Για την ενότητα της Αριστεράς...Για μια πολυκεντρική Αριστερά...Για την ενότητα στη βάση

Τρίτη 14 Οκτωβρίου 2014

H επαναστατική τέχνη δρόμου στην Οαχάκα Τέχνη και Επανάσταση




Από τις αρχαίες τοιχογραφίες και επιγραφές μέχρι τους δρόμους των σύγχρονων μεγαλουπόλεων, οι τοίχοι ήταν πάντα ένας τόπος καλλιτεχνικής- και όχι μόνο- έκφρασης.  Στις μέρες μας, ένα από τα πιο σημαντικά παραδείγματα είναι οι τοίχοι της Οαχάκα που  επί χρόνια αποτελούν  τον καμβά για την εκδήλωση της κοινωνικής οργής. Γι’αυτό, αν και λίγο καθυστερημένα, τα τελευταία χρόνια εμφανίσθηκε η ανάγκη αναγνώρισης του επαναστατικού ρόλου των τοπικών καλλιτεχνών δρόμου, όπως ονομάζονται. Επιμέλεια: Μικαέλα Κόλλια. 


«Τα γκράφιτι είναι πράξη επαναστατική. Οι άνθρωποι που καταπιέζονται ή πέφτουν θύματα καταστολής χρειάζονται μια διέξοδο. Έτσι, γράφουν στους τοίχους. Είναι δωρεάν», αναφέρει στο Roarmag.org, ο Τέρενς Λιντάλ, ένας καλλιτέχνης από τη Νέα Υόρκη, τη γενέτειρα του σύγχρονου γκράφιτι. 

Το Μεξικό έχει μακρά ιστορία στην επαναστατική τέχνη, με πιο γνωστά, τα έργα διάσημων τοιχογράφων της επαναστατικής περιόδου, όπως ο Ριβέρα, ο Ορόθκο και ο Σικέιρος. Στόχος των καλλιτεχνών αυτών ήταν να ζωγραφίσουν αριστουργήματα σε δημόσιους χώρους, δημιουργώντας κατ’αυτό το τρόπο ένα δημόσιο και εύκολα προσβάσιμο οπτικό διάλογο με τους ανθρώπους του Μεξικού. 

Σήμερα, στη νότια πολιτεία της Οαχάκα του Μεξικού, έχει ριζώσει ένα νέο φαινόμενο street art. Με μια βόλτα γύρω από την Οαχάκα, μπορεί κανείς να εξακριβώσει την εντυπωσιακή ποιότητα της τέχνης που βρίσκεται στους δρόμους, η οποία εκτός από το καλλωπιστικό και αισθητικό στοιχείο, ενέχει, σε αρκετές περιπτώσεις, και κάποιο αιχμηρό κοινωνικοπολιτικό σχόλιο, θυμίζοντας στους περαστικούς μερικά από τα σημαντικότερα προβλήματα της Οαχάκα, και του Μεξικού γενικότερα. Η πολιτική καταπίεση, η φτώχια, οι κίνδυνοι της μετανάστευσης, οι απειλές προς τους ιθαγενείς και οι περιβαλλοντικές ζημιές, είναι μερικά από τα θέματα που κυριαρχούν στη τέχνη του δρόμου. Η θεματολογία της οποίας δεν περιορίζεται στο να επισημαίνει απλά τα προβλήματα αλλά προσφέρει συχνά λύσεις και έμπνευση για περαιτέρω δράσεις. 

Ένας από τους πιο γνωστούς καλλιτέχνες στην Οαχάκα, ο Yescka, εξηγεί τη σημασία των γκράφιτι και της street art. «Είναι μια προσπάθεια για την επανένταξη της τέχνης στην κοινωνία. Νιώθω ότι η τέχνη στέκεται έξω από την κοινωνία, διότι ανήκει σε έναν περιορισμένο τομέα, στις γκαλερί, στους διανοούμενους και στα μουσεία. Πιστεύω ότι η τέχνη είναι για όλους και γι 'αυτό προσπαθούμε να δημιουργήσουμε μια σύνδεση, έτσι ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να έρθουν σε επαφή με την τέχνη στην καθημερινή τους ζωή». 

Ενσωματωμένη εικόνα 1

Η γέννηση ενός κινήματος 

Από το 1981 και κάθε χρόνο, μετά τα κλείσιμο των σχολείων για τις καλοκαιρινές διακοπές οι εκπαιδευτικοί στην Οαχάκα προβαίνουν σε απεργία προκειμένου να διαπραγματευτούν την αύξηση των μισθών και την παροχή καλύτερων σχολικών εγκαταστάσεων. Ωστόσο, σε αντίθεση με τα προηγούμενα χρόνια,  τον Ιούνιο του 2006, η κυβέρνηση επιστράτευσε χιλιάδες αστυνομικούς για να σπάσουν την απεργία. Με δακρυγόνα και πλαστικές σφαίρες προσπάθησαν να διαλύσουν τη διαμαρτυρία των εκπαιδευτικών στο κέντρο της πόλης, προκαλώντας έτσι δεκάδες τραυματίες.

Η βίαιη καταστολή πυροδότησε τη δημόσια αντίδραση εναντίον της κυβέρνησης, με μεγάλη μερίδα του λαού να βγαίνει στους δρόμους και να στέκεται στο πλάι των εκπαιδευτικών. Το νέο αυτό κύμα δημιούργησε καινούριες εστίες διαμαρτυρίας και γενικές συνελεύσεις για τη διευκόλυνση της συλλογικής λήψης αποφάσεων. Σε πολλές γειτονιές της πόλης στήθηκαν οδοφράγματα με σκοπό να ελέγχουν την κίνηση των αστυνομικών και των παραστρατιωτικών ομάδων. Παράλληλα, διαδηλωτές κατέλαβαν κάποιους από τους πιο γνωστούς ραδιοφωνικούς σταθμούς ώστε να ακουστεί η φωνή τους στο ευρύ κοινό. 

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η street art χρησιμοποιήθηκε για να καταδικάσει τις καταχρήσεις της εξουσίας και για να καταγγείλει δημοσίως την κοινωνική καταπίεση. Ήταν ένας προσιτός τρόπος για τους ανθρώπους, να μοιραστούν τις πληροφορίες και να υποστηρίξουν τον αγώνα. 

Ωστόσο, τον Οκτώβριο του 2006, χιλιάδες άνδρες της ομοσπονδιακής αστυνομίας εστάλησαν στην Οαχάκα για να ανακτήσουν τον έλεγχο της πόλης. Το 2008, στο βιβλίο του «Εξέγερση: Ιστορίες από την κινητοποίηση των οργανώσεων βάσης στην Οαχάκα», ο διεθνώς αναγνωρισμένος εικαστικός Ούγο αφηγείται το τρόπο με τον οποίο υποδέχθηκε ο ίδιος τους βαριά οπλισμένους στρατιώτες, γράφοντας με το αίμα του στο έδαφος: ni una gota más de Sangre (καμιά άλλη σταγόνα αίματος). Τρεις άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους την ίδια ημέρα – ο τοπικός δάσκαλος Εμίλιο Αλόνσο Φμπιάν, ο κάτοικος Εστεμπάν Ζουρίτα και η ανεξάρτητη δημοσιογράφος Μπραντ Γουίλ από τις ΗΠΑ. Αμέσως, εμφανίστηκαν σε όλη την πόλη γκράφιτι που κατήγγειλαν την κυβέρνηση του Ρουίζ Ορτίθ για τις δολοφονίες. 

Στα τέλη Νοεμβρίου,  η Ομοσπονδιακή Αστυνομία εξαπέλυσε μια μεγάλη επίθεση στο κέντρο της πόλης, κατεδαφίζοντας τους τελευταίους καταυλισμούς και τα οδοφράγματα και σηματοδοτώντας το τέλος της απεργίας των εκπαιδευτικών. Με τη σειρά τους, οι μαθητές, εγκατέλειψαν τον έλεγχο ενός πανεπιστημίου που είχαν καταλάβει πριν κάποιους μήνες. Οι διαδηλωτές και όσοι είχαν σπεύσει να τους στηρίξουν δέχθηκαν επίθεση, συνελήφθησαν και σε ορισμένες περιπτώσεις εξαφανίσθηκαν και βασανίστηκαν.
Για μερικούς μήνες οι διαμαρτυρίες ατόνησαν, αλλά από τη στιγμή που έληξε το σχολικό του 2007, η street art σκηνή στην Oaxaca εξερράγη, εκφράζοντας καταγγέλλοντας την πολιτειακή κυβέρνηση με συνεχιζόμενες ειρηνικές διαμαρτυρίες. Όπως αναφέρει η τραγουδίστρια από την Οαχάκα, Λίλα Ντάουνς, «καθώς συνεχίζεται η καταστολή, τα σύμβολα γίνονται ισχυρότερα και αποκτούν ζωή».

Ενσωματωμένη εικόνα 2

Η κληρονομιά 

Μερικές εικόνες και έργα από εκείνη την περίοδο βρίσκονται μέχρι σήμερα στους δρόμους της Οαχάκα. «Η Παναγία του Οδοφράγματος» είναι ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα που απεικονίζει την Παναγία (κεντρική φιγούρα στη συντριπτικά Καθολική θρησκευτική ζωή του Μεξικού) φορώντας μια μάσκα αερίου ενώ φλεγόμενα ελαστικά καλύπτουν το πέπλο της. Το έργο συνοδεύεται από τη φράση «προστάτευσέ μας» καθώς η ίδια σφίγγει τα χέρια της σε ήσυχη προσευχή. 

Πολλοί καλλιτέχνες εργάστηκαν δίπλα-δίπλα, και κάποιοι ενώθηκαν σχηματίζοντας συλλογικότητες. Η συνέλευση των επαναστατικών καλλιτεχνών της Οαχάκα (Asaro) γεννήθηκε κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του 2006 από μια ομάδα καλλιτεχνών, οι οποίοι ένωσαν τις δυνάμεις τους και δημιούργησαν το πολιτικό κομμάτι της τέχνης του δρόμου.
 
Όπως εξηγεί στο roarmag.org, ο Yescka, «είναι πάντα σημαντικό για μένα να εκφράζομαι ελεύθερα, να κάνω εικόνες που αφήνουν ένα σημάδι, που λένε μια ιστορία, που ποτέ δεν θα διαγραφούν, επειδή ζουν στις μνήμες μας. Πολλοί νέοι άνθρωποι που ξέρω, συμπεριλαμβανομένου και εμού, έκαναν πάντα ζωγραφική στους δρόμους αλλά συχνά χωρίς πραγματικό σκοπό. Όμως, το κίνημα του 2006 μας έδωσε λόγο και νόημα, μας άνοιξε τα μάτια». 

Το κίνημα του 2006 αποτέλεσε έμπνευση για πολλούς καλλιτέχνες. Ανάμεσά τους και δύο νέοι, η Ροζάριο και ο Ρομπέρτο, οι οποίοι διοχέτευσαν επίσης τη δημιουργικότητα τους προς μια νέα κατεύθυνση. Το ζευγάρι δημιούργησε σχέδια για μπλουζάκια, πανό και αφίσες για τη στήριξη των διαδηλώσεων. Ακόμα και μετά την εξέγερση το δίδυμο συνέχισε να σχεδιάζει και να εκτυπώνει μπλούζες  για το κίνημα. Μάλιστα, το 2007, έστησαν την κολεκτίβα Lapiztola (λογοπαίγνιο από τις ισπανικές λέξεις lápiz/μολύβι και pistola/πιστόλι) με τον αρχιτέκτονα και καλλιτέχνη γκράφιτι Yankel, ο οποίος συμμετείχε ενεργά στις διαδηλώσεις του 2006.

«Το στυλ μας προέκυψε από την ανάγκη μας να εκφραστούμε και να διαδηλώσουμε ενάντια όσα συμβαίνουν στην πόλη μας», σημείωσε η ομάδα σε ανακοίνωση Τύπου. Το έργο Lapiztola αποπνέει ιδέες για τον τόπο και τη φτώχεια μέσω stencil και γκράφιτι. Ένα συχνό μοτίβο  της δουλειάς τους είναι η εικόνα ενός σκληρά εργαζόμενου ανθρώπου που αντιπαρατίθεται με ένα σμήνος πουλιών και αντιπροσωπεύει την ελευθερία από την πιο σκληρή πραγματικότητα της ζωής. 

Όπως και πολλοί άλλοι καλλιτέχνες δρόμου στην Οαχάκα, τα μέλη της Lapiztola έχουν παρουσιάσει το έργο τους σε πολλές εκθέσεις στο Μεξικό και στο εξωτερικό. Επιπλέον,  μια από τις τοιχογραφίες τους, με τίτλο El maíz en nuestra vida (καλαμπόκι στη ζωή μας), η οποία αρχικά ήταν ζωγραφισμένη για ένα φεστιβάλ στην Κούβα, βρήκε πρόσφατα τη θέση της στους δρόμους της Οαχάκα. 

Η τοιχογραφία απεικονίζει μια νεαρή γυναίκα που στοχεύει ένα τουφέκι σε επιστήμονες, ντυμένους με λευκά κοστούμια, ενώ ακουμπά πάνω μακριούς μίσχους καλαμποκιού. Το έργο συνδέεται με τις τρέχουσες διαδηλώσεις σε ολόκληρο το Μεξικό, τη γενέτειρα του καλαμποκιού, ενάντια στο γενετικά τροποποιημένο καλαμπόκι της Monsanto.
 

Ενσωματωμένη εικόνα 3

Εσωτερικές διαμάχες

Ενώ street art σκηνή της Οαχάκα αποτελείται από ένα ποικίλο μίγμα καλλιτεχνών και σκοπών, μια μερίδα από τα πιο γνωστές κολεκτίβες και ομάδες έχουν εμπλακεί πρόσφατα σε έντονες συγκρούσεις. Σύμφωνα με το Roarmag.org,  ένας καλλιτέχνης διώκεται ποινικά αυτή τη στιγμή για σεξουαλική επίθεση, με τα έργα του να καίγονται από μια ομάδα γυναικών που ζητούν να αποδοθεί δικαιοσύνη. Ίσως προκαλεί έκπληξη, αλλά αυτός ο πόλεμος διεξάγεται και μέσω της street art.

Σε ολόκληρη την πόλη, γκράφιτι και στένσιλ καταγγέλλουν το συγκεκριμένο καλλιτέχνη, ενώ όσες συλλογικότητες συνδέονται με αυτόν έχουν εκφράσει τις θέσεις τους δημόσια, γράφοντας ή ζωγραφίζοντας στους τοίχους της πόλης.
Φαίνεται ότι στην Οαχάκα η τέχνη του δρόμου χρησιμοποιείται για να τονίσει τα διαφορετικά τμήματα που υπάρχουν μέσα στο ίδιο κίνημα. Ακόμα και προοδευτικά κοινωνικά κινήματα μπορούν να αντικατοπτρίζουν τα ευρύτερα προβλήματα των κοινωνιών στις οποίες ανήκουν. Καθώς, τις τελευταίες δεκαετίες, η βία κατά των γυναικών στο Μεξικό έχει λάβει διαστάσεις επιδημίας, εκφράζεται η ανάγκη επαρκούς αντιμετώπισης της πατριαρχίας ακόμα και μέσα στα ίδια τα κοινωνικά κινήματα του Μεξικού.

Ενσωματωμένη εικόνα 4

Αυξάνοντας τη κοινωνική συνείδηση

O συγγραφέας Λουίς Νεβαέρ που συντέλεσε στην καταγραφή της πορείας της street art και της ανάδειξης του γκράφιτι σε μέσο διαμαρτυρίας, τονίζει σε ένα από τα βιβλία του ότι οι καλλιτέχνες του δρόμου έχουν ένα ρόλο να διαδραματίσουν, βοηθώντας στην ενδυνάμωση του κινήματος και στην απαλλαγή των ανθρώπων από την άγνοια. Ο ίδιος υπογραμμίζει ότι, «στην Οαχάκα, οι καλλιτέχνες γκράφιτι μετατρέπουν το γραπτό λόγο σε εξέγερση ενάντια στην αδικία».

Και καθώς πολλοί εκδοτικοί οίκοι και ραδιοφωνικοί σταθμοί βάζουν λουκέτο, οι καλλιτέχνες του δρόμου απολαμβάνουν μια σχετική ελευθερία στο να επικοινωνούν με τους συμπολίτες τους. Ακόμα και όσα έργα έχουν χαθεί κάτω από άλλα, νέα γκράφιτι, έχουν στην ουσία γίνει ένας κενός καμβάς για κάποιον άλλο. «Δεν μπορούν να μας σταματήσουν, γιατί οι άνθρωποι είναι μαζί μας. Είμαστε οι άνθρωποι», δήλωσε, στο Roarmag.org, η  Άνα Σάντος, πρωτοπόρος στο κίνημα γκράφιτι του Μεξικού.

Τέλος, ο Yescka, υπογραμμίζοντας την ευρύτερη κοινωνική μεταμόρφωση που προκλήθηκε από την εξέγερση του 2006 στην Οαχάκα αναφέρει ότι, «κατά κάποιο τρόπο νιώθω σαν να ξεσηκωθήκε μαζί και η τέχνη. Αυτή είναι και η έννοια της τέχνης: Να κάνει τους ανθρώπους πιο ευαίσθητους, να γεννά τη συνείδηση, να δημιουργεί νέους χώρους για την καλλιτεχνική έκφραση».
Πηγή: Roarmagazine

http://tvxs.gr/news/alles-texnes/h-epanastatiki-texni-dromoy-stin-oaxaka

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου