ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΑ ΟΔΟΦΡΑΓΜΑΤΑ

Ο Φραν­σουά Α­ρα­γκό, (γάλ­λος α­στρο­νό­μος και φυ­σι­κός) πλη­σί­α­σε αρ­γά προς το ο­δό­φραγ­μα που το έ­κλει­ναν υ­ψω­μέ­νες κά­νες του­φε­κιών. «Για­τί το κά­νε­τε αυ­τό» ρώ­τη­σε τους ε­πα­να­στά­τες. Μια α­γα­να­κτι­σμέ­νη φω­νή του φώ­να­ξε α­πό ψη­λά: «Κύ­ριε Α­ρα­γκό, φαί­νε­ται κα­λά πως δεν γνω­ρί­σα­τε πο­τέ στη ζω­ή σας, τι θα πει πεί­να». (Πα­ρί­σι 22 Ιου­λί­ου 1848)

Στην πο­ρεί­α των κοι­νω­νι­κών α­γώ­νων, των ε­ξε­γέρ­σε­ων και των ε­πα­να­στά­σε­ων, το ο­δό­φραγ­μα α­πο­τε­λεί έ­να α­πό τα μέ­σα που χρη­σι­μο­ποιούν οι α­γω­νι­ζό­με­νοι. Πα­ντού και πά­ντα, σε κά­θε ε­πο­χή, σε κά­θε σύ­γκρου­ση, σε κά­θε ε­ξέ­γερ­ση, το στή­σι­μο του, ε­ξέ­φρα­ζε και εκ­φρά­ζει τη διά­θε­ση των αν­θρώ­πων για ε­ξέ­γερ­ση. Εί­ναι κομ­μά­τι της πο­λυ­μορ­φί­ας, των βίαιων πρα­κτι­κών που εκ­δη­λώ­νουν οι κα­τα­πιε­σμέ­νοι, της ορ­γής και της α­γα­νά­κτη­σης ε­νά­ντια στην κρα­τι­κή τυ­ραν­νί­α.

Η πρώ­τη εμ­φά­νι­ση του ο­δο­φράγ­μα­τος, εί­ναι σί­γου­ρο πως μπο­ρεί ν’ α­να­ζη­τη­θεί α­πό την στιγ­μή που οι άν­θρω­ποι ε­ξε­γεί­ρο­νται ε­νά­ντια στους δυ­νά­στες τους. Ω­στό­σο, η 12η Μα­ΐ­ου 1588, θε­ω­ρεί­ται ως η πρώ­τη «η­μέ­ρα των ο­δο­φραγ­μά­των». Ε­κεί­νη την η­μέ­ρα πή­ραν το ό­νο­μά τους τα ο­χυ­ρώ­μα­τα που στή­θη­καν στους δρό­μους α­πό τους ε­ξε­γερ­μέ­νους αν­θρώ­πους ε­να­ντί­ον του Ερ­ρί­κου Γ΄. Σαν υ­λι­κό χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­καν κυ­ρί­ως βα­ρέ­λια (barriques), που τό­τε βρί­σκο­νταν σε κα­θη­με­ρι­νή χρή­ση και εί­χαν συ­νή­θως χω­ρη­τι­κό­τη­τα 250 λί­τρων. Τα γέ­μι­ζαν με χώ­μα και τα στοί­βα­ζαν στους δρό­μους και ό­πως α­πο­δεί­χτη­κε εί­χαν ι­διαί­τε­ρη α­πο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα.

Τό­ση, ώ­στε να χρη­σι­μο­ποι­η­θούν α­πό τους κα­τοί­κους του Πα­ρι­σιού και κα­τά τη δεύ­τε­ρη «η­μέ­ρα των ο­δο­φραγ­μά­των», ε­ξή­ντα χρό­νια αρ­γό­τε­ρα, ό­ταν ε­ξε­γέρ­θη­καν ε­να­ντί­ον του Μα­ζα­ρί­νου. Αλ­λά και αρ­γό­τε­ρα, κα­τά τη διάρ­κεια της Κομ­μού­νας του Πα­ρι­σιού το 1871. Ή­ταν μια πε­ρί­ο­δος που τα ο­δο­φράγ­μα­τα στή­νο­νταν σε κά­θε ση­μεί­ο ώ­στε να α­να­χαι­τι­στούν οι ορ­γα­νω­μέ­νες δυ­νά­μεις του κρά­τους.

Μπο­ρεί τα πρώ­τα ο­δο­φράγ­μα­τα να εί­χαν για βά­ση κα­τα­σκευ­ής τα βα­ρέ­λια, ό­μως δεν χρη­σι­μο­ποιού­νται πα­ντού και πά­ντα βα­ρέ­λια, α­φού ο­δο­φράγ­μα­τα μπο­ρούν να γί­νουν α­πό ο­ποιο­δή­πο­τε υ­λι­κό. Φτά­νει να γε­μί­σει ο δρό­μος με ό­σο γί­νε­ται πιο βα­ριά και πιο πυ­κνά το­πο­θε­τη­μέ­να α­ντι­κεί­με­να. Κά­ρα και α­μά­ξια θεω­ρή­θη­καν πο­λύ­τι­μα για­τί μπο­ρού­σαν να το­πο­θε­τη­θούν στα κα­τάλ­λη­λα ση­μεί­α και να α­να­πο­δο­γυ­ρι­στούν αρ­γό­τε­ρα για να α­κι­νη­το­ποι­η­θούν. Ο ό­γκος τους ή­ταν ή­δη αρ­κε­τός αλ­λά μπο­ρού­σε να γί­νει α­κό­μα με­γα­λύ­τε­ρος αν ρί­χνο­νταν ε­πά­νω τους και άλ­λα υ­λι­κά. Αυ­τά τα ο­χή­μα­τα τα βρί­σκου­με σαν α­πα­ραί­τη­το υ­λι­κό των ο­δο­φραγ­μά­των στις ε­ξε­γέρ­σεις στην Ευ­ρώ­πη τον 17ο και 18ο αιώ­να, συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νης και της ε­πα­νά­στα­σης του 1789 στο Πα­ρί­σι. Χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό εί­ναι, πως με­ρι­κά ο­δο­φράγ­μα­τα στή­θη­καν τη νύ­χτα της 13ης προς 14η Ιού­λη κατά τη διάρκεια  της ε­πί­θε­σης στη Βα­στί­λη.

Τα τρο­χο­φό­ρα θα α­κο­λου­θή­σουν το δρό­μο της ε­ξέ­λι­ξης των ο­δο­φραγ­μά­των, α­πο­τε­λώ­ντας έ­να α­πό τα προ­νο­μια­κά υ­λι­κά για την κα­τα­σκευ­ή τους. Στη Γέ­νο­βα της Ι­τα­λί­ας το 1948, με­τά την α­πό­πει­ρα κα­τά του κομ­μου­νι­στή Παλ­μί­ρο Το­λιά­τι, πολ­λά τραμ ε­κτρο­χιά­στη­καν και χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­καν για αυ­τό το σκο­πό. Μό­νο που α­ντί να τα α­να­πο­δο­γυ­ρί­ζουν τα στε­ρέ­ω­ναν πά­νω στις γραμ­μές για να γί­νει πιο δύ­σκο­λη η με­τα­κί­νη­σή τους.

Το ο­δό­στρω­μα —λι­θό­στρω­το, γρα­νί­της, πλά­κες α­πό πορ­φυ­ρί­τη— χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­κε πολ­λές φο­ρές στο στή­σι­μο ο­δο­φραγ­μά­των. Χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό έ­χει μεί­νει το πα­ρι­σι­νό πλα­κό­στρω­το. Ο Βί­κτωρ Ου­γκώ το α­να­φέ­ρει πολ­λές φο­ρές ό­ταν πε­ρι­γρά­φει λε­πτο­με­ρεια­κά στους «Α­θλί­ους» του, τα ο­δο­φράγ­μα­τα α­πό το 1832 έ­ως το 1848. Γρά­φει σχε­τι­κά : «Οι ε­φη­με­ρί­δες της ε­πο­χής ξε­γε­λιό­νταν και δια­βε­βαί­ω­ναν ό­τι το ο­δό­φραγ­μα της ο­δού Σαν­βε­ρί έ­φτα­νε στο ύ­ψος του πρώ­του ο­ρό­φου των σπι­τιών. Γε­γο­νός εί­ναι ό­τι δεν ξε­περ­νού­σε το μέ­τριο ύ­ψος των έ­ξι – ε­πτά πο­διών. Ή­ταν φτιαγ­μέ­νο με τρό­πο, ώ­στε αυ­τοί που α­γω­νί­ζο­νταν να μπο­ρούν, α­νά­λο­γα με την πε­ρί­στα­ση, να πυ­ρο­βο­λούν κρυμ­μέ­νοι πί­σω α­πό αυ­τό ή να στέ­κο­νται μπρο­στά ή και να σκαρ­φα­λώ­νουν στην κο­ρυ­φή του, χρη­σι­μο­ποιώ­ντας στρώ­σεις α­πό πέ­τρες το­πο­θε­τη­μέ­νες κλι­μα­κω­τά. Η ε­ξω­τε­ρι­κή πλευ­ρά του ο­δο­φράγ­μα­τος, που α­πο­τε­λεί­το α­πό σω­ρούς πέ­τρες και βα­ρέ­λια ε­νω­μέ­να με­τα­ξύ τους με δο­κά­ρια, έ­μοια­ζε με α­ξε­πέ­ρα­στο ε­μπό­διο».

Σε άλ­λες πε­ρι­πτώ­σεις έ­χουν χρη­σι­μο­ποι­η­θεί χα­λί­κια και κορ­μοί δέ­ντρων (Βαρ­σο­βί­α 1939), ε­ξο­πλι­σμοί εκ­κλη­σιών και σε μι­κρό­τε­ρη κλί­μα­κα οι­κια­κά σκεύ­η. Σε πολ­λές πε­ρι­πτώ­σεις τα υ­λι­κά για την κα­τα­σκευ­ή ε­νός ο­δο­φράγ­μα­τος βρέ­θη­καν α­πό δι­πλα­νές βιο­τε­χνίες και κα­τα­στή­μα­τα και σε άλ­λες πε­ρι­πτώ­σεις α­πό βιο­μη­χα­νί­ες ό­που οι α­γω­νι­ζό­με­νοι μπο­ρού­σαν να προ­μη­θευ­τούν ά­φθο­νο υ­λι­κό. Οι ε­κά­στο­τε πε­ρι­στά­σεις αλ­λά και η ε­πι­νο­η­τι­κό­τη­τα βο­ή­θη­σαν ώ­στε πο­τέ να μην λεί­ψει υ­λι­κό, για να στη­θούν ο­δο­φράγ­μα­τα.

Στο Μι­λά­νο το 1848, στή­θη­κε ο­δό­φραγ­μα α­πο­κλει­στι­κά α­πό κά­σες πιά­νων, ε­νώ και ο ε­ξο­πλι­σμός της «Σκά­λας του Μι­λά­νου» χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­κε για να φτια­χτεί ο­δό­φραγ­μα. Το 1919 στο Βε­ρο­λί­νο, τα ο­δο­φράγ­μα­τα των Σπαρ­τα­κι­στών που υ­πε­ρα­σπί­ζο­νταν τα γρα­φεί­α της ε­φη­με­ρί­δας «Φόρ­βετ­ς», φτιά­χτη­καν α­πό κυ­λίν­δρους χαρ­τιού που βρέ­θη­καν μέ­σα στο τυ­πο­γρα­φεί­ο.

Φυ­σι­κά και ο ελ­λα­δι­κός χώ­ρος εί­χε και ε­ξα­κο­λου­θεί να έ­χει τη τι­μη­τι­κή του στο στή­σι­μο μα­κράς διάρ­κειας ο­δο­φραγ­μά­των. Τον Νο­έμ­βρη του 1973, χι­λιά­δες κα­τα­πιε­σμέ­νοι βρέ­θη­καν α­ντι­μέ­τω­ποι με τις δυ­νά­μεις κα­τα­στο­λής και πλή­θος ο­δο­φραγ­μά­των έ­κα­νε την εμ­φά­νι­σή του σε πολ­λούς Α­θη­να­ϊ­κούς δρό­μους, προ­κει­μέ­νου να α­να­χαι­τι­στούν οι ε­πι­θέ­σεις των μπά­τσων αλ­λά και να μην μπο­ρούν να προ­ε­λά­σουν οι «αύ­ρες». Α­ντι­γρά­φου­με α­πό το βι­βλί­ο «10 χρό­νια α­γώ­νες». «Με α­πό­φα­ση της α­στυ­νο­μί­ας α­πα­γο­ρεύ­ε­ται η κυ­κλο­φο­ρί­α στο κέ­ντρο της πό­λης, μέ­χρι νε­ο­τέ­ρας δια­τα­γής. Το τε­ρά­στιο ο­δό­φραγ­μα που έ­χει στη­θεί στη Σο­λω­μού και Πα­τη­σί­ων δυ­σκο­λεύ­ει την προ­έ­λα­ση των α­στυ­νο­μι­κών. Οι δια­δη­λω­τές α­ντι­με­τω­πί­ζουν τους α­στυ­νο­μι­κούς με πέ­τρες και τού­βλα. Ο­δο­φράγ­μα­τα στή­νο­νται και στην ο­δό Σο­λω­μού… Εξ άλ­λου στη γω­νί­α Γ΄ Σε­πτεμ­βρί­ου και Στουρ­νά­ρα α­κι­νη­το­ποιού­νται δύ­ο λεω­φο­ρεί­α και χρη­σι­μο­ποιού­νται σαν ο­δο­φράγ­μα­τα… Στη Λ. Α­λε­ξάν­δρας α­πό τις 9.30 μέ­χρι τις 10, υ­πάρ­χει με­γά­λο πλή­θος δια­δη­λω­τών κυ­ρί­ως προς το Πε­δί­ο του Ά­ρε­ως. Η α­στυ­νο­μί­α χρη­σι­μο­ποιεί δα­κρυ­γό­να. Το πλή­θος υ­πο­χω­ρεί, αλ­λά με­τά ξε­κολ­λώ­ντας τα στέ­γα­στρα α­πό τις στά­σεις των λε­ω­φο­ρεί­ων στή­νει ο­δο­φράγ­μα­τα. Α­κό­μα χρη­σι­μο­ποιού­νται τρό­λεϊ που το­πο­θε­τού­νται κά­θε­τα στο δρό­μο… Ε­πί της Λ. Α­λε­ξάν­δρας α­πό τη Σπύ­ρου Τρι­κού­πη μέ­χρι την Αυ­το­κρα­τό­ρων Αγ­γέ­λων οι δια­δη­λω­τές φτιά­χνουν ο­δο­φράγ­μα­τα με τέσ­σε­ρα λε­ω­φο­ρεί­α… Α­κό­μα με­τα­τρέ­πουν σε ο­δο­φράγ­μα­τα 30 συ­νο­λι­κά λε­ω­φο­ρεί­α και τρό­λε­ϊ, α­φού προ­η­γου­μέ­νως τους ξε­φου­σκώ­νουν τα λά­στι­χα…»

Τα ο­δο­φράγ­μα­τα δεν έ­πα­ψαν να στή­νο­νται α­πέ­να­ντι και στη δη­μο-κρα­τι­κή εκ­δο­χή των τυ­ράν­νων. Το 1985 με α­φορ­μή την δο­λο­φο­νί­α του 15χρο­νου Μι­χά­λη Καλ­τε­ζά α­πό τον μπά­τσο Με­λί­στα, οι δρό­μοι γύ­ρω α­πό το Πο­λυ­τε­χνεί­ο με­τα­τρέ­πο­νται σε πε­δί­ο μά­χης, με τους μπά­τσους και τις συμ­μο­ρί­ες «α­γα­να­κτι­σμέ­νων πο­λι­τών» («αυ­ρια­νι­στές», νε­ο­δη­μο­κρά­τες και φα­σί­στες) α­πέ­να­ντι στους α­γω­νι­ζό­με­νους. Τε­ρά­στια ο­δο­φράγ­μα­τα ορ­θώ­θη­καν στην Πα­τη­σιών και στους γύ­ρω α­πό το Πο­λυ­τε­χνεί­ο δρό­μους, με υ­λι­κά που πάρ­θη­καν α­πό τα γύ­ρω μα­γα­ζιά, συμ­βάλ­λο­ντας στη συ­νέ­χι­ση και την εν­δυ­νά­μω­ση των συ­γκρού­σε­ων.

Έ­ξι χρό­νια με­τά και ε­νώ στο με­σο­διά­στη­μα, εί­χαν στη­θεί πολ­λά μι­κρό­τε­ρης διάρ­κειας ο­δο­φράγ­μα­τα, ήρ­θε η έ­κρη­ξη του Γε­νά­ρη να τα­ρα­κου­νή­σει το κρα­τι­κό κτή­νος και να πλημ­μυ­ρί­σει το κέ­ντρο της Α­θή­νας με «την α­τε­λείω­τη χα­ρά της ε­ξέ­γερ­σης». Χι­λιά­δες άν­θρω­ποι, φτύ­νο­ντας τη νο­μι­μό­τη­τα και την θε­σμολα­γνεί­α, με α­φορ­μή την δο­λο­φο­νί­α του Τε­μπο­νέ­ρα, έ­νω­σαν τις δυ­νά­μεις τους κά­νο­ντας για δύ­ο μέ­ρες τους μι­σθο­φό­ρους του κρά­τους και τα α­φε­ντι­κά τους να νοιώ­σουν τι πραγ­μα­τι­κά ση­μαί­νει ορ­γή. Με τη συ­νο­δεί­α ε­κα­το­ντά­δων μο­λό­τοφ, στή­νο­νται α­μέ­τρη­τα ο­δο­φράγ­μα­τα στην Πα­τη­σί­ων, στην Πα­νε­πι­στη­μί­ου, την Α­θη­νάς, την Α­μα­λί­ας και σε πολ­λούς α­κό­μα κε­ντρι­κούς δρό­μους. Συ­νέ­βα­λαν στο να μη μπο­ρούν να με­τα­κι­νη­θούν οι κλού­βες, αλ­λά και στην ε­ξου­δε­τέ­ρω­ση των δα­κρυ­γό­νων που οι πα­νι­κό­βλη­τοι μπά­τσοι πε­τού­σαν πά­νω στο πλή­θος.

Στις πε­ρισ­σό­τε­ρες πε­ρι­πτώ­σεις, το ο­δό­φραγ­μα φαί­νε­ται να α­ντα­πο­κρί­νε­ται σε συ­γκε­κρι­μέ­νες «στρα­τη­γι­κές». Τις πε­ρισ­σό­τε­ρες φο­ρές, οι ε­πα­να­στα­τι­κές ο­χυ­ρώ­σεις, στή­νο­νται έ­τσι ώ­στε να κλεί­νουν την πρό­σβα­ση προς το κέ­ντρο της πό­λης ή κά­ποια συ­νοι­κί­α. Στο να στέ­κο­νται ε­μπό­διο στην α­πρό­σκο­πτη διέ­λευ­ση των δυ­νά­με­ων κα­τα­στο­λής. Σε κά­θε πό­λη υ­πάρ­χουν νευ­ραλ­γι­κά ση­μεί­α, ο έ­λεγ­χος των ο­ποί­ων δί­νει ση­μα­ντι­κό­τα­τα πλε­ο­νε­κτή­μα­τα σε αυ­τόν που τον έ­χει. Εί­ναι συ­νή­θως τα ση­μεί­α ε­κεί­να στα ο­ποί­α συ­γκλί­νουν πολ­λοί δρό­μοι και έ­να και μό­νο ο­δό­φραγ­μα εί­ναι ι­κα­νό ν’ α­πο­κλεί­σει με­γά­λες πε­ριο­χές.

Η ί­δια η δό­μη­ση των πό­λε­ων των πε­ρα­σμέ­νων αιώ­νων, με τα τεί­χη γύ­ρω α­πό αυ­τές και τα δαι­δα­λώ­δη στε­νά, εί­χε ως σκο­πό την α­πο­τε­λε­σμα­τι­κό­τε­ρη ά­μυ­να μιας πό­λης α­πέ­να­ντι σε ε­πι­δρο­μείς, και τη δη­μιουρ­γί­α συν­θη­κών ευ­νο­ϊ­κών για τους υ­πε­ρα­σπι­στές αυ­τής. Η σύ­στα­ση ε­θνι­κών κρα­τών, η δη­μιουρ­γί­α τα­κτι­κού στρα­τού, και κυ­ρί­ως η διά­δο­ση και ε­ξέ­λι­ξη των πυ­ρο­βό­λων ό­πλων εί­χε και ως α­πο­τέ­λε­σμα, στα­δια­κά τα πε­δί­α των μα­χών να εί­ναι έ­ξω α­πό τις πό­λεις. Έ­τσι, σή­με­ρα η κυ­ριαρ­χί­α προ­χω­ρά στην συ­νε­χή α­να­δη­μιουρ­γί­α και η α­να­μόρ­φω­ση των σύγ­χρο­νων πό­λε­ων, (του­λά­χι­στον των πα­λιό­τε­ρων κομ­μα­τιών αυ­τής), με τέ­τοιο τρό­πο, ό­που οι δυ­να­τό­τη­τες των ο­δο­φραγ­μά­των να πε­ριο­ρί­ζο­νται, (δη­μιουρ­γί­α με­γά­λων δρό­μων με πολ­λά δευ­τε­ρεύ­ο­ντα στε­νά). Αυ­τό βέ­βαια, δεν έ­χει να κά­νει μό­νο με την α­ντι­με­τώ­πι­ση τυ­χών «κοι­νω­νι­κών α­να­τα­ρα­χών», αλ­λά και με την ο­μα­λό­τε­ρη λει­τουρ­γί­α μιας πό­λης. Με­τα­φο­ρές, ε­πι­κοι­νω­νί­ες, «εν­σω­μά­τω­ση» ό­λο και πε­ρισ­σο­τέ­ρων αν­θρώ­πων, κ.λπ.

Τα ο­δο­φράγ­μα­τα, εί­ναι α­πο­τε­λε­σμα­τι­κό­τε­ρα σε μι­κρούς σε πλά­τος δρό­μους, σε καί­ρια ση­μεί­α μιας πό­λης, ό­που εί­ναι δυ­να­τή η α­να­χαί­τι­ση υ­πέρ­τε­ρων δυ­νά­με­ων. Σε με­γά­λες αρ­τη­ρί­ες, που ε­ξαι­τί­ας του με­γά­λου πλά­τους εί­ναι δύ­σκο­λο να κλει­στούν, στή­νο­νται δια­δο­χι­κές γραμ­μές ο­δο­φραγ­μά­των, ό­που με­τά την πτώ­ση του πρώ­του, οι ε­πι­τι­θέ­με­νοι βρί­σκο­νται ε­κτε­θει­μέ­νοι στα πυ­ρά του δευ­τέ­ρου, (Βαρ­κε­λώ­νη 1936). Κά­τι α­νά­λο­γο, αλ­λά χω­ρίς πυ­ρά, ε­φάρ­μο­σαν και οι ε­ξε­γερ­μέ­νοι του «Γαλ­λι­κού Μά­η» το 1968, στις λε­ω­φό­ρους του Πα­ρι­σιού αλ­λά και αλ­λού, με τα πολ­λές ε­κα­το­ντά­δες πυρ­πο­λη­μέ­να αυ­το­κί­νη­τα.

Η έν­νοια του ο­δο­φράγ­μα­τος και κατ’ ε­πέ­κτα­ση οι μά­χες μέ­σα σε μια πό­λη, α­νή­κουν στο λε­γό­με­νο α­νορ­θό­δο­ξο πό­λε­μο, ό­σον α­φο­ρά την «πα­ρα­δο­σια­κή» στρα­τιω­τι­κή ο­ρο­λο­γί­α. Εί­ναι α­κρι­βώς το α­ντί­θε­το α­πό το «πε­ρι­χα­ρα­κω­μέ­νο στρα­τό­πε­δο» για την ά­μυ­να μιας πό­λης, που πρω­το­χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­κε στα τέ­λη του 16ου αιώ­να α­πό τον Ι­τα­λό μη­χα­νι­κό Ταρ­τά­λια και κα­θιε­ρώ­θη­κε έ­ναν αιώ­να αρ­γό­τε­ρα α­πό τον στρα­τιω­τι­κό μη­χα­νι­κό Βω­μπάν. Το «πε­ρι­χα­ρα­κω­μέ­νο στρα­τό­πε­δο», προ­βλέ­πει ο­χυ­ρω­μα­τι­κά έρ­γα ε­κτός κα­τοι­κη­μέ­νης πε­ριο­χής. Α­ντί­θε­τα, το ο­δό­φραγ­μα στή­νε­ται στους δρό­μους της πό­λης, έ­χει κα­τά βά­ση πε­ριο­ρι­σμέ­νο πε­δί­ο βο­λής και συ­νή­θως εί­ναι ορ­θο­γώ­νιο, για να κα­λύ­πτει ό­λο το πλά­τος του δρό­μου.

Τα τα­κτι­κά στρα­τεύ­μα­τα που ε­πι­χει­ρούν μέ­σα σε μια πό­λη, έ­χουν με­γά­λο πρό­βλη­μα στο να ε­λι­χθούν και να προ­ε­λά­σουν, α­κρι­βώς λό­γω της ι­διο­μορ­φί­ας του πε­ρι­βάλ­λο­ντος. Α­πέ­να­ντι σε αυ­τή την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, έ­χουν δη­μιουρ­γη­θεί μι­κρές και ό­σο το δυ­να­τόν πιο ευέ­λι­κτες ει­δι­κές ο­μά­δες για «μά­χες στις πό­λεις». Η «μά­χη στην πό­λη» α­πο­τε­λεί α­πό μό­νη της ο­λό­κλη­ρο κε­φά­λαιο και έ­χει να κά­νει τό­σο με την α­ντι­με­τώ­πι­ση κοι­νω­νι­κών α­ντι­δρά­σε­ων και ε­κρή­ξε­ων, (συ­γκε­ντρώ­σεις, δια­δη­λώ­σεις κ.λπ.) ό­σο και με την α­ντι­πα­ρά­θε­ση τα­κτι­κών στρα­τών, (πα­ρά­δειγ­μα α­πο­τε­λεί και η πρό­σφα­τη αν­θρω­πο­σφα­γή στο Ι­ράκ, ό­που κομ­μά­τια τα­κτι­κού στρα­τού -α­πό την πλευ­ρά των «ε­λευ­θε­ρω­τών», «με­ταλ­λάσ­σο­νταν» με ει­δι­κή εκ­παί­δευ­ση και ε­ξο­πλι­σμό, σε «ε­πί­λε­κτες μο­νά­δες», προ­ο­ρι­σμέ­νες για την διε­ξα­γω­γή ο­δο­μα­χιών. Τη στιγ­μή άλ­λω­στε που υ­πάρ­χει α­δυ­να­μί­α των δυ­νά­με­ων της α­στυ­νο­μί­ας, στο να α­ντι­με­τω­πι­στούν βί­αιες κοι­νω­νι­κές διερ­γα­σίες, (γε­νι­κευ­μέ­νες συ­γκρού­σεις, ε­ξε­γέρ­σεις και ε­πα­να­στά­σεις), η ε­πι­βο­λή στρα­τιω­τι­κού νό­μου, η δρά­ση του τα­κτι­κού στρα­τού α­πο­τε­λεί και το τε­λευ­ταί­ο στά­διο του κρά­τους να ε­πι­βλη­θεί.

Σε κά­θε ε­πο­χή, σε κά­θε πε­ρί­πτω­ση, το κά­θε ο­δό­φραγ­μα, εί­ναι δια­φο­ρε­τι­κό. Ως «ο­δό­φραγ­μα» άλ­λω­στε μπο­ρεί να λει­τουρ­γή­σει έ­να κα­τει­λημ­μέ­νο κτί­ριο, (Ι­σπα­νί­α 1936). Κά­δοι α­πορ­ριμ­μά­των και ο­χή­μα­τα που α­να­πο­δο­γυ­ρί­ζο­νται και πυρ­πο­λού­νται διά­σπαρ­τα, προ­κει­μέ­νου να δυ­σχε­ραν­θεί ό­σο το δυ­να­τόν η ε­πέ­λα­ση των δυ­νά­με­ων κα­τα­στο­λής ή ο­χη­μά­των τους, τη στιγ­μή που οι α­γω­νι­ζό­με­νοι υ­πο­χω­ρούν, (Γέ­νο­βα 2001 κ.λπ.). Ε­δώ θα πρέ­πει να ση­μειω­θεί, πως ει­δι­κό­τε­ρα τα τε­λευ­ταί­α χρό­νια, η φω­τιά χρη­σι­μο­ποιεί­ται α­πό τους α­γω­νι­ζό­με­νους και προ­κει­μέ­νου να ε­ξου­δε­τε­ρω­θούν οι χη­μι­κές ου­σί­ες α­πό τα δα­κρυ­γό­να.

Η υ­πε­ρά­σπι­ση ε­νός ο­δο­φράγ­μα­τος, δεν εί­ναι αυ­το­σκο­πός, ει­δι­κό­τε­ρα ό­ταν οι α­γω­νι­ζό­με­νοι έ­χουν να α­ντι­με­τω­πί­σουν ό,τι πιο α­πε­χθές έ­χει να πα­ρου­σιά­σει η «ε­πι­στή­μη» της κα­τα­στο­λής. Α­πό χη­μι­κά α­έ­ρια και ό­πλα υ­πέρ – ή­χων, μέ­χρι άρ­μα­τα μά­χης και σφαί­ρες. Τη στιγ­μή μά­λι­στα που τα μέ­σα αυ­τά, δεν είναι εύκολο να αντιμετωπισθούν. Και για τους θια­σώ­τες της κρα­τι­κής πα­ντο­δυ­να­μί­ας, το ο­δό­φραγ­μα πα­ρου­σιά­ζει α­νε­πάρ­κεια στο να α­ντι­με­τω­πί­σει τις δυ­νά­μεις κα­τα­στο­λής. Α­κό­μη ό­μως και να υ­πάρ­χει, αυ­τή η «στρα­τιω­τι­κή α­νε­πάρ­κεια», με­γα­λύ­τε­ρη ση­μα­σί­α έ­χει η κοι­νω­νι­κή βα­ρύ­τη­τά του.

Η ύ­παρ­ξη, το στή­σι­μο και δια­τή­ρη­ση του, προ­ϋ­πο­θέ­τει την πα­ρου­σί­α αν­θρώ­πων στον δρό­μο, που αμ­φι­σβη­τούν στην πρά­ξη την —ού­τως ή άλ­λως— πλα­στή, κρα­τι­κή πα­ντο­δυ­να­μί­α. Η διά­θε­ση για σύ­γκρού­ση εί­ναι εμ­φα­νής και δε­δο­μέ­νη και ο χρό­νος ο ο­ποί­ος «κερ­δί­ζε­ται», δί­νει τη δυ­να­τό­τη­τα σε α­κό­μη πε­ρισ­σό­τε­ρους να κα­τέ­βουν στον δρό­μο και να βρε­θούν δί­πλα με άλ­λους αν­θρώ­πους. Δί­πλα σε έ­να ή πε­ρισ­σό­τε­ρα ο­δο­φράγ­μα­τα, σε ση­μεί­α α­ντί­στα­σης ό­που η πα­ρου­σί­α και οι ε­πι­λο­γές εί­ναι ξε­κά­θα­ρες, α­πέ­να­ντι σε ό­λους. Εί­ναι ε­κεί για να συ­γκρου­στούν με τις δυ­νά­μεις κα­τα­στο­λής. Να συ­γκρου­στούν με το κρά­τος.

Κα­τά κά­ποιο τρό­πο, τα ο­δο­φράγ­μα­τα «ο­ριο­θε­τούν» και τις πε­ριο­χές ε­κεί­νες, στις ο­ποίες το κρά­τος αμ­φι­σβη­τεί­ται στην πρά­ξη. Α­πο­τε­λούν ση­μεί­α και ά­μυ­νας και ε­πί­θε­σης, με κύ­ριο στό­χο αυ­τών που τα «υ­πε­ρα­σπί­ζο­νται», να γί­νουν πε­ρισ­σό­τε­ρα, να ε­ξα­πλω­θούν. Άλ­λω­στε, η πρώ­τη κί­νη­ση που κά­νουν οι δυ­νά­μεις κα­τα­στο­λής α­φού κα­τα­φέρ­νουν να α­πο­μα­κρύ­νουν τους «υ­πε­ρα­σπι­στές» ε­νός ο­δο­φράγ­μα­τος, εί­ναι να το δια­λύ­σουν και στη συ­νέ­χεια να προ­χω­ρή­σουν στο ε­πό­με­νο. Το ο­ποί­ο, τις πε­ρισ­σό­τε­ρες φο­ρές, στή­νε­ται την ί­δια ώ­ρα που «κα­θα­ρί­ζε­ται» το προ­η­γού­με­νο. Το ο­ποί­ο εί­ναι τό­σο εύ­κο­λο να στη­θεί μα τό­σο δύ­σκο­λο να πέ­σει…

Δημοσιεύθηκε στην ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ. 15, Ιούνιος 2003

https://anarchypress.wordpress.com/2016/11/18/%CE%BC%CE%B9%CE%B1-%CF%83%CF%85%CE%BD%CF%84%CE%BF%CE%BC%CE%B7-%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%B1-%CE%BF%CE%B4%CE%BF%CF%86%CF%81%CE%B1%CE%B3%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1/