Friedrich Engels: Η καταστροφή του περιβάλλοντος

Ένα κείμενο του Engels για την καταστροφή του περιβάλλοντος και τον καπιταλισμό, γραμμένο στα τέλη του 19ου αιώνα και πολύ πιο σύγχρονο από διάφορες αστικές αναλύσεις της εποχής μας. Το δημοσιεύουμε με αφορμή και την συζήτηση που γίνεται για το περιβάλλον στην Ελλάδα (και όχι μόνο) και την σημερινή επέτειο από το θάνατο του συγγραφέα (5/8/1895) 



Για την καταστροφή του περιβάλλοντος 
….Ας μην κολακευόμαστε ωστόσο πάρα πολύ για τις ανθρώπινες νίκες μας πάνω στην φύση. Η φύση μας εκδικείται για κάθε μια τους. Κάθε νίκη έχει βέβαια κατά κύριο λόγο τις συνέπειες στις οποίες υπολογίσαμε, αλλά σε συνέχεια έχει εντελώς διαφορετικά, απροόπτα αποτελέσματα, που πολύ συχνά εκμηδενίζουν τις πρώτες τους συνέπειες. Οι άνθρωποι που στη Μεσοποταμία , στην Ελλάδα, στην Μικρά Ασία και αλλού κατέστρεψαν τα δάση για ν’ αποκτήσουν καλλιεργήσιμη γη, ποτέ δεν ονειρεύτηκαν πως με αυτό βάζανε τις βάσεις για την πραγματική ερήμωση αυτών των χωρών, καταστρέφοντας μαζί με τα δάση και τα κέντρα συγκέντρωσης και διατήρησης της υγρασίας. 

Όταν οι ορεινοί Ιταλοί κατέστρεψαν στις νότιες πλαγιές των Άλπεων τα δάση των ελάτων, που με τόση φροντίδα διατηρήθηκαν στις βόρειες κλιτύες, δεν είχαν ιδέα πως μ’ αυτό τον τρόπο υπέσκαπταν την γαλακτοκομία στην περιοχή τους. Ακόμα λιγότερο υποψιάζονταν ότι με αυτή την τακτική στερούσαν από νερό τις βουνίσιες πηγές τους στο μεγαλύτερο μέρος του χρόνου και πως την εποχή των βροχών θα χύνονταν στην πεδιάδα πιο ορμητικοί οι χείμαρροι…. 

Έτσι τα γεγονότα μας θυμίζουν σε κάθε βήμα,πως δεν κυριαρχούμε καθόλου πάνω στη φύση όπως ένας κατακτητής πάνω σε έναν ξένο λαό, όπως κάποιος που θα στεκόταν έξω από την φύση, αλλά πως ανήκουμε στη φύση με την σάρκα, το αίμα, και τον μυαλό μας, πως είμαστε μέσα της και πως όλη μας η εξουσία βρίσκεται στο πλεονέκτημα που έχουμε σχετικά με όλα τα άλλα όντα να γνωρίζουμε τους νόμους της και να μπορούμε να τους εφαρμόζουμε ορθά. 

..Ύστερα προπαντός από τις τεράστιες προόδους των φυσικών επιστημών αυτόν τον αιώνα μπορούμε όλο και πιο πολύ να γνωρίζουμε, άρα και να ελέγχουμε και τις μακρινές φυσικές συνέπειες τουλάχιστον των πιο συνηθισμένων πράξεων μας στον τομέα της παραγωγής. Απλά όσο πιο πολύ γίνεται αυτό, τόσο πιο πολύ όχι μονάχα θα νιώσουν αλλά θα μάθουν ξανά οι άνθρωποι πως είναι ενα με τη φύση και τόσο πιο πολύ θα γίνεται αδύνατη η παράλογη και αφύσικη ιδέα για μια αντίθεση ανάμεσα στο πνεύμα και την ύλη, τον άνθρωπο και τη φύση, την ψυχή και το σώμα, ιδέα που απλώθηκε στην Ευρώπη ύστερα από την παρακμή της κλασικής αρχαιότητας και που διαμορφώθηκε στην πιο υψηλή μορφή της με το χριστιανισμό….. 

…Αλλά για να πραγματοποιήσουμε αυτό το διακανονισμό χρειάζεται κάτι περισσότερο από απλή γνώση. Χρειάζεται μια ολοκληρωτική ανατροπή του υπάρχοντα τρόπου παραγωγής και μαζί με αυτό ολόκληρης της σύγχρονης κοινωνικής τάξης. 

……………… 

Η αστική κοινωνική επιστήμη, η κλασική πολιτική οικονομία, καταπιάνεται προπαντός μόνο με τα άμεσα επιδιωκόμενα αποτελέσματα των ανθρώπινων πράξεων που προσανατολίζονται στην παραγωγή και την ανταλλαγή. Αυτό ανταποκρίνεται εντελώς στην κοινωνική οργάνωση, της οποίας αποτελεί την θεωρητική έκφραση. Εφόσον οι ξεχωριστοί καπιταλιστές μπαίνουν στην παραγωγή και την ανταλλαγή αναζητώντας άμεσο κέρδος, δεν μπορούν να ληφθούν υπόψη κατ’ αρχήν, παρά μόνο τα πιο κοντινά, τα πιο άμεσα αποτελέσματα. 

Όταν ένας μεμονωμένος εργοστασιάρχης ή έμπορος πουλά το εμπόρευμα που παράγει ή που αγοράζει με το συνηθισμένο κέρδος, μένει ικανοποιημένος και δεν ασχολείται με το τι συμβαίνει ύστερα με το εμπόρευμα ή με τον αγοραστή του. Το ίδιο συμβαίνει και με τις φυσικές συνέπειες των πράξεών του. 

Τι τους ένοιαζε τους Ισπανούς κατόχους φυτειών στην Κούβα που έκαιγαν τα δάση στις πλαγιές και έβρισκαν στην στάχτη αρκετό λίπασμα για μια γενιά εξαιρετικά αποδοτικών δέντρων του καφέ, τι τους ένοιαζε ότι οι ραγδαίες βροχές θα έπαιρναν ύστερα το απροστάτευτο πια επιφανειακό στρώμα της γής, αφήνοντας πίσω τους μονάχα τους γυμνούς βράχους; 

Τόσο σε σχέση με την φύση, όσο και σε σχέση με την κοινωνία, ο σημερινός τρόπος παραγωγής ενδιαφέρεται προπαντός μόνο για το πρώτο, το πιο κοντινό, το πιο άμεσο αποτέλεσμα. Και ύστερα εκπλήσσονται για το ότι οι μακρινές συνέπειες των πράξεων που αποβλέπουν σ’ αυτό τον σκοπό είναι εντελώς διαφορετικές, τις περισσότερες φορές είναι εντελώς διαφορετικές, τις περισσότερες φορές εντελώς αντίθετες…. 

F.Engels, Διαλεκτική της Φύσης , εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, σελ 159-162 

https://praxisreview.gr/

http://gregordergrieche.blogspot.com/2018/08/friedrich-engels.html