Οι φωτογραφίες του έχουν γίνει εξώφυλλο στις μεγαλύτερες εφημερίδες και ειδησεογραφικές ιστοσελίδες του κόσμου. Εδώ και είκοσι επτά χρόνια με το φακό του έχει απαθανατίσει τα σημαντικότερα πολιτικά, πολεμικά, αθλητικά και κοινωνικά γεγονότα.
Τις περισσότερες φορές το όνομά του περνάει απαρατήρητο καθώς μπαίνει σε μια μικρή λεζάντα κάτω δεξιά από τις φωτογραφίες. Ωστόσο για κάθε μια από αυτές έχει πάρει ρίσκα τόσο μεγάλα κινδυνεύοντας μέσα από τον δικό του φακό να δει το "χάρο με τα μάτια του" και να γίνει ο ίδιος πρωταγωνιστής των γεγονότων.
Ο λόγος για τον Γιάννη Μπεχράκη, διευθυντή του φωτογραφικού τμήματος του πρακτορείου Reuters στην Ελλάδα που πριν από λίγες μέρες επέστρεψε από το Κομπάνι και μοιράζεται τις εμπειρίες από αυτή του την αποστολή μαζί μας.
Τον συναντήσαμε στα γραφεία του πρακτορείου στην Όθωνος στην Πλατεία Συντάγματος. Δεν χρειάζονται παρά ελάχιστα δευτερόλεπτα για να νιώσεις οικεία μαζί του. Είναι ο τρόπος που περιγράφει όσα έχει δει και ζήσει όλα αυτά τα χρόνια της επαγγελματικής του εμπειρίας.
“Βρίσκομαι εκεί που δε πρέπει αλλά χρειάζεται. Εκεί που η πλειοψηφία των ανθρώπων δεν θέλει να βρίσκεται. Λειτουργώ σαν το μάτι τους".
Με αυτές τις λέξεις ένιωσα δέος για τον φωτορεπόρτερ Γιάννη Μπεχράκη ,που έχει σκοπό ζωής ,με την φωτογραφική του κάμερα να απαθανατίζει αφενός τη φρίκη του πολέμου και αφετέρου την ελπίδα που γεννιέται όταν καταφέρνει να κινητοποιήσει τη Δυτική κοινή γνώμη.
Όταν ξεσηκώνει λαούς με την εικόνα του απαιτώντας την ειρήνη και τη δικαιοσύνη στις εμπόλεμες ζώνες που έχει καλύψει αυτός και ελάχιστοι θαρραλέοι συνάδελφοί του.
Πώς όμως ο Γιάννης Μπεχράκης κατάφερε να γίνει μέλος του μεγαλύτερου Πρακτορείου ειδήσεων του κόσμου;
Ο ίδιος θυμάται: "Κάποια στιγμή το 1984 αποφάσισα ότι θέλω να μάθω και να εξερευνήσω περισσότερο τη φωτογραφία. Τέλειωσα μια σχολή και στη συνέχεια εργάστηκα για δυο χρόνια σε ένα στούντιο. Εκεί κάναμε φωτογραφίες στούντιο αλλά και μουσικά θέματα.
Το καλοκαίρι του 1987, μέσω ενός γνωστού έμαθα ότι ήθελαν από το Reuters έναν φωτογράφο να βοηθήσει στο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Μπάσκετ που διεξαγόταν στην Ελλάδα.
Έτσι λοιπόν πήρα άδεια δέκα μέρες από το στούντιο και εργάστηκα εκεί γιατί ήθελα να μεταπηδήσω στο φωτορεπορτάζ.
Τον Σεπτέμβριο άδειασε μια θέση βοηθού φωτογράφου στο πρακτορείο. Μου τηλεφώνησαν και μου είπαν εάν θέλω να δουλέψω για αυτούς. Για εμένα ήταν η ευκαιρία που περίμενα με αποτέλεσμα να αφήσω την προηγούμενη δουλειά μου και να έρθω στο Reuters. Εκείνη την εποχή δεν ήξερα καλά Αγγλικά και δεν είχα την εμπειρία του ρεπορτάζ ωστόσο άνοιξε μια "πόρτα στο όνειρο" και το δέχθηκα".
Ο Γιάννης Μπεχράκης στο Αφγανιστάν το 2010
Τι είναι αυτό που σου έχει δώσει αυτή η δουλειά ρωτάω τον Γιάννη Μπεχράκη: "Μετά από τόσα χρόνια στο χώρο εξακολουθώ να έχω πάθος για τη δουλειά μου. Μου αρέσει η ιδέα της έρευνας και νιώθω οτι προσφέρω πραγματικά αφού οι φωτογραφίες μου έχουν αντίκτυπο στη κοινωνία. Στο βάθος του μυαλού μου υπάρχει πάντα η σκέψη ότι το φωτορεπορτάζ στα σωστά χέρια μπορεί να κάνει τον κόσμο ένα καλύτερο μέρος".
Η συζήτηση αυθόρμητα πάει στη αποστολή που έχει ως φωτορεπόρτερ: "Να βρίσκομαι εκεί που δε πρέπει, χρειάζεται και δε θέλουν η πλειοψηφία των ανθρώπων και να λειτουργώ σαν το μάτι αυτών των ανθρώπων. Εάν δεν υπήρχαμε εμείς πολλά γεγονότα δε θα είχαν γίνει γνωστά στον κόσμο με αποτέλεσμα να χάσουμε πολύ σημαντικές πληροφορίες στην ιστορία" απαντά.
Ο Γιάννης Μπεχράκης στγη Ραμάλα κατά τη δίαρκεια μάχη Παλαιστινίων και Ισραηλινών το 2001
Πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι η τηλεοπτική εικόνα μπορεί να σκοτώσει την φωτογραφία. Η γνώμη του Γιάννη Μπεχράκή δε συμμερίζεται αυτή την άποψη: "Πιστεύω ότι είναι δύο διαφορετικά μίντια τα οποία έχουν σαν βάση την εικόνα αλλά έχουν διαφορετική δύναμη και λειτουργία στο μυαλό του ανθρώπου.
Μια φωτογραφία σκέτη πιστεύω ότι αν είναι πολύ δυνατή και πετυχημένη δίνει περισσότερο μήνυμα στο υποσυνείδητο και το συνειδητό ενός ανθρώπου παρά μια εικόνα που κινείται".
Έχετε επηρεαστεί από τις εικόνες φρίκης που έχετε δει;
"Εκτός από τον αυστηρά επαγγελματία Γιάννη που εργάζεται για το μεγαλύτερο πρακτορείο ειδήσεων του κόσμου, υπάρχει και ο άνθρωπος.
Προσπαθώ όσο μπορώ να μην αφήνω τον άνθρωπο και το συναίσθημα να με επηρεάζει στη δουλειά μου. Αυτό δεν είναι πάντα εύκολο. Αυτές οι εικόνες και οι ήχοι, ειδικά ο ήχος των γυναικών που κλαίνε γιατί έχασαν τον πατέρα η το παιδί το σύντροφο τους με συγκλονίζει. Πρόσφατα στο Κομπάνι συνέβη κάτι παρόμοιο. Σε μια κηδεία δυο κοριτσιών, μαχητριών με τους Κούρδους, απομακρύνθηκα αφού αισθάνθηκα έντονη συγκίνηση, φυσικά είχα τραβήξει αρκετές φωτογραφίες ώστε να έχω καλύψει το ρεπορτάζ. Όταν και αν φτασω στο σημειο να επειρεαζομαι τοσο πολύ συγκινησιακά που να μη μπορώ να "καλύψω" το θέμα, τότε θα σταματήσω αυτή τη δουλεία.
Όλες αυτές οι εμπειρίες με έχουν κάνει να απομακρυνθώ από τους ανθρώπους και να είμαι μοναχικός". καταλήγει.
Είμαι βέβαιος ότι έχετε κινδυνεύσει στις αποστολές σας. Μιλήστε μας για τη στιγμή εκείνη που νιώσατε φόβο;
"Ξέρω πολύ καλά ότι μέσα στη δουλειά μου υπάρχουν πολλοί σοβαροί κίνδυνοι. Μια από τις πιο επικίνδυνες αποστολές ήταν το 2000 όταν τραυματίστηκα σε ενέδρα στη Σιέρα Λεόνε. Εκεί έχασε τη ζωή του ο πολύ καλός μου φίλος Kurt Schork όπου οι σφαίρες σταμάτησαν στο σώμα του και δε σκοτώθηκα εγώ".
"Πάντα μιλάγαμε με τον Kurt μεταξύ σοβαρού και αστείου για το πως θέλουμε να μας θάψουν άμα σκοτωθούμε στη διάρκεια ενός ρεπορτάζ σε εμπόλεμη ζώνη, γιατί ξέραμε ότι μια μέρα μπορεί να γίνει. Αυτός έλεγε ότι θέλει να αποτεφρωθεί και να θάψουμε τις στάχτες του στο “ Νεκροταφείο των Λεόντων” του Σεράγεβο όπου άρχισε τη καριέρα του και να παίξουμε to “Brothers in arms” των Dire Straits.
Και εγώ θέλω να με αποτεφρώσουν βάζοντας καποια κομμάτια του George Harrison όπως το Here comes the sun. Θέλω στη κηδεία μου, να χαρούμε τη ζωή και την ελπίδα. Ελπίζω βεβαίως να επιτραπεί η αποτέφρωση νεκρών στην Ελλάδα, ειδάλλως θα αναγκαστεί η γυναίκα μου να με πάει στη Βουλγαρία".
Έχω την απορία αν το πρακτορείο τον έχει λογοκρίνει.Ο ίδιος απαντά κατηγορηματικά, "ποτέ". "Μπορεί να ακούγεται παράξενο αλλά δεν έχω δεχτεί ποτέ λογοκρισία. Πάντα με εμπιστεύονται. Σκοπός μας είναι να μην προσβάλουμε κανένα και να λειτουργούμε σύμφωνα με την ηθική της δημοσιογραφίας. Είναι κάτι που το θεωρώ πολύ σημαντικό και γι' αυτό το λόγο είμαι ακόμα στο Reuters".
Ως φωτορεπόρτερ έχει βγάλει χιλιάδες φωτογραφίες. Αναρωτιέμαι αν υπήρξε κάποια από αυτές που έπαιξαν καθοριστική σημασία στη μνήμη του κόσμου;
"Ναι υπάρχουν. Για παράδειγμα μια φωτογραφία του 1998 σε ένα χωρίο στο Κόσοβο. Μετά από δύο μέρες καταφέραμε να μπούμε στο χωριό το οποίο ήταν ισοπεδωμένο. Οι άνθρωποι φοβόντουσαν να βγουν γιατί δεν ήξεραν ποιοί είχαν κερδίσει. Ένας από αυτούς ήταν ένας νέος που το πρώτο πράγμα που έκανε ήταν να βγει από εκεί που είχε κρυφτεί και να μπει στο λεωφορείο του θείου του που ήταν παρκαρισμένο απέξω και το είχαν κάνει διάτρητο από τις σφαίρες. Μπήκε μέσα φοβισμένος και σοκαρισμένος βλέποντας αριστερά και δεξιά. Τότε ήταν που κατάφερα κουνώντας το φακό μου και το σώμα μου να να τραβήξω τον πιτσιρικά να κοιτάει μέσα από μια τρύπα από σφαίρα".
Έχεις χάσει πότε φωτογραφίες σου ή εξοπλισμό; Οχι ιδιαίτερα γιατί πάντα θέλω να τα σώζω. Ακόμα και στη Σιέρα Λεόνε που πήδηξα από το αυτοκίνητο εν κινήσει πήρα τις φωτογραφικές μου μηχανές. Είχα δύο, η μια πιάστηκε το λουράκι της στη πόρτα και τη παράτησα. Αποτέλεσμα ήταν να φωτογραφίσω τον εαυτό μου γιατί κάποια στιγμή πίστεψα ότι θα ήταν το τελευταίο μου ρεπορτάζ.
Μια άλλη φορά στη Βοσνία έχασα κάποια πράγματα που είχα αφήσει μέσα στο ξενοδοχείο καθώς νωρίτερα το είχαν βομβαρδίσει.
Ο Γιάννης Μπεχράκης στο Αφγανιστάν το 2010
Τι είναι όμως αυτό που τον ελκύει και πηγαίνει στους πολέμους φωτογραφίζοντας τον πόνο και τη βία; Ο Γιάννης κοντοστέκεται λίγο και απαντά: "Φωτογραφίζω τον πόνο και τη βία αλλά και την ελπίδα. Γιατί πάντα μέσα από αυτές τις φωτογραφίες και από αυτά τα θέματα που κάνω δε πεθαίνει ποτέ η ελπίδα. Πάντα υπάρχει κάποιος άνθρωπος ο οποίος βοηθάει, προσπαθεί, θυσιάζεται και αυτό κρατάει την ελπίδα ζωντανή" και προσθέτει:
"Στο Κομπάνι γέλασα πολύ. Με συνέλαβε η τουρκική στρατιωτική αστυνομία δύο φορές γιατί βασικά έκανα τη δουλειά μου. Μου λένε αν σε ξαναπιάσουμε θα σε απελάσουμε γιατί πλέον το 'χεις παρακάνει. Εντάξει, το 'χω παρακάνει αλλά όπως καταλαβαίνεις αυτή είναι η δουλειά μου, πρέπει να το παρακάνω. Προσπαθώ να αντιμετωπίζω όλους αυτούς που είναι σοβαροί με χιούμορ. Με ρωτάει ο ένας από τους δύο από που είμαι και του λέω "Είμαι Έλληνας, αλλά καλός Έλληνας!" και έβαλαν όλοι τα γέλια, έσπασε ο πάγος και μετά άλλαξε όλη η αντιμετώπισή τους. Αυτό το έχω δει στα πιο απίστευτα μέρη του κόσμου με τους πιο αγριεμένους και δύσπιστους, πως δηλαδή με το χαμόγελο και την καθαρή ματιά, την ειλικρίνεια και την ζέστη της ψυχής σου, τους κερδίζεις σχεδόν όλους. Αυτό είναι η ελπίδα, μέσα και στον πιο σκληρό άνθρωπο μπορείς να βρεις το χιούμορ.
Ο Γιάννης Μπεχράκης σε επεισόδια στη Θεσσαλονίκη
Ποιός ήταν ο πιο σκληρός πόλεμος που έχεις πάει; “Στην Αφρική θα έλεγα, γιατί δυστυχώς η ζωή εκεί αποδεδειγμένα έχει πολύ μικρή αξία. Αυτό γίνεται με δύο τρόπους. Ο ένας είναι πως σε πυροβολούν και σε σκοτώνουν χωρίς κανένα λόγο. Ο άλλος είναι πως με ένα δολάριο σώζεις μια ζωή γιατί μπορείς να αγοράσεις ένα εμβόλιο για την πολιομυελίτιδα. Θυμάμαι στη Σιέρα Λεόνε το 2000 το προσδόκιμο ζωής για τους άντρες ήταν τα 39 χρόνια και για τις γυναίκες τα 41. Οπότε το λέω με πολλή στεναχώρια, δυστυχώς για την κατάσταση στην Αφρική, εμείς οι Δυτικοί έχουμε συνεισφέρει (αρνητικά), είτε κλείνοντας τα μάτια.
Θέλω να κάνω με τις φωτογραφίες μου τους ανθρώπους να αισθάνονται συμμέτοχοι στα κακά που συμβαίνουν στον πλανήτη. Δηλαδή δεν μπορείς ρε φίλε να λες “Εκεί στη Σιέρα Λεόνε σφάζονται, εγώ τι φταίω; “ Φταις!
Επίσης διαρκώς ακούω στην Ελλάδα να μιλούν για την πόλη το χωριό τους και αναρωτιέμαι ποιό χωριό; Ο κόσμος πλέον είναι ένα χωριό, ένα απειροελάχιστο κομμάτι του σύμπαντος. Παίρνεις ένα αεροπλάνο και σε λίγες ώρες είσαι στην άλλη άκρη του κόσμου.
Ο πόλεμος είναι σαν φωτιά σε ξηρό χορτάρι. Λίγο να φυσήξει ο άνεμος και γυρνάει από δω και από κει. Παγκοσμιοποίηση φίλε, θα έρθει εδώ και πρέπει να κάνεις κάτι, δεν μπορείς να γυρνάς την πλάτη σου, και στο κάτω κάτω δεν χρειάζεται να πας να πολεμήσεις, πάρε μέρος σε μία αντιπολεμική εκστρατεία, βάλε το χέρι στην τσέπη και βοήθησε να πάρουν λίγα εμβόλια για τα παιδάκια.
Δουλεύω αρκετά χρόνια στα διεθνή και συνήθως οι πληροφορίες που παίρνω είναι από τα πρακτορεία, τα οποία όμως δυστυχώς ή ευτυχώς είναι με τη μία πλευρά, συνήθως με τη Δυτική. Αυτό συμβαίνει και στο Ρεπορτάζ; Δηλαδή πας σε μία μάχη μεταξύ Σέρβων και Κοσσοβάρων για παράδειγμα, ή μεταξύ δύο φυλών στην Αφρική.
Εσύ όταν φωτογραφίζεις με ποιά πλευρά είσαι;
Αυτό με ρώτησες έμμεσα και προηγουμένως. Θα σου πω το εξής. Πρώτα απ όλα δεν μπορώ να ενστερνιστώ πως το Reuters παίρνει θέση με τις ακόλουθες έννοιες. Στα εικοσιεφτά χρόνια που δουλεύω δεν έχω δεχτεί ποτέ πίεση για το τι και πώς να καλύψω ένα ρεπορτάζ. Όταν θα στείλουμε να καλύψουμε ένα πόλεμο, θα καλύψουμε και τις δύο πλευρές. Παράδειγμα στην Ουκρανία φέτος πήγα τρεις φορές και καλυπτα τη πλευρα των φιλορωσων ενώ παράλληλα είχαμε φωτογράφους και με στην Ουκρανική πλευρά.
Προσπαθώντας να πείσει Ισραηλινό στρατιώτη να τον αφήσει να περάσει από σημείο ελέγχου το 2009
Υπάρχουν περιπτώσεις που έχεις σοβαρή δυσκολία να καλύψεις την μία πλευρά διότι δεν σε θέλει, εκεί δεν έχεις έναν ανεξάρτητο δημοσιογράφο, οπότε πρέπει να παίρνεις τις ανακοινώσεις που σου δίνουν τις οποίες μεταδίδεις τονίζοντας ότι είναι μια πληροφορία από κυβερνητική αρχή και δεν επιβεβαιώνετε από ανεξάρτητη πηγή. Στη Γάζα έχουμε φωτογράφους Παλαιστίνιους που δουλεύουν μέσα και έχουμε και Ισραηλινούς για την άλλη πλευρά. Επίσης πάντα έχουμε και ξένους δημοσιογράφους που λειτουργούν ως μπαλαντέρ και κρατάνε τις ισορροπίες. Δεν έχουν συμφέροντα εκεί, δεν έχουν οικογένεια, δεν έχουν φόβο, είναι κομάντο κατά κάποιο τρόπο. Κάποιος ο οποίος ζει σε απολυταρχικό καθεστώς μπορεί να αντιμετωπίσει δυσκολία στο να συμπεριφερθεί ελεύθερα και ακόμα περισσότερο να είναι ουδέτερος σαν δημοσιογράφος. Έχει οικογένεια, ζει εκεί, είναι λίγο η περισσότερο ελεγχόμενος. Αν δεις τον χάρτη ανθρωπίνων δικαιωμάτων και πόσοι δημοσιογράφοι είναι σε φυλακές θα καταλάβεις. Εάν πάω σε απολυταρχικό κράτος έχω τον φόβο να με «καθαρίσει» άμεσα η έμμεσα το σύστημα με μυστικές υπηρεσίες και τέτοιες χώρες υπάρχουν πάρα πολλές.
Κομπάνι: “Στο Στάλιγκραντ του Κουρδιστάν”
Η τελευταία αποστολή του Γιάννη Μπεχράκη ήταν στο Κομπάνι, στα σύνορα της Συρίας με την Τουρκία όπου κρίνεται και το μεγάλο «παιχνίδι» της επέλασης των τζιχαντιστών του ISIS. Στην περιοχή έμεινε δυόμιση εβδομάδες και μας περιγράφει την εμπειρία του έτσι όπως την έζησε:
“Ήταν ένα από τα μεγάλα ρεπορτάζ της εποχής. Ο πόλεμος που γίνεται τώρα με το Ισλαμικό κράτος και τους Κούρδους είναι από τα πιο σημαντικά ειδησεογραφικά θέματα . Πάντα είμαι εθελοντής. Το Reuters δεν θέλει να λέει στους ανθρώπους “πήγαινε στον πόλεμο” και τέτοια. Ξέρουν πως υπάρχουν 2-3 εθελοντές γι αυτά. Πήγα πριν τρεις εβδομάδες, δεν θεωρώ πως ήταν επικίνδυνο. Ο κίνδυνος ήταν η ανακοίνωση του FBI σε όσους καλύπτουν το ρεπορτάζ, που έλεγε πως υπάρχουν ομάδες Ισλαμιστών που έχουν τρόπο να μπουν στην Τουρκία και να τους απαγάγουν. Έτσι και εγώ πήρα κάποια μέτρα που όμως δεν με εμπόδιζαν να κάνω τη δουλειά μου. Πιστεύω πως αυτή την είδηση μπορεί να την έβγαλε το Ισλαμικό κράτος.
Άλλο ένα περιστατικό που πάντα ήθελα να πω και επιτέλους μπορώ, είδα τους διάφορους τηλεοπτικούς δημοσιογράφους να φοράνε τα αλεξίσφαιρα και τα κράνη χάριν εμφανίσεως στην τηλεόραση και να κάνουν stand-ups με τον καπνό πίσω στο Κομπάνι στα 2χλμ και να δίνουν μια εικόνα στο θεατή ότι φοράω τα αλεξίσφαιρα για εδώ είναι επικίνδυνα. Αυτό είναι κάτι αρρωστημένο και σιχαμερό που κάνουν διάφοροι. Όποτε ήθελα να πω είναι ότι βλέπετε δεν είναι ακριβώς αληθές.
https://www.huffingtonpost.gr/2014/11/19/story_n_6169562.html?utm_hp_ref=gr-homepage&utm_source=News247&utm_medium=huffpost_homebig&utm_campaign=24MediaWidget&utm_term=Pos1
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου