Για να είμαστε σε θέση να αντιληφθούμε τι σημαίνει το έτος – ορόσημο 1968 για το εργατικό κίνημα της Ιταλίας (αλλά και συνολικά για τους κοινωνικούς αγώνες), πριν από οτιδήποτε θα πρέπει να αντιληφθούμε πού βρίσκονται οι ρίζες της περιόδου που έμεινε στην ιστορία ως ο "Ιταλικός Μάης" και πως προέκυψαν μέσα από τις κοινωνικές αναταραχές δυο μεγάλα εργατικά συνδικάτα που ενσωμάτωσαν στην ιταλική κοινωνία αυτό που με δύο κουβέντες χαρακτηρίζεται εξωκοινοβουλευτική Αριστερά.
Ο δρόμος για το Θερμό Φθινόπωρο.
Το Κομμουνιστικό Κόμμα Ιταλίας και η ματαιωμένη επανάσταση.
Η διαδρομή προς την κοινωνική έκρηξη του 1968 έχει αφετηρία περίπου είκοσι χρόνια πίσω, στο έτος 1948. Στις εκλογές του Απριλίου του 1948 το Κομμουνιστικό Κόμμα Ιταλίας χάνει τις εκλογές από το Κόμμα των Χριστιανοδημοκρατών. Η ιταλική αριστερά χάνει την ιστορική ευκαιρία να κυβερνήσει και να προκύψει στο εκλογικό αποτέλεσμα αυτό που στη κοινωνία ήταν σαφές:H μεγάλη απήχηση του Κομμουνιστικού Κόμματος Ιταλίας. Ωστόσο, το γεγονός που καθόρισε σε μεγάλο βαθμό τη πορεία του Κ.Κ.Ι. ήταν η περίοδος που συνοπτικά ονομάστηκε ως « Η στροφή του Σαλέρνο».
Tο 1943 οι παρτιζάνοι πραγματοποιούν επέλαση τη βόρεια Ιταλία, ενώ ταυτόχρονα λαμβάνουν χώρα μεγάλες απεργίες στις πόλεις του Τορίνο και του Μιλάνο και σταδιακά όλη η βόρεια και κεντρική Ιταλία βρισκόταν υπό τον έλεγχο των παρτιζάνων. Την ίδια στιγμή ο γενικός γραμματέας του Κ.Κ.Ι. Πάλμιρο Τολιάτι επιλέγει να τηρήσει μια εξαιρετικά μετριοπαθή στάση και συμμετάσχει στη κυβέρνηση εθνικής ενότητας, χωρίς να θέτει πολιτειακό ζήτημα και τη διενέργεια ελεύθερων εκλογών. Αυτή η επιλογή του Τολιάτι ερμηνεύτηκε ως η επιθυμία του Στάλιν να μην προκύψουν τριγμοί στις σχέσεις του ιδίου με τους Αμερικάνους και τους Άγγλους. Από τη περίοδο της «Στροφής του Σαλέρνο» και μετά η δυναμική του Κ.Κ.Ι. αυξανόταν συνεχώς και παρά τη συνεπή στάση των στελεχών του Κομμουνιστικού Κόμματος στη κυβέρνηση εθνικής ενότητας τα μέλη του αποπέμπονται από τη κυβέρνηση του 1948 καθ’ υπόδειξη των Η.Π.Α., οι οποίες προσπαθούσαν να κατευθύνουν τις πολιτικές εξελίξεις στην Ιταλία και να εδραιώσουν τη κυριαρχία τους μέσω του σχεδίου Μάρσαλ [1].Η ηγεσία του Κ.Κ.Ι μετά από αυτή την ενέργεια επιλέγει για άλλη μια φορά να μην οξύνει τα πνεύματα και την ίδια στάση κρατάει μετά την απόπειρα δολοφονίας του Πάλμιρο Τολιάτι τον Ιούλιο του 1948. Αυτές οι ενέργειες παγίωσαν μια δομική αντίφαση που χαρακτήριζε τον ιταλικό κομμουνισμό και αναδεικνυόταν με τον πιο γλαφυρό τρόπο σε κάθε κρίσιμη πολιτική απόφαση. Πιο συγκεκριμένα, το Κ.Κ.Ι. χαρακτηριζόταν από τον εξής «δυισμό» : Ενώ είχε μεγάλη απήχηση στην κοινωνία, περιοριζόταν στην άσκηση πολιτικής σε συγκεκριμένα πλαίσια χωρίς να αμφισβητεί τα όρια του κοινοβουλευτισμού.
Έτσι με το Κ.Κ.Ι. εκτός κυβερνητικού συνασπισμού ο ιταλικός καπιταλισμός γνώρισε ραγδαία ανάπτυξη. Η ανάπτυξη της βιομηχανίας έγινε το προκάλυμμα της κυβέρνησης των Χριστιανοδημοκρατών. Κάποια χρήματα από τον κρατικό προϋπολογισμό δαπανήθηκαν για την αγροτική μεταρρύθμιση ώστε να αποκτήσει ο ιταλικός Νότος σταθερή οικονομία, ωστόσο, το ζήτημα της οικονομίας του ιταλικού Νότου ήταν πολυπλοκότερο και η νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση της Ιταλίας δεν είχε πρόθεση να το επιλύσει. Στην ουσία αυτή κατ’ επίφαση μεταρρύθμιση είχε στόχο να καταστείλει τον κοινωνικό αναβρασμό και τις εκρήξεις. Ο στόχος αυτός εν μέρει επετεύχθη ωστόσο υπήρχε πλεονάζον εργατικό δυναμικό το οποίο κατευθύνθηκε είτε στον αναπτυσσόμενο ιταλικό βορρά είτε στο εξωτερικό [2].
Οι πρώτες εκρήξεις της δεκαετίας του 1960.
Σε όλη τη διάρκεια των δεκαετιών 1950 και 1960 η Ιταλία βιώνει το «οικονομικό θαύμα». Η ραγδαία ανάπτυξη της βιομηχανίας (κυρίως στο τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας, της ενέργειας και της μεταποίησης) οδηγεί χιλιάδες νέους να στελεχώσουν τις βιομηχανίες και είναι αυτοί οι άνθρωποι που θα παίξουν σημαντικό ρόλο στο ξεδίπλωμα του ριζοσπαστισμού του εργατικού κινήματος.
Τα πρώτα σκιρτήματα ριζοσπαστισμού αποτελούν οι διαδηλώσεις στη Γένοβα το 1960. Είναι η περίοδος όπου το κόμμα των Χριστιανοδημοκρατών επιδιώκει να σχηματίσει κυβέρνηση συνασπισμού με το ακροδεξιό MSI (http://www.destranazionale.org/). Ενώ λοιπόν που οι Χριστιανοδημοκράτες δοκιμάζουν να συνασπιστούν με ένα κόμμα εκτός του «συνταγματικού τόξου» ταυτόχρονα δίνουν άδεια στο MSI να πραγματοποιήσει συνέδριο στη Γένοβα. Ακόμα και η σημειολογία της πόλης έχει σημασία καθώς η Γένοβα αποτελεί μια πόλη με μεγάλη προσφορά στο αντιφασιστικό μέτωπο και με έντονη τη παρουσία της Αριστεράς[12]. Το αποτέλεσμα των συγκρούσεων με τις δυνάμεις καταστολής ήταν δεκάδες νεκροί και τραυματίες καθώς και η εμφάνιση μια νέας κοινωνικής κατηγορίας: Αυτή των «νέων με τα ριγέ μπλουζάκια» που ήταν αγωνιστές οι οποίοι είχαν περισσότερο σχέσεις μνήμης με τον αντιφασιστικό αγώνα, παρά συμμετοχής. Αυτές οι συγκρούσεις στη Γένοβα ήταν η αρχή ενός νέου ριζοσπαστικού κινήματος που από την αρχή του κιόλας κατάφερε να φέρει την αποσταθεροποίηση της πολιτικής ζωής και να θέσει νέους όρους στους κοινωνικούς αγώνες που θα ακολουθήσουν[3].
Την ίδια στιγμή, όμως, είναι σε εξέλιξη και μια ευρύτερη διαδικασία αναδιάρθρωσης του ιταλικού καπιταλισμού, που θα συνδυάζεται και με τη σταδιακή άνοδο της εργατικής μαχητικότητας. Από τη μια βαθαίνουν τα χαρακτηριστικά του καπιταλιστικού καταμερισμού με την εντατικοποίηση των ρυθμών εργασίας την μεταφορά τεχνικών δεξιοτήτων από τους εργάτες στις μηχανές, τη διατήρηση των χαμηλών ημερομισθίων και τη σταθερή παραβίαση συλλογικών αποφάσεων σε σχέση με το ωράριο εργασίας, τις άδειες των εργαζομένων τον κανονισμό εργασίας κτλ. Από την άλλη, αρχίζει να εμφανίζεται και μια νέα ποιότητα στους εργατικούς αγώνες που χαρακτηρίζονται από τη μαχητικότητα, την αμφισβήτηση των βασικών πλευρών του καπιταλιστικού χαρακτήρα της παραγωγής (ιεραρχία μέσα στην παραγωγή, διαβαθμίσεις στις αμοιβές, κανονισμοί εργασίας) και την προβολή αιτημάτων τόσο ριζοσπαστικών όσο και εξισωτικών. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο είναι που αρχίζουν να καταγράφονται τάσεις ριζοσπαστικοποίησης μέσα στο εργατικό κίνημα, σε μια περίοδο που η ηγεσία του Κ.Κ.Ι. επικεντρώνονταν στην κοινοβουλευτική πάλη.
Και ενώ η εργατική τάξη διευρύνεται και προτάσσονται νέοι προβληματισμοί, ο Τόνι Νέγκρι παρατηρεί από το το1956 και μετά (δηλαδή μετά το 20ο Συνέδριο του Κ.Κ.Σ.Ε. όπου σαν στόχος ετέθη ο δημοκρατικός δρόμος προς το σοσιαλισμό) πως το Κ.Κ.Ι. ακολουθεί μια συναινετική πολιτική εντελώς ασύμβατη με τις ανάγκες τις περιόδου και τονίζει: «Ο Τολιατισμός είναι η ιδεολογία του συμβιβασμού, της σύνθεσης με κάθε τρόπο, του συμβιβασμού με κάθε μέσο […] Οι λαϊκές δυνάμεις, αυτές ήταν το υποκείμενο, ο όρος τάξη είχε ολότελα εξαφανιστεί από την κυκλοφορία, εκτός από τις περιπτώσεις λιτανείας. Ο Τολιατισμός έχει σαν αναφορά του τις λαϊκές δυνάμεις. Αυτές οι λαϊκές δυνάμεις αποτελούν τον κινητήρα της ιστορικής εξέλιξης, η σχέση δημοκρατίας-σοσιαλισμού αντιμετωπίζονται γενικά με οργανικούς όρους σα μια διαδικασία συνέχειας στο εσωτερικό της καπιταλιστικής ανάπτυξης, στην πράξη επομένως ούτε οι ανταγωνισμοί της καπιταλιστικής διαδικασίας ανάπτυξης λαμβάνονται υπόψη συγκεκριμένα, ούτε οι δυνάμεις που αναπτύσσονται στο εσωτερικό του καπιταλισμού και έρχονται σε αντίθεση με τα πιο καθοριστικά σημεία της ίδιας της ανάπτυξης αντιμετωπίζονται ποτέ».[4]
Η πρώτη μεγάλη κινητοποίηση που θα ανοίξει έναν κύκλο μεγάλων εργατικών αγώνων θα είναι η απεργία της FIAT τον Ιούλιο του 1962. Η FIAT ως σύμβολο του ιταλικού καπιταλισμού υπήρξε ιδιαίτερα ικανή στο να καταστέλλει τη συνδικαλιστική δράση. Για πρώτη φορά η FIOM εξετάζει το ενδεχόμενο γενικής απεργίας σε όλη τη FIAT, ενώ την ίδια στιγμή υπάρχουν ολοένα και αυξανόμενες εντάσεις και συγκρούσεις, κυρίως μέσα από την προσπάθεια της διοίκησης να αυξήσει σημαντικά τους ρυθμούς παραγωγής. Η απεργία έληξε άδοξα και «αμήχανα» καθώς ένα από τα συνδικάτα υπογράφει ξεχωριστή συμφωνία με τη FIAT και έτσι ακολούθησαν δύο μέρες συγκρούσεων με την αστυνομία έξω από τα γραφεία της FIAT στο Τορίνο. Ωστόσο το πρώτο βήμα είχε γίνει: ένα νέο κίνημα είχε βγει στο προσκήνιο. Ένα κίνημα που απαρτιζόταν από νέους εργάτες που πολιτικοποιούνταν και αμφισβητούσαν τους όρους οργάνωσης της εργασίας.
Το φοιτητικό κίνημα
Η επόμενη μεγάλη στιγμή θα είναι αυτή της έκρηξης του φοιτητικού κινήματος. Ας μην ξεχνάμε ότι το ξέσπασμα των φοιτητικών καταλήψεων στην Ιταλία προηγήθηκε του Γαλλικού Μάη. Βασικές αιτίες για το ξέσπασμα του φοιτητικού κινήματος ήταν ο υπερδιπλασιασμός των εισακτέων, η μαζικοποίηση του Πανεπιστημίου, οι ελλείψεις υποδομών και διδακτικού προσωπικού. Οι κινητοποιήσεις ξεκίνησαν από το Πανεπιστήμιο του Τρέντο το Γενάρη - Φλεβάρη του 1966 και το φθινόπωρο του 1966. Τον Ιανουάριο του 1967 υπάρχουν καταλήψεις στην Πίζα, την Μπολόνια, το Κάλιαρι και το Καμερίνο και τους επόμενους μήνες οι αγώνες ριζοσπαστικοποιούνται στο Τορίνο και τη Νάπολη. Χαρακτηριστικό του φοιτητικού αυτού κινήματος είναι ότι παραμερίζει την παραδοσιακή οργάνωση μέσω εκπροσώπων και επιμένει σε μορφές αυτοοργάνωσης με βάση τις συνελεύσεις. Το φθινόπωρο του 1967 το κίνημα γενικεύεται. Το Νοέμβριο ξεκινά η μεγάλη κατάληψη του πανεπιστημίου του Τρέντο. Στις 18 Νοέμβρη καταλαμβάνεται το Καθολικό Πανεπιστήμιο του Μιλάνου, με 18.000 φοιτητές. Μέχρι το Φεβρουάριο η αναταραχή επεκτείνεται στο σύνολο σχεδόν των Ιταλικών Πανεπιστημίων, παρά την προσπάθεια των πρυτάνεων και της αστυνομίας να ποινικοποιήσουν τη συνδικαλιστική δράση. Συνολικά θα διωχθούν 2.700 φοιτητές σε όλη τη διάρκεια των φοιτητικών κινητοποιήσεων. Αποκορύφωμα αυτού του κύκλου των κινητοποιήσεων θα είναι οι μεγάλες συγκρούσεις των φοιτητών με την αστυνομία στη Valle Giulia στη Ρώμη την 1 Μάρτη του 1968, που σηματοδοτεί μια τομή και στη μαχητικότητα των φοιτητών και στην αστυνομική βία. Αποτέλεσμα ήταν η ολοένα και μεγαλύτερη ριζοσπαστικοποίηση των φοιτητών. Αυτή αποτυπώνεται σε τοποθετήσεις που προχωρούν σε μια όλο και πιο βαθιά κριτική του εκπαιδευτικού μηχανισμού ,στην άρνηση του καταπιεστικού, εκμεταλλευτικού και αλλοτριωτικού χαρακτήρα της σύγχρονης καπιταλιστικής κοινωνίας και στην αναζήτηση όρων σύνδεσης με άλλα κινήματα εκτός Πανεπιστημίου. Αποτυπώνεται, επίσης, σε όλο τον πλούτο των πρακτικών που θα δοκιμάσει, με την ολόπλευρη και έμπρακτη αμφισβήτηση της καθηγητικής εξουσίας, τα αντιμαθήματα, το συνεχές άνοιγμα προς την κοινωνία, τον βαθιά δημοκρατικό χαρακτήρα που θα πάρει [5][12].
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου