπεραπασχολημένοι εκείνη την περίοδο. Ο Τρότσκυ όμως ενδιαφερόταν όχι για το κύρος της ηγεσίας, αλλά για το προχώρημα της επανάστασης. Και δεν μπορεί να γίνει τίποτα όσο η αλήθεια κρύβεται κάτω από το χαλί για να μη θιχτεί το αλάθητο της ηγεσίας. Στη συζήτηση αυτή που διασχίζει όλο το 1924 ο Τρότσκυ συνειδητοποιεί ότι η κληρονομιά του ρώσικου Οκτώβρη έχει ξεχαστεί ή ακόμα χειρότερα έχει υποτιμηθεί σε απίστευτο βαθμό. Εκεί αποφασίζει να ανοίξει αυτό το κεφάλαιο, αναπτύσσοντας ακριβώς “την ιδέα ότι μέσα στις σημερινές συνθήκες μια επαναστατική κατάσταση μπορεί μέσα σε λίγες μέρες να χαθεί για πολλά χρονιά”.Και όταν το κάνει δέχεται μια ελεεινή επίθεση από την νέα ηγετική ομάδα που έχει πια επίσημα διαδεχτεί τον Λένιν. “Είναι δύσκολο να το πιστέψει κανείς, αλλά αυτή η άποψη χαρακτηρίστηκε “μπλανκισμός” και “ατομικισμός”. (Τρότσκυ, Η 3η Διεθνής μετά τον Λένιν, 1927, σελ. 111)
Τότε στο κομμουνιστικό κίνημα το πρόβλημα ήταν να μην χαθεί η ευκαιρία όταν θα έλθει. Σήμερα τα πράγματα είναι ακόμα πιο περίπλοκα. Η κυρίαρχη αριστερά όχι μόνο αδιαφορεί για το πρόβλημα της εξέγερσης και της κατάλληλης στιγμής, αλλά έχει πειστεί ότι δεν θα χρειαστεί καν να μπει σε ανάλογες περιπέτειες. Η περίοδος της προπαγάνδας και της ζύμωσης είναι μια μόνιμη κατάσταση και η αποφασιστική αναμέτρηση όχι μόνο αναβάλλεται, αλλά έχει ξορκιστεί σε κάθε περίπτωση από την οπτική αυτής της αριστεράς. Οι καιροί ου μενετοί. Και ο καθένας θα αναμετρηθεί με τις βεβαιότητές του. Σχεδόν ένα αιώνα μετά, η μελέτη της επανάστασης μέσα από την οπτική των Μαθημάτων του Οκτώβρη παραμένει η πλέον επίκαιρη και σύγχρονη θεωρία της επανάστασης, ένα εγχειρίδιο για την κατάληψη της εξουσίας από το επαναστατικό συνειδητό προλεταριάτο.
Στην πραγματικότητα η σοσιαλδημοκρατική αντίληψη περί κοινωνικού μετασχηματισμού έκοβε κάθε δεσμό με τις επαναστατικές παραδόσεις του γιακωβινισμού. Με “το κληροδότημα της ίδιας της γαλλικής επανάστασης, τα πρότυπα και τα οργανωμένα σχήματα πολιτικής αναταραχής που καθιέρωσε για τη γενική χρήση των απανταχού επαναστατών… τα οποία χρησίμευσαν στο να αποκτήσει η δυσαρέσκεια συγκεκριμένο αντικείμενο, η αναταραχή να γίνει επανάσταση και πάνω απ’ όλα να συνενωθεί η Ευρώπη ολόκληρη σε ένα ανατρεπτικό κίνημα”. (Έρικ Χομπσμπάουμ, Η εποχή των επαναστάσεων σελ 165-6) Είναι αλήθεια ωστόσο ότι στο 19ο αιώνα έγινεκατάχρηση του “προτύπου” αυτού. Απομονωμένες ομάδες επαναστατών πίστεψαν ότι αρκεί ο βολονταρισμός για να ξυπνήσουν τα επαναστατικά ένστικτα των μαζών και να καταληφθεί η εξουσία. Επρόκειτο για μια παρωδία του γιακωβινισμού αντίστοιχη με τις αμέτρητες σέχτες που ισχυρίζονταν κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα ότι αποτελούν ένα είδος μετενσάρκωσης του μπολσεβικισμού. Η σοσιαλδημοκρατία όμως δεν απέρριπτε απλώς τον τυχοδιωκτισμό. “Κείνο που αρνείται, σαν “μπλανκισμό” ή ακόμα χειρότερα σαν μπολσεβικισμό είναι η συνειδητή προπαρασκευή της εξέγερσης, το σχέδιο, η συνομωσία… Το λάθος του Μπλανκί δεν βρισκόταν στο άμεσο θεώρημά του, μα στην αντιστροφή του. Από το γεγονός ότι η τακτική αδεξιότητα καταδίκαζε την εξέγερση σε αποτυχία, έβγαζε το συμπέρασμα ότι η τήρηση των κανόνων της εξεγερσιακής τακτικής ήταν ικανή από μόνη της να εξασφαλίσει τη νίκη… Η συνομωσία δεν αναπληρώνει την εξέγερση. Η δραστήρια μειοψηφία του προλεταριάτου όσο καλά οργανωμένη κι αν είναι δεν μπορεί να καταλάβει την εξουσία ανεξάρτητα από τη γενική κατάσταση μιας χώρας: σ’ αυτό ο μπλανκισμός είναι καταδικασμένος από την ιστορία. Μα μόνο σ’ αυτό. Το άμεσο θεώρημα διατηρεί όλη του τη δύναμη. Για την κατάκτηση της εξουσίας δεν αρκεί στο προλεταριάτο μια εξέγερση των στοιχειακών δυνάμεων. Του χρειάζεται αντίστοιχη οργάνωση, του χρειάζεται σχέδιο, του χρειάζεται η συνωμοσία. Έτσι βάζει το ζήτημα ο Λένιν.” (Λ. Τρότσκυ, Η ιστορία της ρώσικης επανάστασης, σελ 449-450)
Αυτή ακριβώς ήταν η ρήξη που έφερε ο μπολσεβικισμός με τις μεχρι τότε νομοτέλειες των γερμανών επιγόνων του Μαρξ. Η ρώσικη επανάσταση δεν θα είχε νικήσει αν δεν χρησιμοποιούσε τις ξεχασμένες μεθόδους του γιακωβινισμού. Με τη διαφορά ότι σε μια σοσιαλιστική επανάσταση ο ρόλος του συνειδητού παράγοντα είναι ακόμα πιο αποφασιστικός. “Η μπουρζουαζία σε μιαν επανάσταση μπορεί να καταλάβει την εξουσία όχι γιατί είναι επαναστατική μα γιατί είναι η μπουρζουαζία: έχει στα χέρια της ήδη την ιδιοκτησία, την παιδεία, τον τύπο, ένα δίχτυ από σημεία στήριξης, την ιεραρχία των θεσμών. Τα πράγματα είναι διαφορετικά με το προλεταριάτο: στερημένο από κοινωνικά προνόμια που υπάρχουν έξω απ’ αυτό, το εξεγερμένο προλεταριάτο δεν μπορεί να υπολογίζει παρά μόνο στον αριθμό του, στη συνοχή του, στα στελέχη του, στο επιτελείο του.” (Λ. Τρότσκυ, Η ιστορία της ρώσικης επανάστασης, σελ 448).
Αυτό ακριβώς αναδεικνύει ο Τρότσκυ σ’ αυτή εδώ την μπροσούρα. Το ρόλο της επαναστατικής πρωτοπορίας όταν αλλάζουν τα καθήκοντα εξαιτίας μιας απότομης μεταβολής της κατάστασης. Ένας πόλεμος, μια οικονομική κρίση σαν αυτή που ζούμε σήμερα, οι κοινωνικές τους επιπτώσεις, μια οξυμένη πολιτική κρίση που βάζει σε δοκιμασία την αντοχή του αστικού μπλοκ εξουσίας και το μέχρι τότε μοντέλο διακυβέρνησης. Όλα αυτά με τη σειρά τους βάζουν ένα απότομο τέλος στους καθώς πρέπει όρους διεξαγωγής της ταξικής αναμέτρησης. Ταυτόχρονα βάζουν σε δοκιμασία τη ρουτίνα της αριστεράς που σε μια προηγούμενη εποχή φαινόταν να ανταποκρίνεται, αλλά τώρα αποκαλύπτεται όλη της η αδυναμία να αλλάξει τις συνήθειές της. Αυτό συνέβη με τη κραταιά σοσιαλδημοκρατία στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο, αποκαλύπτοντας πίσω από τις σίγουρες μαρξιστικές φόρμες όλη τη ιδεολογική της γύμνια και την ανικανότητά της να αντιταχθεί σθεναρά στο σφαγείο του πολέμου, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι σοσιαλδημοκράτες να συνθηκολογήσουν με την ιμπεριαλισμό της χώρας τους.
Οι απότομες στροφές της κατάστασης όμως μπορούν να ζαλίσουν ακόμα και ανθρώπους και κόμματα που κάθε άλλο παρά είχαν προσαρμοστεί στους κανόνες ταξικής αντιπαράθεσης μιας προηγούμενης πιο σταθερής περιόδου, όπως συνέβη με τη σοσιαλδημοκρατία του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα, ή με τα ΚΚ της πρόσφατης μεταπολεμικής περιόδου.O Τρότσκυ γράφει τα “Μαθήματα του Οκτώβρη” τον Σεπτέμβρη του 1924, με αφορμή την ήττα του γερμανικού KK (KPD)την προηγούμενη χρονιά. Το KPD είναι ένα καινούργιο κόμμα με μόλις 5 χρόνια ζωής. Ο αρχικός του πυρήνας ήταν η ομάδας Σπάρτακος της Ρόζα Λούξεμπουργκ και του Καρλ Λήμπνεχτ. Τόσα περίπου είναι και τα χρόνια ζωής των περισσότερων KK που συγκροτούσαν την νεοσύστατη 3η Διεθνή. Η ρώσικη επανάσταση έγινε η αφορμή για μια επαναστατική πλημμυρίδα σε όλη την Ευρώπη, όπως συμβαίνει άλλωστε με κάθε ανάλογο κοσμογονικό γεγονός. Ο πρώτος σταθμός του κύματος χτύπησε στη Γερμανία με την πρόωρη εξέγερση του Σπάρτακου το Γενάρη του 1919. Το αποτέλεσμα ήταν τραγικό. Η επανάσταση τσακίζεται από τα Freikorps και στα μέσα Γενάρη του 1919 δολοφονούνται η Ρόζα και ο Λήμπνεχτ. Το κενό που αφήνουν είναι τεράστιο και το γερμανικό κομουνιστικό κίνημα θα το πληρώσει πολύ ακριβά στα επόμενα χρόνια. Στις 21 Μάρτη της ίδιας χρονιάς η Ουγγαρία ανακηρύσσεται σε Σοσιαλιστική σοβιετική δημοκρατίαόμως αυτό δεν κρατά περισσότερους από 6 μήνες μέχρι να πέσει ύστερα από την κατάληψη της Βουδαπέστης από το ρουμανικό στρατό στις αρχές Αυγούστου. ΣτηΣλοβακία και στην Αυστρία πραγματοποιούνται το ίδιο διάστημα ανάλογες εξεγέρσεις χωρίς όμως θετική έκβαση. Λίγους μήνες πριν το ίδιο είχε συμβεί στη Φιλανδία απλά επισκιάστηκε από την τραγωδία του Σπάρτακου. Την ίδια περίοδο η επαναστατημένη Ρωσία έδινε μάχη να επιβιώσει. Αυτό κρατούσε το πιο χτισμένο επαναστατικό επιτελείο απασχολημένο στα μέτωπα με την εσωτερική λευκή αντεπανάσταση και την επίθεση που δέχτηκε ο σοβιετική εξουσία από 21 ευρωπαϊκούς στρατούς μεταξύ των οποίων και ο ελληνικός. Τα σοβιέτ κυριαρχούν ολοκληρωτικά στη Ρωσία μέσα στο 1921, με τίμημα όμως χιλιάδες επαναστάτες νεκρούς, μια οικονομία διαλυμένη, και 7 περίπου εκατομμύρια άλλους ανθρώπους να έχουν χαθεί από την πεινά και τις επιδημίες. Για τους μπολσεβίκους η επέκταση της επανάστασης στην υπόλοιπη Ευρώπη ήταν ο μόνος τρόπος για να σταθεί στα πόδια της η σοβιετική Ρωσία. Εξάλλου η οπτική τους δεν περιορίζονταν στη χώρα τους. Ο κομμουνισμός είναι διεθνές κίνημα και όχι εθνικό. Η επανάσταση στη Ρωσία ήταν απλώς η αρχή της παγκόσμιας σοσιαλιστικής επανάστασης.
Όμως οι απανωτές ήττες στην Ευρώπη και η καταστροφή στο εσωτερικό της Ρωσίας άλλαξε το κλίμα. Σε αυτό συνέτεινε και μια ακόμα στραβοτιμονιά, ο “Μάρτης” του 1921 στη Γερμανία. Μια ακόμα πρόωρη απόπειρα που κατέληξε σε φιάσκο. Το KPD βρέθηκε στις αρχές του 1921 με 500.000 μέλη. Ήταν το μεγαλύτερο κόμμα μετά τους μπολσεβίκους. Αυτό συνέβη ύστερα από τη διάσπαση του USPD, και την προσχώρηση 400.000 μελών μεταξύ των οποίων και ο Ταίλμαν στο KPD στα τέλη του 1920. Το KPD προσπάθησε να εκβιάσει μια εξέγερση με απεργίες και καταλήψεις εργοστασίων με δυνάμεις όμως απ’ έξω. Το αποτέλεσμα ήταν το κόμμα να απομονωθεί, να χτυπηθεί ανελέητα από την αντίδραση και να χαθούν τα δύο τρίτα της δύναμής του.
Αυτό ήταν και το οριστικό τέλος της πρώτης περιόδου. Επειγόντως χρειαζόταν μιαστροφή. Αυτό αποφασίστηκε όχι χωρίς τριγμούς στο 3ο Συνέδριο της κομμουνιστικής διεθνούς το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου. Μια στροφή “προς τις μάζες” και το ενιαίο εργατικό μέτωπο. Ήταν μια σύγκρουση με τον αριστερισμό που είχε πάρει χαρακτηριστικά επιδημίας στη νεαρή τότε Κομμουνιστική Διεθνή. Στη Βουλγαρία αυτή η γραμμή οδήγησε τις μέρες που ξεκίναγε το 3ο Συνέδριο σε μια ακόμα ήττα. Το KΚΒ έμεινε απαθές μπροστά σε ένα αντιδραστικό πραξικόπημα στις 9 Ιούνη, τύπου Κορνίλωφ ενάντια στην κυβέρνηση της Αγροτικής Ένωσης, θεωρώντας ότι πρόκειται για μια ενδοαστική σύγκρουση. Το αποτέλεσμα ήταν η εγκαθίδρυση ενός στρατιωτικού καθεστώτος. Ο επόμενος στόχος ήταν το ίδιο το KΚΒ. Όταν το KΚΒ αποφάσισε να αντιδράσει τον Αύγουστο ήταν πλέον αργά. Απομονωμένο το KΚΒ επιχείρησε τη δική του εξέγερση, επαναλαμβάνοντας τον γερμανικό “Μάρτη”, χωρίς καμία σοβαρή προετοιμασία, για τις 22 Σεπτέμβρη. Ακόμα μια καταστροφή. Το δεύτερο σε δύναμη κόμμα της Βουλγαρίας μετά την Αγροτική Ένωση με 25% των ψήφων και με 40000 μέλη τσακίστηκε από την λευκή τρομοκρατία. Σε όλα αυτά αν προσθέσουμε και την ιταλική πανωλεθρία του 1920 που κατέληξε στην επικράτηση του Μουσολίνι, δημιουργείται ένα περιβάλλον που έβαζε σε δοκιμασία ολόκληρο τον επαναστατικό προσανατολισμό που άνοιξε η ρώσικη επανάσταση.
Για τον Τρότσκυ ήταν αναγκαίος ένας επανεξοπλισμός. Η τρίτη απανωτή ήττα που ακολούθησε στη Γερμανία στάθηκε η αιτία για να βαρέσει συναγερμό. Εκεί γράφει τα “Μαθήματα του Οκτώβρη“. Το KPD από το καλοκαiρι του 1921 έχει υιοθετήσει τη στροφή προς τις μάζες και την τακτική του ενιαίου μετώπου. Αυτό έδωσε τη δυνατότητα να ανακτήσει αρκετές από τις χαμένες του δυνάμεις. Να σταθεροποιήσει τη δουλειά του και την επιρροή του. Όμως αυτή η περίοδος κρατάει μόλις ενάμιση χρόνο. Στις 11 Γενάρη 1923 η Γαλλία ισχυριζόμενη ότι η Γερμανία δεν κατέβαλε τις ποσότητες άνθρακα που επιβαλλόταν από τη συνθήκη των Βερσαλλιών, σε συνεργασία με το Βέλγιο, κατάλαβε την περιοχή του Ρουρ. Δέσμευσε τον ορυκτό πλούτο της περιοχής, καθώς και το σιδηροδρομικό δίκτυο. Η κεντροδεξιά κυβέρνηση απάντησε με τη λεγόμενη «παθητική αντίσταση». Η πίεση όμως που δέχτηκε, την ανάγκασε να οδηγηθεί σε εκτίναξη του πληθωρισμού. Το καλοκαίρι του 23 η εσωτερική κατάσταση της Γερμανίας πήρε το χαρακτήρα μιας καταστροφής. Στο τέλος του καλοκαιριού το γερμανικό νόμισμα δεν άξιζε τίποτα. Τον Ιούνιο με 300 μάρκα αγόραζε κανείς ένα δολάριο, σε 6 μήνες χρειαζόταν 8000 μάρκα. Ένα απεργιακό κύμα άρχισε να σαρώνει τη Γερμανία. Το KPD αρχικά αιφνιδιάστηκε αλλά στη συνέχεια προσπάθησε να ανταποκριθεί. Οι ναζιστές άρχισαν τις επιθέσεις και από κοντά δεκάδες παραστρατιωτικές οργανώσεις της άκρας δεξιάς. Σταμέσα Αυγούστου ξεσπά νέο κύμα απεργιών που οδηγεί στην πτώση της κυβέρνησης και την συγκρότηση μιας οικουμενικής με τους σοσιαλδημοκράτες και την κεντροδεξιά και χωρίς το KPD και τους Ναζί. Πρωθυπουργός ξανά ένας δεξιός και 4 υπουργεία στο SPD. Παρ’ αυτά το 1/3 των βουλευτών του SPD δεν δίνει ψήφο εμπιστοσύνης. Η Γερμανία είχε μπει στην τελική ευθεία. Εκατοντάδες χιλιάδες επαναστάτες ήταν με το όπλο στην σκανδάλη. Όμως το KPD καθυστερούσε. Αντί να οργανώσει την εξέγερση συνέχισε τον προπαγάνδα καλώντας το SPD να σπάσει από την αστική τάξη και να συγκροτήσει μαζί του μια “εργατική κυβέρνηση”. Ταυτόχρονα καλούσε στην υπεράσπιση των τοπικών κυβερνήσεων που έλεγχε η αριστερή πτέρυγα του SPD με την υποστήριξη του KPD. Το KPD καμένο στο χυλό του “Μάρτη” πριν δύο χρόνια τώρα φυσούσε το γιαούρτι. Τελικά το σχέδιο που αποφασίστηκε είναι να μπει το KPD σε μια τέτοια αριστερή κυβέρνηση στην Σαξονία-Θουριγγία, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί το οπλοστάσιο της ως προπύργιο της επανάστασης. Όμως το εκεί “αριστερό” SPD κωλυσιεργούσε, μέχρι που στις 20 Οκτώβρη ο στρατός εισέβαλε στη Σαξονία με την ανοχή της τοπικής κυβέρνησης, δύο μόλις μέρες πριν τις 22 Οκτώβρη μέρα που είχε ορίσει το KPD για πανεθνική εξέγερση. Η ηγεσία ακυρώνει όλό το σχέδιο φοβούμενη μια καταστροφή. Στο Αμβούργο όμως δεν φτάνει ποτέ η εντολή. Η εξέγερση τσακίζεται χωρίς δεύτερη κουβέντα.
“Αν το KPD είχε αλλάξει απότομα το ρυθμό της δουλείας του και είχε επωφεληθεί από τους πέντε ή έξι μήνες που η ιστορία του προσέφερε για μια άμεση πολιτική, οργανωτική και τεχνική προετοιμασία για την κατάληψη της εξουσίας, η έκβαση των γεγονότων μπορούσε να ήταν εντελώς διαφορετική από αυτό που είδαμε τον Οκτώβρη… Εδώ χρειάζονταν ένας νέος προσανατολισμός, ένα νέος τόνος, ένας νέος τρόπος προσέγγισης των μαζών, μια νέα ερμηνεία και εφαρμογή του ενιαίου μετώπου, νέες μεθόδους οργάνωσης και τεχνικής προετοιμασίας, με δύο λόγια μια απότομη αλλαγή.Το προλεταριάτο θα έπρεπε να δει ένα επαναστατικό κόμμα στη δράση να προχωράει κατευθείαν προς την κατάληψη της εξουσίας. Αλλά το γερμανικό κόμμα συνέχισε τη χθεσινή προπαγανδιστική πολιτική του. Τον Οκτώβρη μόνο υιοθέτησε ένα νέο προσανατολισμό. Αλλά τότε του έμενε πολύ λίγος χρόνος για να αναπτύξει την ορμή του… και την αποφασιστική στιγμή υποχώρησε χωρίς να δοθεί η μάχη”. (Τρότσκυ, Νέα Πορεία, 1923, σελ. 53)
Στη συζήτηση που ακολούθησε την επόμενη χρονιά στην ΚΔ φαινόταν να μην έχει συμβεί τίποτα το τραγικό. Κυριαρχούσε η αίσθηση ότι το KPD έχει όλη τη ζωή μπροστά του. Ταυτόχρονα ο Τρότσκυ δέχεται μια πισώπλατη επίθεση για την άποψή του για τα γεγονότα που έκφρασε ήδη στην “Νέα Πορεία” με μια σειρά άρθρων που δημοσιεύτηκαν στην Πράβδα τον Δεκέμβρη του 1923, ένα μόλις μήνα μετά την ήττα. Κατηγορήθηκε ότι συκοφαντούσε την ΚΕ του KPD ισχυριζόμενος δήθεν ότι με μια τέτοια ηγεσία η επανάσταση ήταν εκ των προτέρων καταδικασμένη. Φυσικά επρόκειτο για μια σταλινική προβοκάτσια ενόψει της διαδοχής του Λένιν, θέμα για το οποίο ο Στάλιν και οι σύμμαχοί του Ζηνόβιεφ και Κάμενεφ ήταν υπεραπασχολημένοι εκείνη την περίοδο. Ο Τρότσκυ όμως ενδιαφερόταν όχι για το κύρος της ηγεσίας, αλλά για το προχώρημα της επανάστασης. Και δεν μπορεί να γίνει τίποτα όσο η αλήθεια κρύβεται κάτω από το χαλί για να μη θιχτεί το αλάθητο της ηγεσίας. Στη συζήτηση αυτή που διασχίζει όλο το 1924 ο Τρότσκυ συνειδητοποιεί ότι η κληρονομιά του ρώσικου Οκτώβρη έχει ξεχαστεί ή ακόμα χειρότερα έχει υποτιμηθεί σε απίστευτο βαθμό. Εκεί αποφασίζει να ανοίξει αυτό το κεφάλαιο, αναπτύσσοντας ακριβώς “την ιδέα ότι μέσα στις σημερινές συνθήκες μια επαναστατική κατάσταση μπορεί μέσα σε λίγες μέρες να χαθεί για πολλά χρονιά”.Και όταν το κάνει δέχεται μια ελεεινή επίθεση από την νέα ηγετική ομάδα που έχει πια επίσημα διαδεχτεί τον Λένιν. “Είναι δύσκολο να το πιστέψει κανείς, αλλά αυτή η άποψη χαρακτηρίστηκε “μπλανκισμός” και “ατομικισμός”. (Τρότσκυ, Η 3η Διεθνής μετά τον Λένιν, 1927, σελ. 111)
Τότε στο κομμουνιστικό κίνημα το πρόβλημα ήταν να μην χαθεί η ευκαιρία όταν θα έλθει. Σήμερα τα πράγματα είναι ακόμα πιο περίπλοκα. Η κυρίαρχη αριστερά όχι μόνο αδιαφορεί για το πρόβλημα της εξέγερσης και της κατάλληλης στιγμής, αλλά έχει πειστεί ότι δεν θα χρειαστεί καν να μπει σε ανάλογες περιπέτειες. Η περίοδος της προπαγάνδας και της ζύμωσης είναι μια μόνιμη κατάσταση και η αποφασιστική αναμέτρηση όχι μόνο αναβάλλεται, αλλά έχει ξορκιστεί σε κάθε περίπτωση από την οπτική αυτής της αριστεράς. Οι καιροί ου μενετοί. Και ο καθένας θα αναμετρηθεί με τις βεβαιότητές του. Σχεδόν ένα αιώνα μετά, η μελέτη της επανάστασης μέσα από την οπτική των Μαθημάτων του Οκτώβρη παραμένει η πλέον επίκαιρη και σύγχρονη θεωρία της επανάστασης, ένα εγχειρίδιο για την κατάληψη της εξουσίας από το επαναστατικό συνειδητό προλεταριάτο.
Κ. Μαραγκός
Διαβάστε επίσης: 94 χρόνια από τη Ρώσικη Επανάσταση
http://avantgarde2009.wordpress.com/2012/10/26/%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B1-%CE%BC%CE%B1%CE%B8%CE%AE%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BF%CE%BA%CF%84%CF%8E%CE%B2%CF%81%CE%B7/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου